به گزارش ایرنا، آلودگی هوا یکی از معضلات اصلی کلانشهر اصفهان بشمار می آید بطوریکه در نیمه نخست سال، کانون های گرد و غبار و در نیمه دوم سال، سرمای هوا و پدیده وارونگی دما (اینورژن) در کنار عوامل دیگری مانند خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی، فعالیت صنایع و تردد خودروها به بالا رفتن غلظت آلاینده ها در هوای این خطه منجر می شوند و تعداد روزهای پاک را به صفر رسانده اند.
به گفته مسوولان، تعداد روزهای آلوده و ناسالم در کلانشهر اصفهان در سال جاری نسبت به پارسال افزایش یافته است و پیش بینی می شود در روزهای آتی نیز با توجه به سرد شدن دمای هوا و ایجاد وارونگی دما و همچنین خشک بودن زاینده رود و کم بودن بارش ها، باز هم وضعیت کیفیت هوای این خطه دچار چالش شود.
در سال های اخیر با توجه به اهمیت آلودگی هوا در کلانشهر اصفهان، تاثیر آن بر سلامتی حدود ۲ میلیون نفر شهروند اصفهانی و ضرورت پایش دقیق شاخص کیفی هوا بمنظور مدیریت موضوع و برنامه‌ریزی برای کاهش آلاینده‌ها، اقداماتی در جهت راه اندازی ایستگاه های پایش دائمی هوا در سطح این شهر انجام شد و با استخراج شاخص کیفی هوا (AQI) وضعیت سالم بودن یا نبودن هوا برای شهروندان مشخص می شود.
شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است؛ سطح اهمیت بهداشتی شاخص کیفیت هوا (AQI) از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ سالم ( زرد )، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده است.
این شاخص بطور معمول برای پنج آلاینده هوا شامل منوکسیدکربن (CO) ، اُزن (O۳) ، دی اکسید نیتروژن (NO۲) ، دی اکسید گوگرد (SO۲) و ذرات معلق زیر ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) اندازه گیری و بطور روزانه در ایستگاه های پایش هوا، ثبت می شود.
بر اساس قوانین و ضوابط موجود، سازمان محیط زیست مسوولیت اطلاع رسانی درباره شاخص کیفی هوا در کشور را به عهده دارد و بر این اساس سامانه هایی مانند "پایش کیفی هوای کشور" به نشانی aqms.doe.ir یا جدول کیفیت هوا در پایگاه های اینترنتی اداره های کل محیط زیست استان ها ایجاد شده است تا اطلاعات مربوط به وضعیت شهرهای مختلف کشور را بصورت برخط (آنلاین) در دسترس همگان قرار دهد.
در کلانشهر اصفهان نیز ۱۳ ایستگاه پایش دائم هوا فعال است که چهار ایستگاه متعلق به اداره کل حفاظت محیط زیست استان و ۹ ایستگاه متعلق به شهرداری اصفهان است و روزانه اطلاعات مربوط به شاخص کیفی هوا (AQI) از این ایستگاه ها به سامانه های اطلاع رسانی، منتقل و منتشر می شود.
با وجود اهمیت آمار و اطلاعات درباره شاخص کیفی هوا، اطلاعات تعدادی از ایستگاه های پایش هوای کلانشهر اصفهان در ایامی از سال بدلایل مختلفی از جمله مسائل فنی و ارتباطی به نمایش در نمی آید بطوریکه امسال نیز در چند نوبت این اتفاق افتاد از جمله در اواخر تابستان و از ۱۳ شهریور اطلاعات مربوط به چند ایستگاه در جدول کیفیت هوا در پایگاه اطلاع‌رسانی محیط زیست اصفهان به نمایش در نیامد و به جای آنها خطوط تیره خودنمایی می کرد.
این وضعیت در شهریور ماه ادامه یافت و اطلاعات هفت تا هشت ایستگاه منتشر می‌شد اما از مهر ماه بود که تعداد خطوط تیره افزایش یافت و فقط اطلاعات سه یا چهار ایستگاه که متعلق به اداره محیط زیست است به نمایش در می آمد که این شرایط تا اواسط آبان جاری ادامه یافت.
عدم نمایش اطلاعات برخی از ایستگاه های پایش دائم هوای اصفهان در ۲ ماه گذشته با واکنش هایی بین فعالان محیط زیست و شبکه های اجتماعی مواجه شد بطوریکه تصور عده‌ای بر این بود که این ایستگاه ها از مدار خارج و خاموش شده اند در حالیکه مسوولان اداره کل حفاظت محیط زیست استان و همچنین شهرداری اصفهان، مشکلات ارتباطی و شبکه اینترنت را دلیل اصلی این موضوع اعلام کردند.
رییس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در هفته‌های اخیر، امکان انتقال اطلاعات از ایستگاه های متعلق به شهرداری بدلیل نوع بستر ارتباطی آنها و مشکلات شبکه اینترنت فراهم نبود.
بابک صادقیان با اشاره به تفاوت شبکه انتقال اطلاعات ایستگاه‌های شهرداری با محیط زیست افزود: در بیش از یک ماه فقط اطلاعات ایستگاه‌های محیط زیست در جدول شاخص کیفی هوا نشان داده می‌شد اما با پیگیری های انجام شده و انتقال داده های ایستگاه های شهرداری بصورت روزانه از ۱۷ آبان جاری اطلاعات سایر ایستگاه ها بصورت دستی وارد جدول می شود.
وی به جلسه ای که درباره آلودگی هوای اصفهان برگزار شد، اشاره کرد و گفت: در این جلسه مقرر شد که داده های ایستگاه های شهرداری بطور روزانه برای اداره محیط زیست ارسال شود و ما پس از اعتبارسنجی آنها را وارد سایت می کنیم و با توجه به شرایط موجود، ناچاریم که به این روش سنتی عمل کنیم.
مسئول امور کنترل کیفیت هوا در معاونت حمل و نقل شهرداری اصفهان نیز در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: ۹ ایستگاه پایش دائمی هوا متعلق به شهرداری اصفهان در حال کار کردن است اما از ۱۳ شهریور بدلیل اختلالات پیش آمده در ارتباطات، داده های برخی از آنها به سامانه محیط زیست برای نمایش در جدول کیفیت هوا نمی رسید.
جمشید لقایی با بیان اینکه شهرداری اصفهان، وب سایت جداگانه ای برای انتشار داده های شاخص کیفی هوا ندارد و این کار بر اساس قانون به عهده اداره کل حفاظت محیط زیست استان است، افزود: پیگیری های زیادی برای رفع این مشکل ارتباطی انجام شد و در زمان حاضر تا برطرف شدن قطعی این مشکل، داده های مربوط به ایستگاه های شهرداری هر روز صبح به اداره کل محیط زیست و برخی مدیران و رسانه ها ارسال می شود.
وی با اشاره به اینکه اطلاعاتی که از ۱۷ آبان از ایستگاه های شهرداری در جدول کیفیت هوا در پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست اصفهان به چشم می خورد بطور دستی وارد شده است، اظهار داشت: ما تصور نمی کردیم که مشکل مذکور تا این زمان به طول بینجامد و در تلاش هستیم تا هرچه زودتر مشکل ارتباطی با سامانه های محیط زیست برطرف شود.
درحالیکه انتقال داده های ایستگاه های شهرداری به سامانه های محیط زیست در ۲ ماه گذشته با اختلالاتی همراه شد و اطلاعات کاملی از وضعیت کیفی هوای کلانشهر اصفهان در دسترس نبود، برخی کارشناسان اعتقاد دارند که بازنگری در وضعیت فعلی گزارش شاخص کیفی هوای این شهر و تعدد ایستگاه های پایش هوا، ضروری است.
توزیع آلودگی هوا در اصفهان یکنواخت نیست
یک فعال محیط زیست اصفهان در این زمینه گفت: به دلایل مختلف همچون وجود منابع متفاوت ایجاد آلودگی، پراکندگی کانون‌های آلاینده، شرایط جوی، وضعیت توپوگرافی (عارضه نگاری) و نحوه توسعه شهری نمی توان نحوه توزیع آلودگی هوا در کلانشهر اصفهان را همواره یکنواخت تصور کرد.
محمد کوشافر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به این مسائل، تعدد ایستگاه های پایش کیفیت هوا اهمیت بیشتری پیدا می کند.
وی با تاکید بر اهمیت سنجش کیفیت هوا در مدیریت آلودگی هوای اصفهان و لزوم بازنگری در وضعیت فعلی گزارش شاخص کیفیت هوای اصفهان، تصریح کرد: ۲ نکته در این زمینه وجود دارد که یکی از آنها غیر فعال بودن یا عدم نمایش داده های تعدادی از ایستگاه ها در برخی از روزهای سال است.
کوشافر افزود: موضوع دوم این است که برخی از ایستگاه ها فقط یک مقدار (ذرات معلق ریز) از پنج مقدار مورد نیاز برای محاسبه شاخص کیفیت هوای هر ایستگاه را گزارش می کند.
وی با اشاره به عدم نمایش داده های برخی از ایستگاه های پایش کیفی هوای اصفهان در ۲ ماه گذشته، گفت: علاوه بر اینکه لازم‌است دلیل این موضوع مشخص و اشکالات موجود برطرف شود، باید به این نکته توجه کرد که کاهش تعداد ایستگاه ها به کاهش دقت شاخص ارائه شده منجر می شود.
ایستگاه‌های پایش هوای اصفهان تا یک و نیم برابر می‌تواند افزایش یابد
رییس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان درباره تعداد ایستگاه های پایش کیفی هوا به خبرنگار ایرنا گفت: افزایش یافتن تعداد ایستگاه‌ها، شرایط ایده‌آل است اما باید به این نکته توجه کرد که نمی توان تعداد ایستگاه ها را بی حد و مرز افزایش داد.
صادقیان با بیان اینکه در سال های گذشته ۲۰ ایستگاه پایش هوا متعلق به محیط زیست در اصفهان فعال بود، افزود: با توجه به برخی مشکلات مانند محدودیت های مالی و عدم امکان تامین قطعات مورد نیاز، برخی از این ایستگاه ها در زمان حاضر فعال نیست.
وی تصریح کرد: افزایش تعداد ایستگاه های فعال در کلانشهر اصفهان تا یک و نیم برابر تعداد موجود، عددی معقولانه است و اطلاعات دقیقتری درباره کیفیت هوا در اختیار ما قرار می دهد.
وی درباره اینکه آیا در نظر گرفتن داده های سه یا چهار ایستگاه از ۱۳ ایستگاه سطح شهر اصفهان می تواند ملاک درستی از وضعیت شاخص کیفی هوا باشد، توضیح داد: ما در ۲ ماه گذشته در شرایط خاصی قرار داشتیم، فقط داده های چهار ایستگاه متعلق به محیط زیست در اختیارمان بود و ناچار بودیم شرایط بد را نسبت به بدتر انتخاب و این اطلاعات محدود را منتشر کنیم.
صادقیان همچنین با بیان اینکه ایستگاه های پایش کیفی هوا شامل ترافیکی و مسکونی هستند، اضافه کرد: اطلاعات مربوط به ایستگاه های ترافیکی مانند احمدآباد، بزرگراه خرازی و میدان آزادی از نظر عددی تفاوت چندانی با یکدیگر نمی کند و اختلاف حدود پنج درصدی باهم دارد و همین موضوع برای ایستگاه های مسکونی نیز صدق می کند بنابراین شاید بتوان گفت که در روزهایی که با شرایط عادی روبه رو هستیم با اطلاعات این ایستگاه های معدود، برآورد کلی شهر را داریم اما بطور یقین هرچه تعداد داده ها بیشتر باشد، اطلاعات نیز دقیقتر است.
وی درباره عدم نمایش همه آلاینده ها در شاخص کیفی هوای اصفهان گفت: در برخی از ایستگاه های پایش کیفی هوا، سنسورهای اندازه گیری آلاینده های مختلف به مرور زمان و با توجه به مسائلی مانند مستهلک شدن و محدودیت های مالی از مدار خارج شده است بنابراین در زمان حاضر مهمترین آلاینده یعنی ذرات معلق ریز ( کمتر از ۲.۵ میکرون) اندازه گیری و داده های آن منتشر می شود.
به گفته وی، ذرات معلق ریز بیشترین تاثیر و سهم را در شاخص کیفی هوا (AQI) دارد و اثر آن چند برابر سایر آلاینده هاست هرچند اگر داده های سایر آلاینده ها نیز در دسترس باشد کمک بسیاری می کند.
ذرات معلق (PM۲.۵) ذرات ریزی هستند که اندازه آنها کمتر از ۲.۵ میکرومتر یا میکرون است، و یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند.
۲ ایستگاه پایش کیفی هوا به زودی در اصفهان وارد مدار می‌شود
مسئول امور کنترل کیفیت هوا در معاونت حمل و نقل شهرداری اصفهان خبر داد که ۲ ایستگاه جدید پایش کیفی هوا در میدان استقلال ( در شمال شهر) و سپاهان‌شهر (در جنوب شهر) ایجاد و نصب شده است که مراحل آزمایشی خود را می‌گذارند و به زودی داده های آنها وارد سامانه های کیفیت هوا می شود.
لقایی افزود: برای ایجاد ۲ ایستگاه جدید دیگر نیز مناقصه ای برگزار می شود و پیش بینی می شود که تا یک سال آینده ایجاد شود که با راه اندازی آنها تعداد ایستگاه های شهرداری به ۱۳ می رسد.
وی با بیان اینکه سازمان محیط زیست متولی اصلی سنجش کیفیت هواست، خاطرنشان کرد: با توجه به برخی مسائل مانند محدودیت های مالی که وجود دارد، شهرداری اصفهان هم در راستای مسوولیت اجتماعی در این زمینه ورود پیدا کرده زیرا آلودگی هوا مربوط به همه مردم و یک معضل شهری است.
لقایی با اشاره به اینکه هر چه تعداد ایستگاه ها بیشتر شود دقت کار و جزییات آن بیشتر خواهد بود، تصریح کرد: تعداد ایستگاه ها نقطه بهینه ای دارد و مکان‌یابی آنها با توجه به توزیع جمعیت در سطح شهر اهمیت زیادی دارد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: عدم نمایش داده های تعدادی از ایستگاه های پایش کیفی هوا بدلیل مشکلات ارتباطی بین ایستگاه ها و سامانه های برخط است که باید با هماهنگی بین شهرداری و محیط زیست و از طریق برنامه های نرم افزاری برطرف شود.
ضرورت اتصال ایستگاه های پایش کیفی هوا با سامانه های برخط
منصور شیشه فروش با اشاره به جلسه کارگروه آلودگی هوای اصفهان که چند روز گذشته برگزار شد، افزود: این جلسه چند مصوبه داشت که بر اساس یکی از آنها اداره کل حفاظت محیط زیست استان مکلف به انجام هماهنگی های لازم برای اتصال ایستگاه های پایش کیفی هوا با سامانه های برخط شد.
وی با بیان اینکه محیط زیست متولی اطلاع رسانی درباره آلودگی هواست و این مشکل را باید حل کند، تصریح کرد: بطور قطع، داده های سه یا چهار ایستگاه، ملاک درستی برای نشان دادن وضعیت آلودگی هوای کلانشهر بزرگی مانند اصفهان نیست و لازم است پیگیری ها و اقدامات کافی برای انتشار داده های همه ایستگاه ها صورت گیرد.،
وی خاطرنشان کرد: در سفر رییس جمهور به اصفهان اعتباراتی بمنظور بهسازی و نوسازی ایستگاه های پایش کیفی هوا برای اداره کل حفاظت محیط زیست مصوب شده که لازم است این کار با توجه به اعتبارات در نظر گرفته شده انجام شود.
شیشه فروش همچنین به سه مطالعه صورت گرفته درباره آلایندگی های هوا اصفهان اشاره و اضافه کرد: یکی از این مطالعات توسط سازمان محیط زیست و ۲ مطالعه دیگر توسط دانشگاه های اصفهان و صنعتی اصفهان انجام شده و اداره کل حفاظت محیط زیست استان موظف است که این مطالعات را جمع بندی و بر اساس آن و متناسب با شرایط روز، طرح های عملیاتی را بمنظور کاهش آلودگی هوا به دستگاه های اجرایی ابلاغ کند.
وی با بیان اینکه از ابتدای امسال تا کنون حدود ۱۰۵ روز هوای ناسالم در شهر اصفهان داشتیم که نسبت به پارسال ۲۸ درصد افزایش دارد، ادامه داد: بر اساس پیش بینی های هواشناسی در روزهای سرد امسال نیز با پدیده وارونگی دما بویژه در ۲ ساعت اولیه صبح مواجه خواهیم شد هرچند ممکن است این روزها پشت سر هم نباشد.
در حالیکه سنجش کیفیت هوا در ایستگاه های پایش یکی از ابزارهای اصلی برای مدیریت آلایندگی ها در کلانشهرهایی مانند اصفهان محسوب می شود کارشناسان تاکید دارند که لازم است اقدامات اصولی و جدی برای انتقال داده های دقیق و کامل کیفیت هوا با استفاده از فناوری های روز و متناسب با شرایط موجود و پشتیبانی های لازم فنی و نرم افزاری صورت گیرد تا دیگر شاهد خطوط تیره به جای داده های واقعی بر روی صفحات نمایشگر کیفیت هوا نباشیم.