مطالعه و کتابخوانی از جمله مسائلی است که باید تربیت والدین را در آن بسیار تاثیر گذار دانست. محیط و فضای فکری والدین سبب می‌شود تا به صورت غیرمستقیم فرزندان تحت تربیت قرار گیرند.
بدون تردید امروزه نقش مطالعه و کتابخوانی در رشد ذهنی، اجتماعی و احساسی کودکان اثبات شده و تأثیر کتاب به‌ویژه بر رشد و توانایی‌های زبانی و خلاقیت کودکان را نباید نادیده گرفت.
شاید اگر از قدیم‌ترها می‌شنیدیم که اگر بچه‌ها با کتاب مأنوس شوند، احتمال موفقیت و باهوش‌تر شدنشان بیشتر است، تعجب می‌کردیم. کتاب، بیش از آنکه سرگرمی باشد، شخصیت یک بچه را از منزوی بودن به اجتماعی بودن و از زبان محدود به کلمات متنوع سوق می‌دهد.
کارشناسان براهمیت کتاب و کتابخوانی تاکید دارند چرا که بر ذهن و شکوفایی استعداد آنها تاثیر گذار است و تلویزیون و دیگر اشکال رسانه‌های الکترونیکی بهتر است برای کودکان بزرگ‌تر از ۲ سال روشن شود چرا که قرار دادن کودکان در مقابل یک دستگاه روشن مثل تلویزیون، بیگانگی یا ناپیوستگی ایجاد می‌کند.
برنامه‌های تلویزیونی نیز که برای کودکان کوچک‌تر تهیه می‌شود هیچ ویژگی ارزشمندی ندارد و حتی برنامه‌های آموزشی تلویزیون هم هرگز به اندازه بازی کردن، کشف روش و شکل کار یک اسباب‌بازی یا قصه گفتن شما برای کودک مفید و غنی نیست.
امروزه فضای مجازی و استفاده از گوشی های تلفن همراه کودکان را بیشتر ترغیب به خود می کند که بدون شک به شخصیت و افکار کودک تاثیر می گذارد اما یک کتاب تا به مرحله انتشار می رسد از چندین فیلتر گذشته و محتوای آن با توجه به گروه سنی تدوین شده است.
کتاب بعنوان یار دیرینه که فقط علم و آگاهی فرد را بیشتر می کند و بدون تاثیر گذاری منفی می تواند راهنمای خوبی برای رشد ذهنی باشد.
دنیای دیجیتال جایگزین کتاب کاغذی
کودکان نسل جدید با ورق زدن کتاب بیگانه هستند، بزرگسالان حتی اگر زمانی را هم برای مطالعه اختصاص دهند عمدتا از کتاب های دیجیتال یا صوتی استفاده می کنند، کتاب خواندن جای چندانی بین دانشجویان و دانش آموزان ندارد و در نتیجه کتابفروشی‌هایی که کتاب کاغذی می‌فروختند روز به روز خلوت‌تر می‌شوند.
یکی از شهروندان بجنوردی در این خصوص می گوید: سه دختر و یک پسر دارم که قبل از پیدایش کرونا و غیرحضوری شدن مدارس، فرزندانم عضو کتابخانه مدرسه بودند و از کتاب ها استفاده می کردند.
لیلا سهرابی می افزاید: با مجازی شدن مدارس مجبور به تهیه گوشی همراه برای فرزندانم شدیم اکنون آنها از طریق گوشی تلفن همراه و در هر کجایی که باشند با نصب اپلیکیشن‌های کتاب به راحتی به هزاران جلد کتاب دسترسی پیدا می کنند.
وی بیان می‌کند: شاید این روش آسان و به صرفه باشد اما به طور یقین آسیب هایی از جمله اعتیاد به گوشی همراه و در کنار آن دسترسی راحت به هر سایت و شبکه ای موجب نگرانی والدین است.
جایگاه کتاب در خانواده
یکی دیگر از شهروند بجنوردی می گوید: یکی از روش‌های علاقه‌مند کردن کودکان به کتابف مطالعه خانوادگی است چرا که کودکان تمامی رفتار بزرگترها را زیر نظر گرفته و الگو برداری می کنند.
علی فاطمی می افزاید: همچنین همراه شدن با کودک و توجه به بازی و سرگرمی و سلیقه آنها را بسنجیم از جمله دیدن فیلم و کارتون با کودک خود و در رابطه با آنچه که کودکمان قرار است تماشا کند کتاب تهیه کنیم.
وی تصریح می کند: کودکان زیباترین مخلوقات خداوند هستند بنابراین برای جلب نظر این موجودات شگفت انگیز نیاز است کارهای خلاقانه‌ای انجام دهیم.
این شهروند بیان می کند: یکی از مکان‌هایی که به رشد و شکوفایی استعدادهای کودکان توجه دارد کتابخانه است اگر به صورت خانوادگی درآن عضو شویم و از این مکان فرهنگی استفاده کنیم، خواه ناخواه در برنامه کودک کتاب و کتابخوانی گنجانده می شود و به سمت این دوست دانا سوق داده می شود.
فاطمی می افزاید: کودک امکان دارد ابتدا به بهانه بازی برای چند بار در کتابخانه حضور پیدا کند اما بعد از مدتی کتاب‌های رنگی توجه‌اش را جلب می‌کند و در نهایت جذب خواندن کتاب و کتابخانه می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه گوشه ای از منزل خود را به کتاب اختصاص داده است می گوید: این کتاب ها از دوران کودکی خودم جمع آوری شده است هرچند که برخی از آنها بسیار قدیمی هستند اما افرادی که بعنوان مهمان به منزل من می آیند حتما سری به این گنجینه می زنند و خاطرات من را ورق می زنند.
وی خاطر نشان می کند: با توجه به علاقه ای که به کتاب دارم به دوستان و کودکان اقوام در مناسبت های مختلف کتاب هدیه می دهم و به نظرم این ماندگارترین هدیه به آنها است.
شکل گیری پایه‌های خواندن و مطالعه در منزل
روانشناس حوزه کودک با بیان اینکه پایه‌های عادت خواندن از کودکی و در خانه شکل می‌گیرد، می گوید: اگر در منزل فضای مساعدی برای تشویق خواندن باشد فضای عمومی خانه، روش زندگی پدر و مادر و کار آگاهانه آنها با کودک، در نگرش کودک به کتاب و مطالعه تأثیر همه جانبه‌ای دارد.
سارا صالحی می افزاید: اگر محیط خانواده، آموزشگاه و کتابخانه با یکدیگر هماهنگ و برانگیزاننده باشد، عادت مطالعه به آسانی در کودک شکل می‌گیرد و در ذهن وی رسوخ می کند.
وی بیان می کند: کودک خردسالی که از ۲ یا سه سالگی کتاب تصویری در دسترس دارد و برایش کتاب خوانده‌اند و قصه گفته‌اند، در حقیقت دانه‌های یک عادت پایدار را در او کاشته‌اند؛ هنگامی که کودک در خانه‌ای بزرگ می‌شود که همه بزرگترها کتاب می‌خوانند و درباره آن گفت و گو می‌کنند، کودک با فضای برانگیزاننده مطالعه روبه رو می شود و خود به خود برای مطالعه و عقب نماندن از این قافله ترغیب می شود.
این روانشناس کودک تصریح می کند: مادر و پدر به طور منظم از همان خردسالی برای کودک خود کتاب بخوانند، روزنامه و نشریه بخرند و به خانه بیاورند و آنها را در خانه بخوانند و با کودکان درباره برخی مطالب جالب آن گفت و گو کنند.
ایجاد بسترهای کتابخوانی
امروزه رسانه های دیجیتال تا حدود زیادی موجب عقب نشینی و عدم خروج کتاب در قفسه کتابخانه های خصوصی و عمومی شده است.
رسانه های دیجیتال توانسته اند کتاب را وادار به عقب نشینی کند و این مساله یک آسیب فرهنگی برای جامعه است.
مسوول فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان شمالی می گوید: دانلود الکترونیکی کتاب، دریافت اطلاعات از طریق فیلم، تصویر و رسانه های مجازی مانعی برای خرید کتاب و مطالعه آن در جامعه ایجاد کرده است.
نرگس برهمند می افزاید: در رابطه با مطالعه و کتابخوانی کودکان باید والدین بسترهای مناسب را برای آنها فراهم کنند و با راهنمایی فرزند خود، آنها را به این امر ترغیب کنند.
وی تصریح می کند: حضور کودک در فضاهای کتابخانه ای ابتدا به بهانه بازی برای چند بار بعد از مدتی کتاب‌های رنگی توجه‌اش را جلب می‌کند و درنهایت جذب خواندن کتاب و کتابخانه می‌شود.
مسوول فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان شمالی می گوید: همچنین عضو شدن در کانون پرورش فکری استان که علاوه بر کتابخوانی و آشنایی کودک با کتاب های مختلف برنامه های فرهنگی و هنری دیگری نیز توسط کارشناسان مجرب برای کودکان و نوجوانان ارائه می شود.
برهمند بیان می کند: مربیان مجرب با شناسایی خلاقیت و سلیقه این قشر می توانند در شکوفایی استعداد های آنها نقش بسزایی داشته باشند.
وی اضافه می کند: همچنین این نهاد با استفاده از کتابخانه های سیار به مناطق مرزی و صعب العبور استان رفته و برای کودکان و نوجوانان این مرزو بوم خدمات کتابخانه ای ارائه می کنند.
خراسان شمالی ۲۰ مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شامل ۱۰ مرکز ثابت و ۱۰ مرکز سیار دارد که ۱۱ هزار نفر در آنها عضویت دارند.