اواخر تابستان بود که سازمان هواشناسی اعلام کرد پاییز خشک و کم بارشی در پیش خواهیم داشت، اکنون با گذشت از این فصل زیبا دیدیم که این پیش بینی درست از آب درآمد، حالا که در فصل زمستان به سر می بریم وضعیت هوا نسبت به پاییز چندان بهتر نیست حداقل در کلانشهری مانند تهران که وضع اصلا مناسب نیست، باران نمی بارد، باد نمی وزد و خودرو همچنان با حجم بالا در معابر تردد می کند که آلودگی هوا برای تمام گروه ها و تعطیلی مدارس نتیجه آن است.
کار به جایی رسیده به محض اینکه باد نمی وزد و پدیده وارونگی دما رخ می دهد تمام هوای تهران را دود و آلودگی فرا می گیرد و دیگر نمی توان نفس کشید، حال سوال این است که این شرایط تا چه زمانی می تواند ادامه داشته باشد، به محض اینکه سکون و پایداری جو و کاهش کیفیت هوا اعلام می شود بلافاصله جلسه کارگروه اضطرار آلودگی هوا برگزار و تصمیماتی مبنی بر اجرای طرح تردد زوج و فرد خودروها از درب منازل، تعطیلی و یا غیرحضوری شدن مدارس، توقف فعالیت کارخانه های شن، ماسه، بتن و آسفالت، جلوگیری از تردد شبانه کامیون ها، موتور سیکلت‌ها، خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی اتخاذ می شود، همچنین بر استفاده از ماسک های مورد تأیید وزارت بهداشت از سوی مردم به ویژه گروه های حساس شامل کودکان، افراد سالمند، بیماران قلبی و تنفسی، زنان باردار تاکید می شود، می دانیم که این توصیه ها موقتی و به اصطلاح مُسَکِن هستند و باید به دنبال راهکار بود.
روز گذشته (۹ دی ماه) همزمان با اعلام سکون هوا و انباشت آلایندگی دوباره کارگروه اضطرار آلودگی هوا در تهران تشکیل جلسه داد و بر اساس آن همه مهدهای کودک تعطیل و همه مقاطع تحصیلی در استان تهران غیرحضوری شد، البته یک مساله مهم در تعطیلی مهدهای کودک خانه ماندن کودکان و به دنبال آن سرگردانی مادران شاغل است هر چند در مصوبات این کارگروه تاکید می شود که مدیران ادارات با تقاضای مرخصی مادران دارای فرزند دانش‌آموز موافقت کنند اما باید دید این امر تا چه محقق می شود، جدول هواشناسی هم تا چهارشنبه جوی آرام را برای تهران پیش بینی کرده است و این یعنی ادامه این روند حداقل تا این هفته ، حالا ممکن است شدت آن کم و زیاد شود.
دولت با رویکردی جامع به سمت و سویی رفت که تمام دستگاه‌هایی که در قانون هوای پاک وظیفه دارند مکلف هستند، کار خود را انجام دهند.البته آلودگی هوا معضلی نیست که در مدت یک یا دو سال اخیر رخ داده باشد مقوله ای است که سالها به مرور شکل گرفت و امروز به این شکل درآمد، تا چند سال پیش هم هوا در فصول سرد سال آلوده می شد اما زمان آن کوتاه بود و بعد از یک یا دو روز هوا دوباره به حالت عادی برمی گشت اما اکنون به محض اینکه وارد فصل سرد سال می شویم آلودگی هم همراه آن می آید و گویا قصد رفتن هم ندارد، به طوری که یک هفته تا دو هفته مداوم مدارس و فعالیت های ورزشی را تعطیل می کند، هوا را دودآلود و تنفس ها را به شماره می اندازد.
هرگاه هوا تا این حد آلوده می شود اولین سوالی که به ذهن می رسد این است که مقصر این شرایط کیست؟ تا چه زمانی می توان اینطور ادامه داد و فقط جلساتی برگزار و تصمیماتی لحظه ای اتخاذ شود؟ کارشناسان معتقدند که مقصر اصلی منابع متحرک مانند خودروها و موتورسیکلت های کاربراتوری هستند، آمارها نشان می دهد حدود ۲۵ میلیون خودرو در کشور تردد می‌کند که از این تعداد ۶.۵ میلیون آنها به سن فرسودگی رسیده‌اند همچنین ۱۲ میلیون موتورسیکلت داریم که حدود ۹۰ درصد آنها کاربراتوری یا فرسوده‌اند، حال یک قدم جلوتر برویم اینکه هر خودروی فرسوده ۲۰ برابر یک خودروی استاندارد و هر موتورسیکلت بیش از ۱۲ برابر یک خودروی سبک انتشار آلایندگی دارد؛ این در حالی است که هر خودرو یا هر اتوبوسی که درجا کار کند، پنج برابر نسبت به زمان حرکت بیشتر آلودگی ایجاد می‌کند.
در این میان در پایتخت ۶۰ درصد اتوبوس های آن هم فرسوده اند، حال در نظر بگیرید در شهری مانند تهران که در تمام ساعت شبانه روز ترافیک در خیابان های آن بیداد می کند و تمام معابر به پارکینگ تبدیل شده اند؛ هوا چگونه می تواند سالم بماند؟ از طرف دیگر سوخت های بی کیفیت هم مزید بر علت است ، هر چند در هشت کلانشهر کشور بنزین با استاندارد یورو ۴ و گاهی یورو ۵ توزیع می شود اما در خارج این کلانشهرها و به ویژه در جاده ها سوخت ها با این کیفیت توزیع نمی شوند بنابراین زمانی که خودرویی در خارج این شهرها سوختگیری و بعد وارد کلانشهری می شود این آلودگی است که از اگزوز آن در هوا منتشر می شود.
تمام این مشکلات و آلودگی هوا در حالی رخ می دهد که ما قانون جامع هوای پاک را داریم اما به نظر می رسد دستگاه های متولی به اجرای مفاد این قانون بی توجه هستند، اما معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست هفته گذشته در حاشیه جلسه هیأت دولت اعلام کرده بود: دولت با رویکردی جامع به سمت و سویی رفت که تمام دستگاه‌هایی که در قانون هوای پاک وظیفه دارند مکلف هستند، کار خود را انجام دهند.
علی سلاجقه گفت: ۱۱ دستگاه اصلی در قانون هوای پاک مسئولیت‌های مهمی را پذیرفتند و حتماً تا پایان سال ۱۴۰۱ شاهد اتفاق‌های خوبی درباره اجرای این قانون خواهیم بود.
وی همچنین درباره تخصیص اعتبارات لازم برای اجرای قانون هوای پاک اظهار داشت: بعضی از دستگاه‌ها مانند وزارت نفت در بحث سوخت و یا وزارت صمت تأثیرات مهم‌تری در قانون هوای پاک دارند و طبعاً اعتبارات بیشتری نیز به دلیل نوع مسئولیت این دستگاه‌ها لازم است در نظر گرفته شود.
با این حساب نوک پیکان آلودگی هوا به سمت سوخت و خودرو است البته نباید در این میان یک موضوع مهم را فراموش کرد و آن به حداقل رسیدن توان اکولوژیک شهری مانند تهران است، در واقع طبیعت به صورت طبیعی توان خودپالایی دارد یعنی می تواند آلودگی ها را تا حد زیادی در خود هضم کند اما عملکرد ما انسان ها این توان را از طبیعت گرفته و توان خودپالایی به پایین ترین حد ممکن رسیده است، با یک مثال شاید راحت تر این مساله جا بیفتد مثلا شاید ۱۰ سال پیش هوا می توانست آلودگی خودروها را به مدت مثلا یک هفته در خود هضم کند اما اکنون یک روز هم دوام نمی آورد و به محض پایداری و سکون در جو ، آلودگی به مرز ناسالم برای تمام گروه ها می رسد، این موقع است که تمام امیدمان به وزش باد است تا آلودگی را متواری کند.
سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره علت آلودگی هوا به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفته بود: علت آلودگی هوا امسال هم مانند سال‌های قبل، تردد زیاد خودروها در سطح شهر است، فقط کافی است یک سر به خیابان‌ها بزنید و ترافیک را ببینید؛ این در حالی است که حجم زیادی از این خودروها فرسوده و عامل انتشار آلودگی هستند، حال زمانی که در ترافیک درجا کار می‌کنند این انتشار تا پنج برابر نسبت به زمان حرکت بیشتر می‌شود.
داریوش گل علیزاده افزود: وقتی که این حجم زیاد آلودگی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی در خودرو ، موتورخانه‌ها و صنایع در هوا منتشر می‌شود، اثرات تجمیعی آن باعث می‌شود که در شرایط وارونگی دمایی با انباشت آلایندگی و روزهای ناسالم و بسیار ناسالم مواجه شویم.
وی اظهار داشت: با وجود این حجم از خودرو اما سالانه شاهد افزایش تعداد آن در سطح کلانشهری مانند تهران هستیم و به همان نسبت هم به تعداد خودروهای فرسوده و با سن بالا اضافه می‌شود؛ در این شرایط با یک حساب سر انگشتی می‌توان دید که منابع انتشار روز به روز افزایش می‌یابد و از سوی دیگر توان اکولوژیک طبیعت نیز کم شده و دیگر از عهده پالایش طبیعی آلودگی برنمی‌آید و نتیجه آن حجم زیاد آلودگی و بیماری است.