به گزارش ایرنا، اواسط مرداد گذشته بود که محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در حکمی، روح‌اله سهرابی را به عنوان مشاور در برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی منصوب کرد. سهرابی دانش‌آموخته مقطع دکتری تخصصی مدیریت تولید و عملیات دانشگاه علامه طباطبائی و عضو هیأت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا است.
وی در این حکم خطاب به سهرابی مواردی را به عنوان وظایف ابلاغ کرده بود که «تحلیل و شناسایی مهمترین اولویت‌های وزارت عتف، معاونت‌ها و سازمان‌های تابعه برای تحول در دوره چهار ساله با همکاری واحدهای تصمیم‌گیر» و «همفکری، همکاری و همیاری با مرکز هیات‌های امنا و هیات ممیزه مرکزی در راستای مدیریت برنامه‌محور مؤسسات آموزشی، پژوهشی، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری» از جمله آن است. بر همین اساس سهرابی فعالیت‌هایی را برای برنامه‌ریزی بهتر در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها آغاز کرده است.
آشفتگی در برنامه‌های راهبردی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها
روح‌اله سهرابی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد فعالیت‌های خود به عنوان مشاور وزیر علوم در زمینه «برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی» اعلام کرد: ساماندهی اسناد و برنامه‌های راهبردی دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری طی نامه‌ای از سوی وزیر، ابلاغ شده است.
وی گفت: در این زمینه با آشفتگی‌هایی روبرو هستیم؛ معمولا دانشگاه‌ها با مشاوران راهبردی و مؤسسات مطالعاتی قرارداد تحقیقاتی بسته و از آنها، برنامه‌ای به نام «سند تحول و توسعه دانشگاه» در قالب برنامه راهبردی مطالبه می‌کنند. این برنامه‌ها، به هیات امنا پیشنهاد شده و در نهایت تصویب و اجرا می شود.
بسیاری از این برنامه ها اشکالاتی دارد؛ یکی از مهمترین اشکالات کلی‌گویی و فقدان قابلیت اجرا در این برنامه هاست. البته قصد نداریم این مراکز را برای برنامه‌ریزی راهبردی یا روش‌های تدوین آن، محدود کنیم اما تصمیم داریم چارچوب‌ها و ملاک‌های ارجحی را برای محتوای اسناد راهبردی پیشنهاد دهیم.
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی‌سینا توضیح داد: اجرایی بودن (جلوگیری از نوشته‌های انتزاعی در برنامه‌ها و راهبردها)، در نظر داشتن اسناد بالادستی و برنامه وزیر به مجلس و برنامه تحول دولت، راهبردی بودن (بله و خیر به چه موضوعات و تصمیم‌هایی) و اصل ارتقای بهره وری به‌جای توسعه کمّی، از جمله ویژگی‌های مطلوب برنامه‌ریزی راهبردی در سطح مؤسسات آموزشی و مراکز پژوهشی خواهد بود.
فضای دانش و فناوری، فضای متغیر و متلاطمی است
وی ادامه داد: اسناد راهبردی دانشگاه ها عمدتاً به مأموریت‌گرایی، آمایش، آینده نگری و بررسی روندها توجهی ندارند. فضای حاکم بر دانش و فناوری ایران، فضای باثبات و متداولی نیست و با محیط متغیر و متلاطمی روبروست؛ از همین رو، داشتن رویکرد آینده‌پژوهی برای برنامه‌ریزی راهبردی تبدیل به یک اصل شده است.
دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و پارک‌ها، حتما باید روندها و سناریوها را در نظر داشته باشند، رصد تحولات محیطی در مورد علوم و فناوری‌ها را به طور جد دنبال کنند و در نهایت از تحلیل‌های آینده‌پژوهانه سود ببرند. برنامه‌ریزی راهبردی باید همزمان به روندهایی نظیر جمعیت دانشجو، بازار کار، رشته‌های نوظهور، تجاری‌سازی، تأمین مالی نوآوری و غیره از یک سو و مزیت‌ها و نیازهای منطقه‌ای آینده از سوی دیگر، نظر داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: برنامه های راهبردی دانشگاه ها پیشتر بر اساس نگاه توسعه ای تدوین شده است؛ یعنی افزودن رشته، اضافه کردن واحد، جذب دانشجوی بیشتر و ... . اکنون به وضعیتی رسیده ایم که علاوه بر رویکرد توسعه ای گاهی رویکردهای کاهشی و انقباضی هم داشته باشیم. باید بدانیم چه رشته هایی را حذف کنیم، چه برنامه‌های آموزشی و پژوهشی را ادغام و کدام اعضای هیات علمی را جذب کنیم و در حوزه اشتغال باید چه اقداماتی را طراحی کنیم و امثال چنین اقداماتی با رویکرد بهره‌وری در آموزش عالی.
مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در برنامه‌ریزی و مدیریت راهبردی نتیجه گیری کرد: دستورالعمل‌ها و چارچوب های کلی برای هدایت اسناد راهبردی دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، پارک های علم و فناوری و مراکز آموزش عالی با همفکری گروهی متخصص، تدوین و یک ماه آینده به موسسات ابلاغ می شود تا بر اساس این دستورالعمل ها، برنامه های خود را سنجیده و برای تصویب در هیات امنا، ارسال کنند. قصد داریم مترجمی بین تصمیمات کلان وزیر و وزارتخانه با زیرمجموعه های وزارت علوم باشیم و سیاست‌های مهم آموزش، پژوهش، فناوری، فرهنگی و غیره را در قالب استانداردهای پیشنهادی، اعمال کنیم.
ضرورت بررسی آینده علم و فناوری در جهان
وی در مورد یکی از چالش های کنونی آموزش عالی یعنی کاهش یک میلیونی تعداد دانشجویان اظهار داشت: این موضوع دلایل متعددی دارد؛ برخی مربوط به مقررات نادرست، بخشی به دلیل ارتباط نداشتن یک دانشگاه با محیط و مقداری از دلایل مرتبط با دولتی بودن آموزش عالی است و هر کدام از این دلایل سهمی در به وجود آمدن چالش یادشده داشته‌اند.
سهرابی طولانی‌شدن دوره تحصیل برخی دانشجویان را نیز مشکل دیگری عنوان کرد و گفت: بخشی از دلایل طولانی شدن دوره تحصیل دانشجویان به این دلیل است که مقررات محکمی نداریم که دانشجو در زمان مشخصی وارد نظام آموزش عالی شده و به موقع خارج شود. البته دلایل دیگری مانند سخت گیری‌های قانونی یا متناسب نبودن توانایی های فرد با رشته در حال تحصیل هم دارد.
سهرابی افزود: لازم نیست هر دانشگاهی چالش‌ها را جداگانه تعریف کند. باید یک مرکز در کشور مانند موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی یا مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور مانند مغز متفکری برای وزارت علوم آینده علم و فناوری را در سطح جهان بررسی و نتیجه تحقیقات خود را در اختیار دانشگاه‌ها قرار دهد تا آنها از این نتایج استفاده کنند.