به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، بر اساس آمار موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، جمعیت دانشجویی در ایران طی سال تحصیلی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰، حدود ۳ میلیون و ۱۷۳ هزار و ۷۷۹ نفر بوده و پردانشجوترین گروه تحصیلی دانشگاه‌ها را علوم انسانی با یک میلیون و ۶۱۶ هزار و ۷۴۲ دانشجو در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تشکیل میدهد. گروه فنی و مهندسی با ۷۶۲ هزار و ۳۴۱ نفر، علوم پزشکی با ۲۴۹ هزار و ۱۳۱ نفر، علوم پایه با ۲۰۹ هزار و ۸۱ نفر، هنر با ۲۲۱ هزار و ۴۹۳ نفر، کشاورزی و دامپزشکی با ۱۱۵ هزار و ۲۶۱ نفر در رتبه‌های بعدی قرار دارد.
تحلیل درصدی از این آمار نشان میدهد؛ ۵۱ درصد دانشجویان در علوم انسانی، ۲۴ درصد دانشجویان در فنی و مهندسی، هشت درصد دانشجویان در علوم پزشکی، هفت درصد در هنر، ۶ درصد علوم پایه و چهار درصد در کشاورزی و دامپزشکی مشغول به تحصیل هستند. این روند البته در سال‌های گذشته نیز به شکل مشابهی طی شده و در سال تحصیلی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ که مجموع دانشجویان ۴ میلیون و ۷۳ هزار و ۸۲۷ نفر بوده است؛ دانشجویان رشته‌های علوم انسانی یک میلیون و ۹۱۲ هزار و ۶۳ نفر را به خود اختصاص داده و ۲۴۱ هزار و ۳۳ نفر در رشته‌های علوم پایه تحصیل می‌کردند.
روند نزولی دانشجویان در رشته‌های علوم پایه و کشاورزی پیشتر نیز توسط مقامات کشور مطرح شده بود و مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۷ در این مورد فرموده بودند: «مسئله‌ی بعدی، نامتوازن شدن رشته‌های دانشگاهی است؛ بعضی از رشته‌ها در غربت قرار گرفته‌اند. آماری که به من داده‌اند نشان میدهد که مثلاً حدود پنجاه درصد داوطلبان کنکور رشته‌ی ریاضی که رشته‌ی بسیار مهمّی است، کاهش پیدا کرده؛ این برای آینده‌ی کشور خطرناک است؛ ما این رشته‌های مهمّ علوم پایه را -بخصوص مثل ریاضی را یا فیزیک را- برای آینده لازم داریم؛ اگر چنانچه داوطلبانِ اینها کم باشند و هجوم بشود به رشته‌های درآمدزا که حالا یک پولی و شغلی بلافاصله در اختیار انسان میگذارد، این [موجب] مشکل است. عوارضِ این عدم توازن را بایستی دستگاه‌های دانشگاهی حتماً جبران کنند و درست کنند».
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این مورد گفته بود: «در سالیان گذشته با توجه به محدودیت ها و شرایط خاص کشور برخی رشته ها بیشتر مورد توجه داوطلبان قرار گرفته و رشته های علوم پایه و رشته های علوم انسانی مورد بی مهری قرار گرفته است..» بنابراین فقدان توازن بین دانشجویان رشته‌های مختلف و نتایج احتمالی آن که تا چندی دیگر در زمینه‌های مختلف بروز می‌کند، از مدتی قبل توسط مسئولان مختلف مطرح شده است.
با توجه به این، وزارت علوم اقداماتی را از جمله تشکیل ستاد ملی علوم پایه و اتاق فکر علوم پایه در دستور کار قرار داده است. همچنین اهمیت علوم پایه باعث شد تا در کنفرانس عمومی یونسکو سال ۲۰۱۹، سال ۲۰۲۲ به عنوان سال بین المللی علوم پایه برای پیشرفت پایدار نامگذاری شود و برنام‌هایی در کل سال و همزمان با روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه (۱۰ نوامبر/ ۱۹ آبان) در کشورهای مختلف برگزار شود.
مصوبات ستاد علوم پایه وزارت علوم برای تشویق دانشجویان
سعدالله نصیری قیداری در گفت وگو با خبرنگار گروه علوم و آموزش ایرنا، در مورد ستاد ملی سال جهانی علوم پایه اظهار داشت: این ستاد که به ریاست وزیر علوم و دبیری اینجانب تشکیل شده، از علوم پایه و دانشجویان در این علوم حمایت می کند.
وی توضیح داد: یکی از مصوبات این ستاد بورسیه افراد برتر پذیرفته شده آزمون سراسری است که رشته های علوم پایه را برای تحصیل انتخاب کنند، بر این اساس تا ۱۰۰ نفر از افراد برتر آزمون سراسری که بخواهند در رشته‌های علوم پایه تحصیل کنند با اعطای بورسیه تحصیلی حمایت می شوند و این افراد از بدو تا پایان تحصیلات بورسیه می شوند. حتی آینده شغلی آنها هم تضمین شده است.
رئیس دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: البته این موضوع فعلا مصوبه است و شیوه نامه و آیین نامه آن تنظیم نشده است. انتظار داریم در آیین نامه هم این حمایت‌ها به درستی لحاظ شود و برای نمونه دانشجویان دکتری حقوق پایه مربی پایه یک یا استادیار پایه را دریافت کنند.
دبیر ستاد ملی سال جهانی علوم پایه مصوبات دیگر این ستاد را تشریح کرد و گفت: تاسیس خانه های علم در استان ها از این اقدامات است که در زنجان و قزوین شروع شده است.
این خانه‌ها بیشتر توسط بخش خصوصی و خیرین علم تاسیس می شود. خانه ریاضیات هم که درگذشته بود، با حمایت خیرین تاسیس می شد؛ البته دولت از طریق فرمانداری و دیگر نهادها هم حمایت می کند.
به گفته عضو کمیسیون علوم پایه و فناوری‌های همگرا شورای عالی عتف پذیرش بورسیه دانشجویان علوم پایه در مقاطع ارشد و دکتری داخل کشور و افزایش تعداد دانشجویان پسادکتری از دیگر مصوبات این ستاد و قرار است دست کم یک چهارم، پذیرفته شدگان مقطع پسادکتری در زمینه علوم پایه باشند.
قیداری ادامه داد: بورسیه کردن نوابغ و دانشجویان برتر کشورهای منطقه و کشورهای اسلامی هم از برنامه های دولت است و ما هم موافق هستیم. برای نمونه ۱۰۰ نفر اول رتبه های برتر کنکور افغانستان را با بورسیه داخل کشور می پذیریم و هزینه آنها را هم وزارت علوم می دهد.
تشکیل اولین جلسه اتاق فکر وزارت علوم
وی در مورد اتاق فکر علوم پایه در وزارت علوم نیز توضیح داد: این اتاق فکر شامل ۱۸ عضو است و من رئیس آن هستم. اتاق فکر علوم پایه هم از نظر اعضا، شبیه کمیته اجرایی ذیل ستاد ملی است. اعضای این اتاق فکر راجع به علوم پایه مرتب فکر می‌کنند و پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت آن ارائه می‌دهند. مصوبات آن در میدان اجرا هم می‌تواند، موفق باشد.
رئیس دانشگاه شهید بهشتی در مورد اتاق فکر علوم پایه در وزارت علوم نیز گفت: اولین جلسه این اتاق فردا (یکشنبه) عصر تشکیل خواهد شد، اتاق فکر ۱۸ نفر عضو دارد و با حضور وزیر علوم به عنوان رئیس تشکیل می شود. اتاق فکر تقریبا شبیه کمیته اجرایی است که ذیل ستاد ملی علوم پایه داریم و ۱۸ عضو دارد و حدود ۵ یا ۶ نفر هم از بیرون وارد اتاق فکر شده‌اند.
قیداری گفت: از آنجا که جلسات اصلی ستاد ملی علوم پایه با حضور وزیر علوم تشکیل می شود و جایگاه بالایی دارد مصوبات آن نیز در اجرا موفق و موثر خواهد بود. در ستاد علوم پایه حدود ۲۴ مصوبه داشته ایم که در کمیته اجرایی در مورد این مصوبات با حضور افراد مختلفی؛ از جمله نمایندگانی از آموزش و پرورش، وزارت علوم، انجمن های علمی و صداوسیما و غیره بحث و بررسی می‌شود و بعد به ستاد ملی ارائه و تصویب می شود. بخشی از مصوبات ستاد ملی علوم پایه شامل دسترسی بیشتر و آزاد استادان به نشریات دسترسی آزاد، تشکیل شبکه دانشگاه های علوم پایه، تشکیل شبکه اساتید علوم پایه با ۶۰۰۰ عضو تاسیس شده است.
وی برگزاری کنفرانس، سمینار، کارگاه های متعدد آموزشی با حمایت ستاد و بخش خصوصی را از دیگر اقدامات این ستاد دانست.