سهم ۶۰ درصدی خودرو در آلودگی هوا/ چاره‌ای بیندیشید

گروه جامعه ایرنا- صدای بوق ممتد خودروها، ویراژ یک جوان در خیابان، تیک آف یک خودرو یا موتورسیکلت، اخباری مبنی بر کشته شدن افرادی در تصادفات جاده ای و انتشار آلودگی مواردی است که در زندگی امروزی به علت استفاده زیاد از خودرو با آن مواجه هستیم و می شنویم، حتی بیشتر روزها صدا و هیاهوی خودروها در کوچه و خیابان فرصت یک خواب قیلوله را هم از انسان می گیرد و اینجاست که آرزو می کنی ایکاش برای دقایقی این همهمه ساکت شود و تو برای لحظاتی کوتاه چشمانت را روی هم بگذاری و از غوغای شهر دور شوی، شاید در سال ۱۲۹۷ یعنی زمانی که مظفرالدین شاه قاجار برای اولین بار دو دستگاه خودرو رنو را در یکی از سفرهای خود از فرانسه به ایران آورد، چنین روزهای شلوغی حتی تصور هم نمی شد.

آن زمان ها و حتی سالها بعد از آن داشتن خودرو نشاندهنده تمول یک خانواده بود و سوار شدن بر آن و حتی لمس کردنش برای قشر زیادی از جامعه آرزو، اما امروزه در حیاط هر خانه ای حداقل یک خودرو پارک شده است حال بگذریم از پارکینگ های چند طبقه که مملو از خودرو هستند، البته با این وجود هنوز افراد زیادی هستند که خودروی شخصی ندارند اما در مقابل خانواده هایی هستند علاوه بر اینکه به ازای هر نفر یک خودرو دارند؛ حتی خودروهای داخل شهرشان با بیرون شهرشان متفاوت است، این یعنی چرخش و تحولی بزرگ در روند زندگی از گذشته تا به امروز، البته از آنجا که هر چیزی نسبی است یعنی بد و یا خوب مطلق وجود ندارد از این رو خودرو در کنار آسایشی که برای نسل بشر به ارمغان آورد، مشکلاتی را هم به همراه داشت.

این مشکلات شامل حجم زیاد ترافیک که موجب هدررفت ساعت های زیادی از عمر ارزشمند انسان می شود و انتشار آلودگی که بیماری های قلبی و تنفسی و گاها انواع سرطان ها را نصیب بشر می کند، در واقع کار به جایی رسید که دنیا به فکر چاره افتاد و از آنجا که معمولا هر کاری با فرهنگ سازی درست تر پیش می رود، تصمیم بر این شد که یک روز به عنوان روز بدون خودرو در نظر گرفته شد بر این اساس ۳۱ شهریورماه برابر با ۲۲ سپتامبر، به عنوان روز جهانی بدون خودرو نامگذاری شد که خودروسواران را تشویق می‌ کند تا در سال، یک روز از خودرو استفاده نکنند.

هدف این رویداد ارتقای کمی و کیفی حمل و نقل عمومی، ترویج و توسعه‌ دوچرخه سواری و پیاده روی است، در این پویش، مردم تشویق می شوند سفرهای شهری خود را با استفاده از وسایل نقلیه‌ عمومی انجام دهند و در صورتی که محل کارشان به محل سکونت نزدیک است، در خریدهای روزانه‌ خود، از دوچرخه استفاده کرده یا پیاده روی کنند.

اولین پویش ملی در سال ۱۹۹۷ در بریتانیا، توسط انجمن حمل و نقل محیط زیست افتتاح و در فرانسه در سال ۱۹۹۸ با شعار من، بدون ماشین در شهر دنبال و در سال ۲۰۰۰ به عنوان یک ابتکار عمل، توسط کمیسیون اروپا در سراسر اروپا به رسمیت شناخته شد و اکنون این روز در کشورهای زیادی در جهان مورد توجه قرار می گیرد.

در ایران نیز حجم زیاد خودرو که گاها کیفیت چندانی ندارند و همچنین سوخت های فسیلی کار را به جایی رسانده که بیشتر روزها شاهد هوایی تیره و آسمانی خاکستری باشیم، روزهایی که حجم آلودگی بالا می رود خس خس سینه ها و سرفه ها به حدی زیاد می شود که صدای آژیر آمبولانس ها در خیابان ها به ویژه معابر کلانشهری مانند تهران قطع نمی شود که این روند نگرانی هایی را به همراه می آورد، در این میان متهم اصلی این شرایط منابع متحرک که همان خودروها هستند شناخته شده و دولت ها در دوره های مختلف تلاش کردند خودروسازان را متقاعد کنند تا خودروهایی با استاندارد روز تولید و در مقابل از تولیدکنندگان سوخت هم خواستند که سوخت استاندارد تولید کنند تا شاهد کاهش آلودگی در کلانشهرها باشیم، حال اینکه تا چه حد موفق بودند را می توان از شرایط هوای شهرها به ویژه کلانشهرها دریافت.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: تاکنون در کشور ۲۶ میلیون خودرو شماره گذاری شده که از این تعداد حدود ۷ میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده اند، همچنین ۱۲.۵ میلیون موتورسیکلت شماره گذاری شده که حدود ۱۰ میلیون از آنها فرسوده اند و عموما نیز کاربراتوری هستند، سن فرسودگی موتورسیکلت ۶ سال تعیین شده است و سن فرسودگی خودرو هم نیز متفاوت است مثلا سواری ۲۰ سال و عمومی ۱۰ سال در نظر گرفته شده است.

داریوش گل علیزاده افزود: در این میان اما شرایط خودروهای ناوگان حمل و نقل عمومی خیلی خراب است به طوری که بیش از ۸۶ درصد آنها به سن فرسودگی رسیده اند که هم منجر به افزایش آلودگی به ویژه در کلانشهرها می شود، چون این خودروها آلاینده های بیشتری منتشر و در مقابل سوخت بیشتری هم مصرف می کنند، حال بحث ایمنی آنها هم که جای تامل دارد.

وی اظهار داشت: سهم خودروها به عنوان منابع متحرک در انتشار آلاینده ها از لحاظ ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در تهران حدود ۶۰ درصد است، از این منابع متحرک خودروهای دیزلی شامل اتوبوس ، کامیون و مینی بوس و در مجموع خودروهایی که سوخت دیزل مصرف می کنند بیش از ۳۰ درصد از سهم منابع متحرک را به خودشان اختصاص می دهند، بر اساس آنالیزی که انجام شد بیش از ۷۰ درصد ذرات معلقی که در هوا منتشر می شود از جنس دوده است که نشان می دهد چون میزان گوگرد سوخت نفت و گاز بالا است در هوا به ذرات معلق دوده تبدیل می شود که شاخص آلودگی در کلانشهرها را تشکیل می دهد.

وی با اشاره به اینکه برای کاهش سهم این منابع در انتشار آلودگی چند کار باید انجام شود گفت: یکی اینکه با استفاده از فناوری های نوین به سمت ارتقاء استاندارد خودروها حرکت کنیم، اکنون فناوری خودروها در کشور ما قدیمی است که باید به روز شود، دوم اینکه کیفیت سوخت را ارتقاء دهیم یعنی انطباق تناسب بین استاندارد سوخت و استاندارد خودرو که موضوع مهمی است ایجاد شود و باید مورد توجه قرار گیرد، سوم اینکه به مرور به سمت خودروهای برقی، هیبریدی و گازسوز برویم، به ویژه در خودروهای حمل و نقل عمومی در کلانشهرهایی مانند تهران که سهم زیادی در انتشار آلایندگی دارند؛ باید حتما به سمت اتوبوس های برقی برویم، اکنون فضایی در حال ایجاد شدن است و مصوبات دولت و مجلس را هم داریم که سهم حمل و نقل عمومی پاک را افزایش دهیم ضمن اینکه سهم مترو باید در کلانشهرهایی مانند تهران بالا برود.

سهم خودروها به عنوان منابع متحرک در انتشار آلاینده ها از لحاظ ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در تهران حدود ۶۰ درصد استگل علیزاده تاکید کرد: هرچقدر ناوگان حمل و نقل عمومی را همراه با نوسازی توسعه دهیم موفق تر خواهیم بود، نه اینکه خودروهای نو بیاوریم اما همچنان قدیمی ها نیز کار کنند، توسعه همراه با نوسازی باشد یعنی یک خودروی فرسوده خارج و یک نو وارد شود، یا دو تا وارد یکی خارج شود تا جایی که به سطح استاندارد برسد، همچنین شبکه حمل و نقل جامعیت کامل داشته باشد یعنی مثلا شهروندان با یک فاصله ۵۰۰ متر از محل سکونت یا محل کار به یکی از سامانه های حمل و نقل عمومی دسترسی داشته باشند تا دیگر استفاده از خودروی شخصی برایشان جاذبه ای نداشته باشد.

وی اظهار داشت: کلانشهرهای ما دیگر از لحاظ تهویه هوا ظرفیت این همه بار آلودگی را ندارند، اکنون در تهران به ۹ هزار اتوبوس نیاز است اگر این تعداد اتوبوس دیزل یورو ۶ هم وارد کنیم باز هم یک انتشار حداقلی دارند که در ترافیک افزایش می یابد، ضمن اینکه بابت تردد سایش هم اتفاق می افتد حال اگر بیاییم طوری کار کنیم که هم مترو را افزایش دهیم و از طریق کاهش تردد خودروهای شخصی ترافیک را کم کنیم قطعا موفق تر خواهیم بود ضمن اینکه باید به مرور به سمت خودروهای برقی برویم و به طور موازی برای شارژ این خودروها به فکر ایجاد نیروگاه های تجدید پذیر باشیم و نیروگاه های فسیلی را از چرخه خارج کنیم.

روند نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی بسیار ضعیف است، در مدت ۱۰ سال گذشته شاید حدود دو هزار دستگاه خودرو نوسازی و وارد چرخه حمل و نقل عمومی شد اما برنامه های خوبی برای تسریع این روند دیده شده است.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست افزود: برای تامین برق خودروهای برقی حمل و نقل عمومی در تهران برآورد شده که بین ۱۵ تا ۲۵ هزار مگاوات برق نیاز است این در حالیست که اکنون در برق ناترازی داریم که باید از طریق نیروگاه های تجدید پذیر آنرا جبران و تامین کنیم و وابستگی خود به نیروگاه های فسیلی را به مرور کاهش دهیم، اکنون بیش از ۹۴ درصد تامین برق مورد نیاز از طریق نیروگاه های فسیلی است، این طور می شود که در هر شرایطی که دچار وارونگی دمایی می شویم آلودگی هوا هم داریم چون سوخت فسیلی انتشار آلایندگی دارد که می توانیم با ارتقاء فناوری، انتشار را به حداقل می رسانیم.

وی درباره روند نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی گفت: روند نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی بسیار ضعیف است، در مدت ۱۰ سال گذشته شاید حدود دو هزار دستگاه خودرو نوسازی و وارد چرخه حمل و نقل عمومی شد اما برنامه های خوبی برای تسریع این روند دیده شده است.

گل علیزاده با تاکید بر نقش توسعه حمل و نقل عمومی در کاهش آلودگی ها اظهار داشت: برآورد شده که در تهران حدود ۸ تا ۹ هزار اتوبوس نیاز است اما اکنون کمتر از دو هزار اتوبوس فعال است، مردم هم چون می بینند اتوبوس به موقع نمی رسد و زمان زیادی را در ایستگاه ها و خیابان سپری می کنند از این رو با خودروی شخصی تردد می کنند که این یعنی انتشار زیاد آلایندگی در هوا که مشکلات زیادی را به همراه دارد.

وی درباره شرایط مصرف سوخت گفت: در نیمه اول سال میانگین مصرف روزانه سوخت بنزین در کشور ۱۱۵ میلیون لیتر بوده که عدد بالایی است، اگر این روند مدیریت نشود وارد کننده سوخت می شویم و شاید هم کیفیت سوخت پایین بیاید، پس باید مدیریت مصرف سوخت را با سیاست گذاری های درست، توسعه حمل و نقل عمومی برقی و استفاده از فناوری های خودروهای کم مصرف و برقی جبران کنیم تا هم شاهد کاهش مصرف سوخت و هم کاهش آلودگی هوا باشیم.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: اکنون از طریق وزارت کشور و سازمان شهرداری ها برنامه ریزی هایی انجام شده و حتی مصوبه شورای اقتصاد را هم داریم مبنی بر اینکه از محل ماده ۱۲ موانع رقابت پذیر که بحث صرفه جویی سوخت را هم دارد، کمک شود یعنی اگر اقداماتی انجام شود که کاهش مصرف سوخت را به همراه داشته باشد، وزارت نفت از آن محل صرفه جویی کمک کند، در واقع هر چه خودرو فرسوده تر باشد مصرف سوخت هم افزایش می یابد، بررسی ها نشان می دهد مصرف سوخت هر خودروی فرسوده تا ۳۰ درصد بالا می رود.

9014