شهر شیراز بیش از ۱۰۰هزار معلول جسمی، حرکتی و بینایی را در خود جای داده و این در حالیست که این افراد برای رفت‌وآمد در معابر شهری و اداره‌ها با معضلات بسیاری مواجه هستند و بسیاری اماکن عمومی هنوز هم برای آمد و شد آنها مناسب‌سازی نشده است. به گفته مدیرکل بهزیستی فارس ۴۰ خیابان پُرتردد برای رفت‌وآمد معلولین در شیراز مناسب نیست.
شناسایی ۴۰خیابان نامناسب در شیراز
محمدرضا هوشیار این مطلب را در نشستی با شهردار شیراز عنوان کرد و افزود: هم‌اکنون ۴۰ خیابان پر تردد برای معلولان شناسایی شده که برای مناسب‌سازی نیاز به همکاری شهرداری شیراز است.
در این نشست محمدحسن اسدی شهردار شیراز نیز اعلام کرد: در بحث مناسب سازی و تردد معلولین ۱۰۰ درصد پای کار هستیم، حتی اگر قانون ما را مکلف نکرده باشد وظیفه انسانی و اجتماعی ما ایجاد می‌کند به دنبال فراهم‌کردن محیط مناسب برای تردد افراد دارای معلولیت در اجتماع باشیم.
قوانین چه می‌گویند؟
با مروری بر ضوابط و مقررات مناسب‌سازی محیط شهری برای معلولان در سال‌های گذشته می‌توان بیش از پیش به اهمیت این موضوع در جامعه پِی برد.
طبق ماده یک قانون جامع حمایت از حقوق معلولین دولت موظف شده است زمینه‌های لازم را برای تأمین حقوق معلولین، فراهم کند و حمایت‌های لازم را از آنها به عمل آورد؛ در این قانون منظور از معلول افرادی است که به تشخیص کمسیون پزشکی سازمان بهزیستی بر اثر ضایعه جسمی، ذهنی، روانی یا توأم؛ اختلال مستمر و قابل توجهی در سلامت و کارآیی عمومی آنها ایجاد شده، به طوری که این اختلال موجب کاهش استقلال فرد در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی شده باشد.
در ماده ۲ این قانون نیز آمده که تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات، شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظفند در طراحی، تولید و احداث ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل کنند که امکان دسترسی و بهره‌مندی از این مکان‌ها برای معلولان همچون افراد عادی فراهم شود.
همچنین تبصره یک این ماده از قانون، وزارتخانه‌ها، سازمان‌های عمومی را موظف کرده که جهت دسترسی و بهره‌مندی معلولان، ساختمان‌ها و اماکن عمومی، ورزشی و تفریحی، معابر و وسایل خدماتی موجود را در چهارچوب بودجه‌های مصوب سالانه خود مناسب سازی کنند.
بر اساس تبصره ۲ نیز شهرداری‌ها بایستی از صدور پروانه احداث و یا پایان‌کار برای آن تعداد از ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابری که استاندارهای تخصصی مربوط به معلولین را رعایت نکرده باشند خودداری کنند و طبق تبصره سه سازمان بهزیستی کشور مجاز است بر امر مناسب‌سازی ساختمان‌ها و اماکن دولتی و عمومی دستگاه‌های مذکور در ماده فوق نظارت و گزارشات اقدامات آنها را درخواست کند.
مناسب‌سازی‌های جزیره‌ای و وضعیت نامطلوب سیستم حمل و نقل عمومی
هرچند طی سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای مناسب‌سازی محیط شهری به منظور تردد معلولان صورت گرفته و هر از گاهی اخباری از این دست در رسانه‌ها منتشر می‌شود که خیابان، پارک، بانک یا پیاده‌رویی در شهر برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی شده، اما این مشکل همچنان به قوت خود باقیست و این قشر هنوز هم خواستار بهسازی مسیر تردد اداره‌ها و معابر شهری برای رفت و آمد راحت‌تر هستند.
در حقیقت مناسب‌سازی‌های جزیره‌ای که تنها در برخی اماکن صورت گرفته نتوانسته معضلات این قشر در رفت و آمدها را برطرف کند. این در حالیست که سیستم حمل و نقل هم برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی نشده و همین مسائل موجب شده که استقلال از معلولان جامعه سلب شود.
عین‌الله نوروزی یکی از افراد دارای معلولیت در این باره گفت: متاسفانه بسیاری از معلولان برای رفت و آمد در شهر انجام کارهای اداری با مشکلات بسیاری مواجه هستند. برخی اداره‌ها و معابر شهری برای تردد معلولان مناسب نیستند.
دغدغه انجام کارهای ادارای در ساختمان‌های غیراستاندارد
وی افزود: اغلب افراد دارای معلولیت اگر بخواهند برای انجام کاری اداری به سازمان‌ها مراجعه کنند، پله‌های زیاد، عدم استفاده از سطح شیبدار در این اماکن و شرایط نامناسب رفت‌و آمد ایجاب می‌کند که حتما فرد دیگری آنها را همراهی کند و این مسئله باعث می‌شود وقت فرد دیگری را هم بگیرند.
نوروزی اضافه کرد: معلولان ۱۰درصد از پیکره این اجتماع را تشکیل می‌دهند و افزون بر این جامعه ما رو به سالمندی پیش می‌رود. لذا افرادی که فرزندان خود را با کالسکه حمل می‌کنند و معلولان و سالمندانی که مجبور هستند با ویلچر یا عصا تردد کنند نیاز مبرمی به مناسب‌سازی اماکن عمومی برای سهولت در رفت و آمد دارند.
وی بیان کرد: بسیاری از کشورها در حال حاضر اقدامات بسیاری در زمینه مناسب‌سازی فضاها و تدوین قوانین شهری انجام داده‌اند؛ البته در کشور ما نیز قوانینی برای حمایت از معلولان و حل این معضل مصوب شده است اما بسیاری از دستگاه‌های اجرایی اهمیتی به این موضوع نمی‌دهند و این قوانین را اجرا نمی‌کنند.
مناسب‌سازی شده اما کافی نیست
عضوهیأت مدیره انجمن فرهنگی گردشگری معلولان پارس افزود: در شهر شیراز اقدامات خوبی در بحث مناسب‌سازی و سهولت در رفت و آمد افراد دارای معلولیت انجام شده است؛ در حال حاضر همه دستگاه‌ها، نهادها و سازمان‌ها موظف شدند برای پیگیری این امر مشاوری تعیین کنند؛ همچنین پیاده‌روها، معابر و ساختمان‌های غیراستاندارد برای تردد معلولان در حال شناسایی جهت مناسب‌سازی هستند ولی هنوز هم این مشکل آن طور که باید برطرف نشده است.
وی گفت: در برخی ساختمان‌ها برای بالا رفتن با پله‌ها و آسانسورها بسیار مشکل داریم، در بحث حمل و نقل ناوگان شهری نیز هنوز با مشکلات بسیاری مواجه هستیم و هرچه قانون حمایت از معلولان را به عنوان یک مطالبه فریاد می‌زنیم، نتیجه‌ای نمی‌گیریم. حل این مشکل فریادِ همه معلولانی است که با انواع معلولیت‌ها از جمله نابینایی و جسمی حرکتی مواجه هستند.
مسئولان جوابگوی این مشکلات باشند
نوروزی یادآور شد: به منظور تحقق حقوق شهروندی و هماهنگی و پیگیری درخصوص مشکلات مناسب سازی معلولین، در تصویب نامه هیئت وزیران آئین نامه اجرایی ماده ۲قانون جامع حمایت از حقوق معلولان ذکرشده که اصلاح محیط و تدارکات وسایل حمل و نقل طوری صورت گیرد که افراد معلول قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بین شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهرمند شوند.
او اظهار داشت: یکی از ابعاد فطرت انسانی ایرانیان حفظ نوع دوستی است؛ بنابراین ضروری است مسئولان برای حل این مشکل ورود کنند و جوابگوی مشکلات افراد دارای معلولیت در این زمینه باشند.
ساخت و ساز بدون رعایت حقوق معلولان
همان‌گونه که طراحی خارجی ساختمان‌ها به ویژه ساختمان‌های مسکونی برای استفاده معلولین اهمیت دارد، طراحی داخلی و در نظر گرفتن جزئیات در ساخت خانه یا آپارتمان‌های مسکونی نیز موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد؛ متأسفانه ساخت‌وسازهای غیراستاندارد و بدون قاعده و معیار مناسب و نبود نظارت بر این ساخت‌وسازها نیز افراد معلول یا ناتوان را با مشکل مواجه کرده است.
سعید فانی دستیار استاندار فارس در امور مرتبط با معلولان هم معتقد است عدم نظارت جدی بر ساخت‌وسازهایی که بدون در نظر گرفتن این استانداردها صورت می‌گیرد مشکلات معلولان را دوچندان کرده است.
فانی نامناسب بودن محیط شهری و عدم استانداردسازی اماکن و معابر عمومی برای تردد معلولان را از معضلات جدی در سطح شهر دانست و گفت: حتی اگر یک فرد معلول موفق به ورود در عرصه‌های مختلف علمی و فرهنگی و اجتماعی شود اما از امکانات و استانداردهای لازم برای حضور در جامعه محروم باشد نمی‌تواند از توانمندی خود بهره ببرد.
حضور معلولان در جامعه در گرو مناسب‌سازی محیط شهر
وی با بیان اینکه حضور معلولان در جامعه در گرو مناسب‌سازی محیط شهر و معابر و اماکن عمومی است، گفت: البته در سال‌های اخیر اقدامات قابل‌توجهی در این زمینه انجام و امکانات خوبی فراهم شده است؛ اما این امکانات با حجم مشکلاتی که در سطح شهرها وجود دارد همخوانی ندارد.
فانی اضافه کرد: در حال حاضر اکثر ساختمان‌های اداری از استانداردهای لازم برای تردد افراد معلول و حتی سالمندان برخوردار نیستند و نیاز است تدابیر لازم در این زمینه اتخاذ شود.
از برخی کشورها عقب‌تریم
وی اظهار کرد: این در حالیست که بسیاری از کشورهای پیرامون ایران که در زمینه های مختلف از کشور ما عقب‌تر هستند، در این زمینه پیشرفت خوبی داشته‌اند و اقدامات قابل توجهی را برای مناسب‌سازی معابر و اماکن عمومی انجام داده‌اند.
فانی با بیان اینکه بیان اینکه در استان فارس نزدیک به ۱۵۰هزارنفر افراد دارای معلولیت شناسایی شده‌اند، افزود: ناوگان حمل و نقل عمومی هم برای استفاده از افراد دارای معلولیت مناسب نیست و ضرورت دارد که تمهیدات کافی در این بخش هم اندیشیده شود.
راه ناهموار تردد معلولان در شهر
معلولان مانند سایر افراد جامعه حق دارند که به راحتی در فضاهای شهری به ویژه معابر و پیاده‌روها تردد کنند و در این رابطه با مشکل و مانعی روبه‌رو نشوند. حل این مشکل سالهاست به عنوان یک مطالبه از سوی این قشر درخواست شده اما با نگاهی به فضای شهری شیراز می‌توان دریافت که راه ناهموار تردد معلولان در شهر پایانی ندارد. لذا ضروری است مسئولین ذیربط گام‌های مؤثرتری در این مسیر بردارند.