گروه جامعه ایرنا - چند شب پیش با گذر از خیابان شوش و میدان منتهی به آن صحنه‌هایی از استعمال موادمخدر توسط بسیاری از جوانان را در گوشه گوشه این میدان دیدم که چنان برایم زجرآور بود که نه تنها توان دیدن آن وقایع را نداشتم بلکه دیدن آنها غمی بزرگ را در دلم ایجاد کرد.
گوشه‌ای از پیاده‌روی این خیابان گروه‌هایی چند نفری آتش برپا کرده و گردهم آمده بودند سیاهی آسمان در این شب تیره و تار با آتش خماری و نئشگی معتادان به روشنی نزدیک‌تر است، صحنه‌ای دلخراش و بسیار ناراحت‌کننده است زیرا در یک خیابان این همه معتاد در دل این تاریکی بساط کشیدن موادمخدر را پهن کرده‌اند.
زمانی که از این خیابان رد می‌شدم به ناگاه حواسم به گروه‌های چند نفره کنار خیابان که در حال استعمال موادمخدر بودند جمع شد، صحنه‌ای عجیب ولی در عین حال بسیار ناراحت‌کننده بود که چرا بسیاری از جوانان این سرزمین به چنین مسیری کشیده شده‌اند که در دل تاریکی شب برای چند ساعتی نئشگی تن به چنین کاری بدهند.
چنان صحنه برایم دلخراش بود که شاید نیم‌نگاهی به آنها داشتم و در نهایت غم بزرگ این افراد معتاد؛ تمام وجودم را فرا گرفته بود زیرا بی‌خیال از همه اتفاقات دنیا در دنیایی دیگر سیر می‌کردند و دلشان را به چه چیزی خوش کرده بودند که چنین با گرمای آتش برپا شده، وجودشان را با موادمخدر گرم نگهداشتند.
در هرگوشه از این خیابان صحنه‌های دیده می‌شود که بسیار زجرآور است در یک گوشه که بسیاری از جوانان در حال استعمال موادمخدر، در گوشه‌ای دیگر جوانی که با کمری خمیده حتی توان راه رفتن در خیابان را ندارد، گویی کمرش از روز اول که به دنیا آمده همچنان خم بوده است.
جوانی که شاید کمتر از ۳۰ سال سن با قدی بلند به مانند یک مرد سالخورده و پیر از خیابان رد می‌شود اما این صحنه را نباید فراموش کرد که امید این مرد نیز به روزهای خوش زندگی بوده اما اکنون اسیرغول اعتیاد شده است و زندگی او جور دیگری رقم خورده است.
هنوز چند متری از این صحنه‌های دلخراش دور نشده بودیم که صدای بوق ممتد یک خودرو در نزدیکی میدان به گوش رسید به صحنه نزدیک‌تر شدیم جوانی که توانایی راه رفتن را نداشت وسط خیابان افتاده بود که راننده برای جلوگیری از تصادف با وی مجبور به تغییر مسیر شده بود و همین دلیل بوق‌های ممتد وی و دیگر رانندگان در این مسیر بود.
شاید در خیال همه این افراد که در گوشه‌ای به استعمال موادمخدر اقدام کرده بودند دنیایی زیبا بود اما آن شب برای من که آن صحنه‌ها را دیدم خیلی غم‌انگیز بود زیرا دنیای این افراد چنان غرق در موادمخدر شده است که حاضرند در گوشه‌ای از این شهر بدون توجه به اطراف‌شان به کشیدن مواد خود ادامه دهند.
هزاران مشکل معتادان متجاهر
موضوع جمع‌آوری معتادان به ویژه معتادان متجاهر مساله‌ای است که سالیان سال از سوی نهادهای متولی پیگیری می‌شود اما هنوز نه جمع‌آوری کامل شده و نه اقداماتی در راستای حمایت از این گروه از افراد معتاد در جامعه برای ترک اعتیاد انجام شده است.
براساس آمارهای موجود ۷۰ هزار معتاد متجاهر در کشور وجود دارد گاهی این آمار از بین ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر نیز اعلام می‌شود که در استان تهران نیز براساس داده‌ها حدود ۲۶ هزار معتاد متجاهر در شهر تهران وجود دارد.
طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته همچنین قرار است ظرفیت ۲۶ هزار نفری نگهداری معتادان متجاهر ظرف دو ماه آینده در تهران ایجاد شود.
کمبود فضای نگهداری معتادان متجاهر، جمع‌آوری نشدن این گروه از معتادان و نبود فعالیت مستمر برای ترک اعتیاد از سوی این افراد به عنوان عمده مشکلات این افراد به شمار می‌رود که باید از سوی متولیان امر به آن توجه ویژه شود.
معتادان متجاهر جمع می‌شوند
وزیر کشور نیز درباره معتادان متجاهر گفت: یکی از موضوعات قابل پیگیری معتادان متجاهر بود که بناست که این افراد از سطح شهر جمع شوند. در تهران و برخی شهرهای دیگر، اقدامات خوبی انجام شده و این موضوع باید با سرعت دنبال شود.
احمد وحیدی در پاسخ به سوالی درباره اختلاف نیروی انتظامی و شهرداری تهران در موضوع جمع‌آوری معتادان متجاهر اظهار داشت: قانون مشخص نکرده که این امر به عهده چه دستگاهی است و بر همین اساس در جایی شهرداری و در مواردی نیروی انتظامی به این امر کمک می‌کند؛ بنابراین براساس قراردادها و بنا به شرایط یکی از نهادها مسئولیت را قبول می‌کند.
معتادان متجاهر اولویت بسیار مهم
دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور نیز در این باره اظهار داشت: اولویت کشور در مقابله با اعتیاد پیشگیری است و رئیس جمهور در اولین جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر در روزهای آغازین شروع فعالیت دولت سیزدهم نیز بر لزوم پیگیری موضوع معتادان متجاهر در کوتاه مدت تاکید کرده است.
سردار اسکندر مومنی افزود: موضوع معتادان متجاهر یک اولویت بسیار مهم اما کوتاه مدت است اما اولویت اصلی ما در طولانی مدت پیشگیری است و مجموعه دست اندرکاران کشور و استان با مشارکت مردم باید به این سمت گام بردارند.
وی اظهار داشت: در ستاد مبارزه با مواد مخدر و با تدبیر رئیس جمهور، چهار حوزه مقابله، درمان، پیشگیری و توانمندسازی را پیگیری می‌کنیم.
تلاش برای ساماندهی معتادان
رییس پلیس پایتخت نیز درباره اقدامات دستگاه‌های متولی در زمینه ساماندهی معتادان متجاهر گفت: این اقدام مهم سرعت بخشیده و باید تلاش کرد حدود ۹ هزار معتاد متجاهر در تهران را ساماندهی کرد.
سردار حسین رحیمی پیشتر در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: واقعیت امر این است که مسئولیت اصلی جمع‌آوری معتادان متجاهر با سازمان بهزیستی و اورژانس اجتماعی است اما پلیس وارد عمل شده و در این زمینه اقدامات قابل قبولی انجام داده است.
وی افزود: حدود ۹ هزار معتاد متجاهر در شهر تهران رها شده و همچنین ۳۰۰ خانه که به صورت مخروبه به حال خود رها شده و محلی برای حضور معتادان متجاهر است باید سامان پیدا کند. البته همکاری شهرداری و استانداری تهران در این دوره با پلیس خیلی قابل قبول است و شهرداری تهران به تازگی چندین مرکز نگهداری و بازپروری معتادان متجاهر را راه‌اندازی کرده است.
وجود ظرفیت نگهداری و درمان برای ۴۰ هزار معتاد متجاهر
معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر گفت: براساس سامانه هوشمند، معتادان متجاهر بعد از دستگیری در فرآیند شناسایی و غربالگری قرار گرفته و فرد مورد بررسی روانکاوی و روانشناسی قرار می‌گیرد و راه درمانی متناسب انتخاب می‌شود.
محمد جمالو با تاکید بر ضرورت درمان و کاهش آسیب اعتیاد و حذف چرخه باطل دستگیری، ترک و رهاسازی معتادان ادامه داد: ویژگی اپیدمی اعتیاد این است که این اپیدمی اوج داشته و هیچ وقت به پایان نمی‌رسد و برای درمان و برخورد با این اپیدمی باید یک راهکار درست داشت.
وی ادامه داد: آمارهای مرکز غربال نشان می‌دهد حدود ۲۷ تا ۳۰ درصد معتادان متجاهر جمع‌آوری شده تجاهر نداشته و بی‌خانمان هستند.
از سال ۹۷ تاکنون با هدف بهبود وضعیت معتادان ۲۰۰ درصد ظرفیت نگهداری و درمان معتادان متجاهر در کشور افزایش یافت و اکنون نزدیک به ۴۰ هزار نفر ظرفیت نگهداری و درمان معتادان متجاهر در کشور وجود دارد، بخشی از این ظرفیت دولتی بوده و حدود ۱۰ هزار نفر ظرفیت را سازمان زندان‌ها ایجاد کرده است.
طرح رسیدگی به وضعیت معتادان متجاهر از سال ۱۳۸۵
تحلیل‌گر حوزه اعتیاد در این باره گفت: موضوع رسیدگی به وضعیت معتادان متجاهر از سال ۱۳۸۵ در کشور در جلسه ستاد مبارزه با موادمخدر با حضور رئیس جمهور شروع شد و در آن طرح کلی برای همه معتادان وجود داشت، رئیس جمهور وقت برنامه معتادان خیابانی را مطرح کرد و قرار بود دو ماه بعد طرحی برای معتادان در خیابان داشته باشیم که به همین منظور با اعضای کمیته درمان شامل نیروی انتظامی، قوه قضاییه، وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جلسه برگزار شد.
سعید صفاتیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: در دو ماه طرح اولیه ساماندهی وضعیت معتادان در کشور در آن زمان نوشته شد و در جلسه ستاد مبارزه با موادمخدر این موضوع هم مطرح شد و نظر نهایی اجرای برنامه‌های کاهش آسیب برای این افراد بود.
وی ادامه داد: در آن زمان ۳۰۰ مرکز دی آی سی «مراکز گذری» و ۴۰۰ مرکز افزایش دسترسی راه‌اندازی شد و کم کم نگاه‌ها پس از این کارها به موضوع اعتیاد و معتادان نگاه اجتماعی شد البته با ورود بیشتر ناجا به این مساله موضوع معتادان به سمت مکان‌های بسته و اردوگاهی پیش رفت.
آمار معتادان خیابانی از ۶۰ تا ۱۰۰ هزار نفر
این تحلیل‌گر حوزه اعتیاد گفت: اعداد معتادان خیابانی در کشور را از ۶۰ تا ۱۰۰ هزار نفر داریم و تغییر الگوی مصرف موادمخدر نیز باعث این تجاهر شده است چون مصرف موادصنعتی مانند شیشه و هروئین و تزریق آن زودتر فرد را به متجاهر بودن می‌رساند و زمانی که به سمت تزریق می‌روند این مشکلات آنها بیشتر می‌شود.
وی اظهار داشت: از سال ۸۵ تا ۹۰ در هر سمینار بین‌المللی در دنیا از ایران دعوت و میزی برای صحبت کردن داده می‌شد و حتی این میز گرفتن برای هر کشوری اعتبار است، اما از سال ۹۲ برنامه کاهش آسیب معتادان که حذف شد دیگر ایران در سمینار بین‌المللی دعوت نشده است.
وی ادامه داد: اینکه ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر تحت پوشش برنامه متادون درمانی قرار دارند نمی‌تواند ملاکی برای این موضوع باشد چرا که برنامه‌های کاهش آسیب توانست در مواقع مختلف بسیاری از مشکلات معتادان متجاهر در کشور را حل کند.
این تحلیل‌گر حوزه اعتیاد اظهار داشت: معتادی که پس از دو ماه از کمپ یا اردوگاه برمی‌گردد هنوز خود را پیدا نکرده است که بخواهیم آموزش حرفه‌آموزی به آن فرد داده شود چرا که معتقدیم یک فرد معتاد در طول یک سال هم نمی‌تواند اشتغال داشته باشد چون ذهن و همه وجودش درگیر همچنان اعتیاد است.
۵۰ درصد معتادان کشور شغل و حرفه دارند
وی با بیان اینکه اکنون ۵۰ درصد معتادان کشور شغل و حرفه دارند، اظهار داشت: مهمترین بحث برای معتادان متجاهر اکنون ارائه خدمات روانشناسی و دارودرمانی است اما باید این سوال را پرسید که کدام سیستم باید این خدمات را به افراد معتاد ارائه دهد.
اینکه معتاد خیابانی باید در خیابان جمع‌آوری و دو ماه در اردوگاه و کمپ نگهداری و هزینه میلیاردی که نتیجه نمی‌دهد برای این افراد شود، باید از این مساله عبور کرد چون کاری که نتیجه ندارد نباید ادامه‌دار باشد.
وی افزود: باید برای این مساله ستاد مبارزه با موادمخدر یک گروه مستقل برای انجام تحقیقات از اردوگاهها و کمپ‌های نگهداری معتادان را انتخاب کند تا مشخص شود که این موضوع چقدر در روند کاهش مشکلات معتادان و بازگرداندن آنها به جامعه تاثیرگذار است.
وی تصریح کرد: ممکن است پس از تحقیقات از اردوگاهها و کمپ‌های ترک اعتیاد مشخص شود که حتی این اردوگاهها کمتر از پنج درصد هم موفق نبوده است، حال باید پرسید چرا برای این اردوگاهها که موفقیت ندارند، میلیاردها تومان هزینه می‌شود.
وی یادآور شد: باید برای اجرای بهتر برنامه‌های کاهش آسیب معتادان از ظرفیت بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد استفاده کرد و چون بحث معتاد متجاهر در همه کشورهای دنیا با برنامه‌های اجرایی وجود دارد می‌توان از اقدامات آنها نیز به خوبی بهره برد.
به گفته وی، بیش از چهار میلیون مصرف‌کننده مستقیم و غیرمستقیم موادمخدر در کشور وجود دارد، یعنی ۱۵ میلیون نفر و یک ششم کشور درگیر گرفتاری موادمخدر هستند. موادمخدر سالانه نزدیک به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور ضربه می‌زندکه باید برای آن یکبار برای همیشه اقدامات اساسی انجام داد.