شورای فرهنگ عمومی کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با هدف گسترش فرهنگ پژوهش در کشور ۲۵ آذر را روز ملی پژوهش نام‌گذاری کرد. وزارت علوم تحقیقات و فناوری نیز از سال ۱۳۷۹ (و با تغییرات در این وزراتخانه از وزارت فرهنگ و آموزش عالی) چهارمین هفته آذر را به نام هفته پژوهش نام گذاشت و پس از آن از سال ۱۳۸۴ این نام به هفته پژوهش و فناوری تغییر نام یافت.
این هفته تا سال ۱۳۹۸ و پیش از شیوع کرونا هر سال با ابتکار جدید برگزار می‌شد و محل گردآمدن پژوهشگران و فناوران ایرانی از سراسر ایران در نمایشگاه فناوری و فن‌بازار بود، با شیوع کرونا از اسفند ۱۳۹۸ هفته پژوهش در سال ۱۳۹۹ به صورت کاملا مجازی و سال گذشته به صورت ترکیبی برگزار شد. هفته پژوهش و فناوری استانی امسال از دوازدهم تا هفدهم آذر و هفته پژوهش و فناوری ملی ۱۹ تا ۲۵ آذر برگزار می‌شود.
در آستانه هفته پژوهش، علی‌اصغر محمدی معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه شیمی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا با تشریح فعالیت‌های پژوهشی این پژوهشگاه در یک سال گذشته به اهمیت صنایع شیمیایی و دارویی اشاره کرد و اظهارداشت: صنایع شیمیایی و دارویی دومین صنعت بزرگ جهان و در حال رشد است؛ بیش از ۳۵۰ هزار ماده شیمیایی در سبد محصولات تجاری شیمیایی در سطح دنیا داد و ستد می‌شود.
وی افزود: با توجه به منابع طبیعی، معادن، نیروی انسانی متخصص، ذخایر سرشار گازی و نفتی، تولیدات متنوع مواد و حلال‌های صنعتی توسط واحدهای متعدد پتروشیمی داخل کشور، تولید و عرضه مواد و حلال‌های شیمیایی مورد نیاز صنعت و آزمایشگاه های آموزشی‌تحقیقاتی، صنایع دارویی، کشاورزی، نفت و غیره یکی از اولویت‌های نیازمحور مراکز پژوهشی و از الزامات فعالیت‌های دانش بنیان به شمار می‌آید.
معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران ادامه داد: با توجه به تعداد دانش‌آموختگان علوم شیمی و مهندسی شیمی (سالانه بیش از پنج هزار نفر در مقطع کارشناسی ارشد و هزار نفر در مقطع دکتری شیمی در گرایش‌های مختلف)، همچنین وجود منابع طبیعی غنی شامل منابع نفت و گازی و منابع معدنی عظیم می‌توان برای ایجاد جهش صنعتی و توسعه‌ای مبتنی بر اقتصادی دانش بنیان و جلوگیری از مهاجرت نخبگان این حوزه استفاده کرد.
تولید ۱۳ درصد مواد موثره دارویی در کشور
محمدی به آمار دیگری در این زمینه اشاره کرد و یادآور شد: گردش مالی صنعت دارو در جهان بیش از یک هزار و ۳۰۰ میلیارد دلار در سال است و با محاسبه سهم ایران بر اساس درصد جمعیت و بدون در نظر گرفتن تنوع گونه‌های گیاهی که ۲ برابر قاره اروپا است، رتبه دوم در ذخایر گازی و رتبه سوم ذخایر نفتی، واحد های پتروشیمیایی متنوع و گسترده در کشور، منابع غنی معدنی، سهم ۲ درصدی در گسترش مرز های دانش و اسناد علمی و شرکت های متعدد دارویی از عدد نجومی تجارت جهانی دارو باید بیش از ۱۳ میلیارد دلار در سال باشد.
وی ادامه داد: اما در شرایط فعلی بیش از ۲ و نیم میلیارد دلار برای مواد اولیه و موثره دارویی صرف واردات می‌شود و میزان صادرات ایران کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار در سال است. بر اساس گزارش های رسمی حدود هزار و ۵۰۰ مولکول یا ترکیب شیمیایی به عنوان مواد اولیه یا موثره دارویی در کشور مصرف می‌شود که حدود ۱۳ درصد (حدود ۲۰۰ ترکیب شیمیایی) از آنها داخل کشور تولید می شود.
این مقدار تولید معادل حدود ۲۵ درصد حجمی و ۲۳ درصد ریالی از کل صنعت دارو در ایران است. همچنین میزان مصرف انواع کاتالیست ها در ایران حدود ۳۰ هزار تن به ارزش بالغ بر ۷۰۰ میلیون دلار در سال می باشد.
معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران درمورد فعالیت‌های پژوهشی این پژوهشگاه در یک سال گذشته هم اظهار داشت: ساخت و راه‌اندازی آزمایشگاه تخصصی در زمینه تزریق مواد شیمیایی در حوزه ازدیاد برداشت نفت بـا هدف رفع نیازهای داخلی با تاکید بر تزریق مواد شیمیایی به مخازن ایران باعث ازدیاد برداشت از چاه‌های نفت می‌شود.
محمدی گفت: یک درصد افزایش برداشت از ذخایر نفت در چاه‌های ایران وابسته به قیمت روز نفت، در حدود ٣٥٠ میلیارد دلار درآمد اضافه برای کشور به همراه خواهد داشت و در این راستا در پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران در سال ۱۴۰۱ سه برنامه اصلی و ملی پژوهشی پیگیری می شود که یک مورد آن از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، یک مورد مشترک از طرف وزارت علوم و وزارت بهداشت ماموریت داده شد و یک مورد هم از طرف این پژوهشگاه در حال پیگیری است.
راه اندازی آزمایشگاه ملی ازدیاد برداشت نفت
عضو هیات‌علمی پژوهشگاه شیمی به تغییر مدیریت پژوهشگاه در ابتدای امسال اشاره کرد و افزود: ماموریت تولید مواد شیمیایی موردنیاز ایران با رویکرد استفاده از مواد خام پتروشیمی‌ها و تبدیل آنها به مواد با ارزش افزوده بیشتر با استفاده از اعضای هیات علمی، دانشجویان و شرکت‌های دانش بنیان مستقر در مرکز رشد پژوهشگاه و استفاده از ظرفیت پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های کشور همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه مواد شیمیایی در قدم بعدی، یکی از برنامه های مهم پژوهشگاه در دوره جدید است.
این ماموریت ملی از طرف وزیر علوم به پژوهشگاه ابلاغ شد. در این راستا جلسات متعدد برگزار شده و با برنامه ریزی و آماده سازی زیرساخت‌ها در آینده نزدیک مواد شیمیایی مورد نیاز کشور به‌خصوص در راستای رفع نیاز تحقیقاتی دانشگاه ها و مراکز علمی در این پژوهشگاه تولید می‌شود تا از خروج ارز و خام فروشی نفت جلوگیری و زمینه اشتغال متخصصان فراهم شود.
محمدی ماموریت دیگر این پژوهشگاه را احداث پارک تخصصی علمی و فناوری تولید دارو عنوان کرد و یادآور شد: با احداث این پارک دارویی می‌توانیم در راستای یکپارچه سازی فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه دانش فنی حدواسط‌های دارویی در راستای رفع کمبودهای دارویی کشور را تولید کرده و با جذب شرکت های فناور و ایجاد زیرساخت‌های تبدیل مقیاس آزمایشگاهی به نیمه صنعتی و صنعتی در حوزه دارو و در اختیار گذاشتن این خدمات به محققان این حوزه و شرکت‌های دانش بنیان دارویی گام موثری برداشت.
وی تاکید کرد: آزمایشگاه ملی ازدیاد برداشت نفت با رویکرد استفاده از مواد شیمیایی از دیگر طرح‌های کلانی است که پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی با توجه به تجربیات موجود اعضای هیات علمی خود قصد دارد با حمایت مسوولان تاسیس کند.
معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران همچنین درمورد طرح‌های تجاری‌سازی شده در این پژوهشگاه گفت: طرح‌های مختلفی تجاری‌سازی شده که می‌توان به تولید مس و تولید لیتیوم و طرح استحصال مس اشاره کرد که این مورد کارفرما داشته و به تولید رسیده است.
به گزارش ایرنا، مرکز پژوهشهای شیمی و مهندسی شیمی ایران با هدف فراهم کردن امکانات پژوهشی بنیادی، کاربردی و آموزشی در تمام زمینه‌های شیمی و مهندسی شیمی و پرورش استعدادها و خلاقیت موجود در کشور و بهره‌گیری از ذخایر عظیم نفت، گاز، معادن، فلزات، گیاهان دارویی و نیز فراهم آوردن تمهیدات برای تولید نیمه‌صنعتی بر اساس تصمیم جلسه مورخ ۶۸/۵/۷ شورای گسترش آموزش عالی تاسیس و در اردیبهشت ۸۶ به پژوهشگاه ارتقا یافت.
این پژوهشگاه در فضایی حدود ۱۶ هکتاری در اراضی چیتگر و در جوار دیگر پژوهشگاه‌های زیرنظر وزارت علوم قرار دارد و شامل چهار پژوهشکده فناوری پاک، پژوهشکده مهندسی شیمی و نفت، پژوهشکده فناوری های نوین و پژوهشکده توسعه فرآیندهای شیمیایی و مرکز رشد است.