احسان زهره‌وندی روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: پرونده ثبتی شهر تاریخی توس در حال تهیه است و پرونده آسبادهای نشتیفان در مراحل پایانی است و فرایند پیشرفت در امور مربوط به آسبادها جلوتر است.
وی ادامه داد:آسبادهای نشتیفان بخشی از فرهنگ، آداب، رسوم مردم منطقه و سازه‌ای مهم در معیشت مردم قدیم منطقه است که مهندسی و ساخت آن باید به جهانیان معرفی شود از این رو ثبت آسبادهای نشتیفان در قالب پرونده ثبت آسبادهای ایران در فهرست میراث جهانی پیگیری می شود
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: همچنین ثبت هفت کاروانسرای تاریخی استان در قالب پرونده واحد کاروانسراهای تاریخی ایران در مراحل پایانی قرار دارد.
زهره‌وندی افزود: در زمینه تهیه پرونده ثبتی شهر تاریخی توس مشکلی داریم که آن هم معطل ماندن "طرح ویژه محوطه تاریخی توس" است که به رغم ابلاغ به استان هنوز در اداره کل راه و شهرسازی بنا به دلایل نامعلومی متوقف شده است که به نظر می‌رسد بیشتر تشریفات اداری موجب این معطلی است.
وی ادامه داد: این در حالی است که ابلاغ این طرح ویژه نحوه عمل شهرداری، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نیز پاسخگویی به مردم و آزادسازی عرصه‌های تاریخی این منطقه تاریخی را مشخص و ممکن می‌کند.
آسبادها (آسیاب‌های بادی) نشتیفان در خواف خراسان رضوی، در شمار بزرگترین و ممتازترین مجموعه های خشت، گل و چوبی و البته قدیمی ترین بنا از این گونه در جهان است که با تلفیق هنر و فناوری، در خدمت مردمان این منطقه بوده اند که گاه هنوز نیز فعال هستند.
از مجموع ۱۰۷ آسباد موجود در شهرستان خواف، ۳۶ آسباد مربوط به شهر نشتیفان است که اکنون ۶ آسباد همچنان فعالند و گندم نان مردم را آرد می‌کنند.
آسبادها در اساس نماد فناوری شرق کشور بوده و از انرژی پاک استفاده می‌کنند و ساختار این آثار از ۲ قسمت شامل یک ساختمان خشت و گلی تشکیل شده که در قسمت پایین آن سنگ رویین و زیرین و انبار ذخیره غلات وجود دارد و در قسمت بالایی چرخ و پَر آسباد با مصالح چوبی مستقر است.
شهرستان خواف در جنوب شرقی مشهد ۹۵ اثر تاریخی و فرهنگی ثبت شده در فهرست آثار ملی دارد.
محوطه ۳۶۰ هکتاری شهر تاریخی توس که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، در سده دوم هجری مجموعه‌ای از آبادیهایی همچون توس، نوغان و سناباد بود که توس، آبادترین آنها محسوب می‌شد.
همین امر باعث شد پس از شهادت ثامن‌الحجج حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) در خراسان، تاریخدانان محل دفن پیکر مطهر و حرم منور آن امام همام را "ارض توس" بنامند. اما امروز همه آن آبادیها با گسترش مشهد در درون این کلانشهر جای گرفته و از توس نیز بقایایی باستانی و تاریخی، نام و آوازه و مقابری از بزرگان علم، ادب و هنر به جا مانده است.
حدود ۸۰۰ سال پیش، "توس" در زمان حمله دهشتناک مغول به خاک ایران، ویران اما پس از مدتی تجدید عمارت و حتی چندمرتبه مقر فرمانروایان مغول شد و بازسازی عمارت قلعه توس پس از فوت تیمور صورت گرفت.
مردم در دوره‌های تاریخی بعد، نام توس را با نام مشهد یک جا می‌بردند اما مشهدالرضا به تدریج به واسطه اهمیت اعتقادی و مذهبی، شهر توس را تحت‌الشعاع خود قرار داد و پایتخت خراسان شناخته شد.
توس در دوره معاصر تا بهمن ۱۳۹۱ یکی از روستاهای تابع مشهد شناخته می‌شد اما با تایید شورای عالی معماری و شهرسازی، این روستای تاریخی که مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی در دل آن قرار دارد به عنوان یک "محدوده منفصل شهری" به شهرداری مشهد سپرده شد. هم‌اکنون نیز توس تحت مدیریت منطقه دوازدهم شهرداری مشهد اداره می‌شود.
توس یکی از چهار شهر عمده ناحیه توس در سده‌های اولیه و میانه اسلامی است که در آن زمان به نام تابران بود و اکنون در حدود هزار متری آرامگاه فردوسی و حدود ۲۴ کیلومتری مشهد قرار دارد. این شهر تاریخی در چند سال گذشته مورد توجه ویژه دولت، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، شورای اسلامی شهر و شهرداری مشهد قرار گرفته است.
این شهر تاریخی با داشتن بزرگ مردانی همچون ابوالقاسم فردوسی، دقیقی توسی، غزالی و خواجه نصیرالدین توسی نامی بلندآوازه دارد اما یافته‌های باستان‌شناسی در حوالی توس این پشتوانه تاریخی فرهنگی را مستحکم‌تر کرده است چرا که کهن‌ترین دست‌افزارهای کشف شده در این منطقه متعلق به ۸۰۰ هزار سال پیش است، این دست‌افزارها سال ۱۳۵۴ در محوطه‌ای واقع در حاشیه "کشف رود" به سوی سرخس توسط گروه زمین‌شناس ایرانی - فرانسوی در قالب ۶۰ قطعه ابزار سنگی متعلق به دوران 'پارینه‌سنگی' کشف شده است.
گرچه فردوسی در طول یک قرن گذشته مورد توجه ویژه قرار گرفت و برای او آرامگاهی درخور شان ساخته شد اما شهر تاریخی توس کمتر مورد توجه قرار گرفت و حتی در اوایل انقلاب برخی قصد تخریب آرامگاه فردوسی را داشتند که با پیام رهبر معظم انقلاب در آن روزها حرمت فردوسی حفظ شد و اگرچه همواره فردوسی مورد تکریم قرار می‌گرفت اما برای حفظ و احیای شهر تاریخی توس کار چندانی نشده بود تا این‌که صبحگاه روز ۱۹ تیر ۱۳۷۵ رهبر معظم انقلاب اسلامی از توس بازدید کرده و در نوشته‌ای بر ضرورت تلاش بیشتر دولت برای آبادانی توس تأکید کردند.
پس از این بود که اقداماتی برای آبادانی بیشتر و احیای این منطقه تاریخی فرهنگی آغاز شد و برج و باروی شهر تاریخی توس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اکنون بیش از هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی در استان خراسان رضوی در شمار آثار ملی ثبت شده که ۲ اثر تاریخی و فرهنگی شامل قنات قصبه گناباد و دوتارنوازی این استان نیز در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.