به گزارش ایرنا، معلولان بخشی از جامعه هستند که گاهی براثر عارضه از بدو تولد و برخی نیز براثر حوادث و اتفاقات در طول زندگی دچار آن شده‌اند و به‌هرروی لازم است اقدامات به گونه ای باشد که این قشر از جامعه مانند سایر افراد از فضاها و امکانات شهری استفاده کنند.
به باور کارشناسان و فعالان حوزه معلولیت، مهم‌ترین اصل در حوزه معلولان این است که هویت آنها به‌عنوان یک شهروند به‌مثابه سایر افراد موردپذیرش قرار بگیرد و ساختارهای مربوط به آموزش، اشتغال، درآمد و شکوفایی استعداد و بیمه‌های حمایتی پیرامون آنها فعال شود.
فعالان حوزه معلولیت بر این باورند که، باید ساختارها به نحوی ایجاد شود که یک فرد معلول بتواند در جامعه حضور پیدا کند و حظ خود را از دنیای پیرامون ببرد، علاوه بر مناسب‌سازی باید بینش افراد نیز نسبت به این افراد اصلاح شود تا چنین افرادی از جامعه طرد نشود.
همچنین برخی کارشناسان تقویت تشکل و انجمن‌های معلولان را راهی مناسب برای خدمات‌رسانی و رایزنی با نهادها و دستگاه‌های تصمیم‌ساز برای احقاق حقوق معلولان می‌دانند تا حداقل نیازهای این افراد که در بسیاری از موارد قانون نیز بر آن صحه گذاشته تامین شود.
باوجود برخی گام‌های مثبت برداشته‌شده در زمینه مناسب‌سازی ولی تا زمانی که یک معلول نتواند به‌تنهایی و بدون کمک دیگران از فضاهای شهری استفاده کند، نمی‌توان از حجم اقدامات انجام‌شده ابراز رضایت کرد و مهم‌تر از آن اینکه مناسب‌سازی فقط یکی از چالش‌های این افراد است و جامعه معلولان با مشکلات رنج‌آورتر بزرگتری مانند اشتغال، مسکن، عدم مشارکت در تصمیم‌سازی و زاویه نگاه نادرست به ویژگی‌های جسمانی خود از سوی برخی افراد مواجه هستند.
شناسایی ۲۳ هزار معلول در قم
معاون توانبخشی بهزیستی قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به حدود ۲۳ هزار پرونده افراد دارای معلولیت در استان، بیان داشت: ۸ هزار و ۷۰۵ نفر از این افراد زن و بیش از ۱۴ هزار نفر نیز مرد می‌باشند.
مصطفی علیزاده اضافه کرد: در استان قم ۲ هزار و ۶۸۰ نابینا و کم‌بینا، ۸ هزار و ۶۳۷ معلول جسمی و حرکتی، ۵ هزار و ۷۸۰ معلول ذهنی، ۳ هزار و ۹۸ فرد با مشکلات اعصاب و روان، ۴ هزار و ۴۶۴ معلول شنوایی و یک هزار و ۱۸۵ معلول صوت و گفتار شناسایی‌شده‌اند.
وی با اشاره به برخی از مهم‌ترین چالش‌های جامعه معلولان قم، یادآور شد: اشتغال ناموفق و بیکاری چالش اصلی این قشر است، بیکاری سبب بحران‌های روحی و آسیب‌های اجتماعی در بین معلولان می‌شود.
معاون توانبخشی بهزیستی قم ادامه داد: به‌رغم اینکه تعداد فارغ‌التحصیلان معلولان به‌خصوص در بین افراد نابینا و کم‌بینا بالاست ولی همچنان این افراد از عدم اشتغال در مراکز دولتی و خصوصی رنج می‌برند.
علیزاده افزود: مشکلات اقتصادی و معیشتی، وضعیت تامین مسکن، اجاره‌بها و رهن خانه برای معلولان را وخیم‌تر از همیشه کرده و امید می‌رود طرح‌های حمایتی دولت در بخش مسکن به کمک این افراد نیازمند بیاید.
وی تصریح کرد: با توجه به تعداد بالای تصادف های رانندگی، معلولیت ذاتی و همچنین حرکت جامعه به سمت سالمندی، هرسال بر تقاضاهای حمایت‌های بهزیستی افزوده می‌شود و لازم است تدابیر کلانی برای مدیریت این وضعیت انجام بگیرد.
علیزاده بابیان اینکه هم‌اکنون بهزیستی قم ازنظر برخورداری از تجهیزات و لوازم مورد نیاز معلولان در وضعیت مطلوبی قرار دارد، گفت: در زمینه مناسب‌سازی نیز باوجود فاصله زیاد تا نقطه مطلوب، اما قم جزو استان‌های پیشرو در این زمینه می‌باشد.
گاهی مشکل ازآنجا شروع می‌شود که هر کس جهان را از زاویه دید خودش نگاه می‌کند، چون هیچ‌وقت جای فردی با ویژگی‌های دیگری نبوده نتواند این را درک کند که یک چاله یا برآمدگی کوچک و بی‌ارزش برای او می‌تواند نقش یک کوه صعب‌العبور یا پرتگاه‌هایی دلهره‌آمیز برای یک فرد ویلچر نشین یا دچار عارضه باشد؛ تا کسی جای این افراد نباشد نمی تواند عمق این مصرع نغز از پروین اعتصامی را درک کند که واقعا، "جرم از راه رفتن نیست؛ ره هموار نیست".
اشتغال، مسکن و مناسب‌سازی سه دغدغه مهم معلولین
مدیرعامل انجمن ضایعات نخاعی استان قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، با انتقاد از عدم اجرای صحیح قانون حمایت از حقوق معلولین، گفت: این قانون به‌رغم اینکه بیش از ۲ سال از زمان تصویب آن گذشته حتی در بهزیستی نیز به‌درستی اجرا نشده است.
تقی یوسفی ابراز داشت: یکی از مصادیق عدم اجرای ماده ۳۴ این قانون، یکسان دیده شدن افراد معلول با سایر افراد در پرداخت هزینه‌های طرح نهضت ملی مسکن است درحالی‌که انتظار می‌رود دولت در چنین پروژه‌هایی به کمک معلولین بیاید.
وی بابیان اینکه در بهترین شرایط ۲۰ درصد شهر برای حضور افراد معلول مناسب‌سازی شده است، تصریح کرد: در حوزه توانبخشی و مناسب‌سازی نیز ماده ۲ این قانون تاکنون به‌درستی اجرانشده و برخی طرح‌های انجام‌شده نیز دچار مشکلاتی بوده است و هم‌اکنون نیز مشخص نیست در بازسازی و ساماندهی میدان شهید مطهری چه پیوست‌هایی را در مورد معلولان پیش‌بینی کرده‌اند.
مدیرعامل انجمن ضایعات نخاعی استان قم اظهار داشت: کمبود فضا برای برگزاری دوره‌های آموزشی و فرهنگی از چالش‌های مهم معلولان است و طی سالهای گذشته برخی مراکز مخصوص این افراد نیز به شکل‌های مختلف واگذارشده است.
یوسفی مشارکت معلولان در ساختار تصمیم‌سازی را مهم ارزیابی کرد و خاطرنشان کرد: عدم مشارکت معلولان سبب می‌شود تا طرح‌های اجرایی نتواند به‌خوبی نیازهای متنوع این افراد را برطرف نماید.
وی بیان کرد: به خاطر عدم توانمندسازی اقتصادی جامعه معلولین، درصورتی‌که کمک خیرین نباشد حتی ادامه حیات این افراد به‌خصوص در حوزه بهداشت و درمان با معضل اساسی همراه می‌شود.
یوسفی؛ اشتغال، مسکن و مناسب‌سازی را سه نیاز اصلی معلولین ذکر کرد و گفت: با اقدامات انجام‌شده طی سالهای گذشته مقداری وضعیت سرویس‌های بهداشتی، بوستانها و حمل‌ونقل عمومی بهتر شده اما در حوزه مسکن انتظار می‌رود جامعه افراد با دارای معلولیت با مشوق‌هایی از سوی دولت همراه شود.
مدیرعامل انجمن ضایعات نخاعی استان قم افزود: از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم، یارانه دریافتی معلولان ۲ برابر شده و هم‌اکنون یک خانواده دونفره با دارای معلولیت ماهانه یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تومان دریافت می‌کند که هنوز برای داشتن یک زندگی معمولی و عادی فاصله زیادی دارد.
وی بابیان اینکه معلولین ضایعات نخاعی و نابینایان به خاطر گرانی لوازم و تجهیزات موردنیاز با مشکلات اساسی روبه‌رو شده‌اند، تصریح کرد: عدم اجرای بازنشستگی پیش از موعد و اعمال‌نظرهای شخصی و سلیقه‌ای در این زمینه نیز از مشکلات مهم این افراد به شمار می‌رود.
بانکها از مراکز مهم و پراستفاده برای عموم معلولین است که در بسیاری از آنها هیچ اثری از مناسب سازی و امکان استفاده حداقلی برای معلولان دیده نشده و حتی جانمایی برخی پله ها و تجهیزات دیگر برای سالمندان نیز دشوار است و سبک معماری و طراحی شماری از آنها درست در مقابل طراحی یک مرکز دوست دار معلول است.
اجرای بوستان «عصای سفید» در قم
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به وضعیت مناسب‌سازی‌های شهری گفت: مجموعه مدیریت شهری در پروژه‌های شهری پیوست‌های لازم در خصوص افراد دارای معلولیت و کم‌توان را موردتوجه قرار می‌دهد.
مجید متین فر ادامه داد: وضعیت مناسب‌سازی شهری در پیاده راه‌های اصلی شهر مانند بلوار امین، پیاده راه شهید صدوقی، پیاده راه انقلاب، پیاده راه بلوار بهار، خیابان ارم، چهارراه بازار، سه‌راه خورشید تا میدان سعیدی، بوستان خضر و کوثر، باغ پرندگان، بوستان علوی و بخشی از بوستان غدیر، بوستان کودک، بوستان ایران‌زمین، بوستان محله ۵، ۷ و ۸ شهرک پردیسان و هشت مجموعه فرهنگی ورزشی تازه تاسیس شهرداری از شرایط مطلوبی برخوردار است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین طرح‌های مناسب‌سازی در فرهنگسرای شهریار ، پیاده راه باجک، پیاده راه ۵۵ متری عمار یاسر، پیاده راه آزادی، پیاده راه بلوار غدیر، پیاده راه بلوار دل آذر، خیابان ایستگاه، بوستان بنیادی، بوستان حرکت، بوستان قنات، بوستان هزار هکتاری قم، بوستان یادمان شهدا، بوستان انتهای شهرک قدس و فضای شهری ریل آهن متروکه در حال اجراست.
متین فر عنوان کرد: بخش زیادی از بوستان جوان قم به‌عنوان یکی از بوستان‌های شاخص شهری در قالب طرح بوستان عصای سفید در حال آماده‌سازی است، در این بوستان تمام فضاهای موردنیاز معلولان با نیازهای خاص در حال طراحی و احداث است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم اظهار داشت: شهرداری قم در بودجه سال جاری ۲۱ میلیارد تومان به‌صورت مستقیم برای مناسب‌سازی شهری در نظر گرفته و علاوه بر این در تمام پروژه‌های عمرانی نیز اصل مناسب‌سازی جزو یکی از اصول شهرسازی و معماری موردتوجه است.
وی بیان داشت: بوستان بنیادی قم به‌عنوان پایلوت مناسب‌سازی مراکز تفریحی قم از وضعیت خوبی جهت استفاده معلولان برخوردار است و شهرداری قم طراحی یک بوستان هفت هزار مترمربعی باهدف استفاده آسان جامعه روشندلان را نیز در دستور کار خود قرار داده است.
مسعود باقری وشاره از نابینایان قمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به‌ضرورت مناسب شهری برای افراد با دارای معلولیت، گفت: معلولان بخشی از جامعه هستند و مناسب‌سازی شهری ازاین‌جهت دارای اهمیت است.
وی بیان داشت: نصب آلارم های گویا در چهارراه‌ها و تقاطع‌ها جزو نیازهای مهم و حیاتی افراد با نیازهای خاص به‌خصوص نابینایان است تا عبور از عرض خیابان برای این افراد امکان‌پذیر شود.
وی همچنین ابراز داشت: برای کارآمدی بهتر طرح‌های مناسب‌سازی لازم است تا از ایده و پیشنهادات معلولان در مرحله طراحی و اجرا استفاده شود تا این قبیل طرح‌ها بعد از اجرا و تکمیل با معضل عدم کار آیی روبه‌رو نشود.
به باور ناظران باوجوداینکه ۱۶ سال از تشکیل ستاد مناسب‌سازی در استان قم می‌گذرد ولی همچنان مشکلات زیادی برای استفاده بدون دغدغه این افراد از فضاهای شهری وجود دارد و بدتر از همه اینکه گاهی آسانسور، سرویس بهداشتی و سایر امکانات ادارات و نهادهای متولی نیز غیر مناسب برای استفاده این افراد است.
دولت و حاکمیت در عارضه یا آسیب بدنی و ذهنی که عمدتا ناشی از خلقت افراد است دخیل نیستند هرچند با برخی اقدامات پزشکی و مراقبت ها، امکان کاهش همین معلولیت‌های ذاتی نیز وجود دارد اما انتظار به حقی که از نظام تصمیم‌سازی و اجرا می‌رود این است که با توانمندسازی معلولان در قالب ساختارهای مختلف مانند تحصیل، اشتغال، ازدواج، مسکن، ایجاد امکان استفاده از زیرساخت‌های مختلف شهری و برخورداری از سایر مزیت‌های موجود برای افراد غیر معلول، زمینه شکوفایی استعداد این افراد را فراهم کنند و از طرفی با اقدامات فرهنگی و بازنمایی درست از یک فرد معلول، برخی تصورات نادرست از این افراد را از بین ببرد.
طبیعی است که انسان‌هایی که به‌ظاهر سالم هستند حق گرفتن زندگی عادی و محروم کردن افراد با ویژگی‌های خاص را ندارند. برخی از این افراد به خاطر ساختارهای کنونی شهری و عدم آموزش و زیرساخت‌ها در زمره افراد معلول بشمار می‌روند و چه‌بسا با اصلاح برخی زیرساخت‌ها این افراد هم بتوانند تمام‌کارهایی که دیگران انجام می‌دهند را انجام دهند.
سوم دسامبر مصادف با ۱۲ آذر از سال ۱۹۹۲ و از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌عنوان روز جهانی معلولین اعلام‌شده است.