به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا از آسیا تایمز، آسیای مرکزی و قفقاز مدت‌هاست در مدار ژئوپلیتیک روسیه قرار دارند اما با شروع جنگ اوکراین، ترکیه به دنبال سود بردن از طریق افزایش نفوذ خود در مناطق مهم استراتژیک است.
بر کسی پوشیده نیست که آنکارا،جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبکستان را به عنوان کشورهایی می‌بیند که متعلق به جهان ترک هستند، ایده‌ای که عبدالله گل رئیس‌جمهور سابق ترکیه زمانی آن را به عنوان «یک ملت، شش دولت» فرموله کرد. با این حال، پیوندهای فرهنگی آن چیزی نیست که جانشین او، رجب طیب اردوغان، از آن بهره می‌گیرد، امروز همه چیز در مورد انرژی است.
در میان کشورهای آسیای مرکزی، روابط ترکیه با ترکمنستان اهمیت ویژه ای دارد. ترکمنستان به رغم عدم عضویت در سازمان کشورهای ترک، نقشی کلیدی در استراتژی آسیای مرکزی آنکارا ایفا می کند. همانطور که اردوغان ماه گذشته به صراحت بیان کرد: «امیدوارم گاز ترکمنستان به زودی از طریق دریای خزر به ترکیه جاری شود.»
ترکمنستان با این که یکی از منزوی ترین کشورهای جهان است، از نظر ذخایر گاز طبیعی پس از روسیه، ایران و قطر در رتبه چهارم جهان قرار دارد. اگرچه چین در حال حاضر خریدار اصلی گاز ترکمنستان است، اما آنکارا قصد دارد خرید انرژی از این جمهوری سایق اتحاد جماهیر شوروی را آغاز کند تا ترکیه را به یک مرکز گاز منطقه ای تبدیل شود.
روش کار ترکیه به این صورت است: با سرمایه گذاری در شرایط سیاسی و اقتصادی مورد نیاز برای واردات حجم زیادی از گاز طبیعی از روسیه، جمهوری آذربایجان، ایران و ترکمنستان، ترکیه می تواند انرژی را به اروپا هدایت کند و به یک واسطه در فروش گاز تبدیل شود.
در حالی که کرملین اصولاً از این ایده حمایت می کند، (به ویژه با توجه به اینکه دیگر نمی تواند گاز طبیعی اروپا را از طریق خطوط لوله نورد استریم تامین کند) استراتژی انرژی ترکیه با برخی مخالفت های روسیه مواجه شده است.
قابل توجه‌ترین مخالف ترکیه، سناتور «الکساندر باشکین» است که اخیراً نوشت: مسکو اجازه ساخت خط لوله گاز ترانس خزر از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان که بخش مهمی از هرگونه اتصال آینده به ترکیه است را نخواهد داد.
باشکین نگرانی های زیست محیطی را دلیل موضع مخالف خود دانست اما اثر ژئوپلیتیک بر دیدگاه او واضح است.
حتی اگر کرملین هم نظر باشکین را داشته باشد، بعید است که مسکو ابزاری برای عقب راندن ترکیه از اهداف خود پیدا کند، روسیه که در اوکراین گرفتار شده است، نمی تواند تصمیمات خود را به کشورهای دیگر و به ویژه به ترکیه دیکته کند.
به طور فرضی، مسکو می تواند خطوط لوله گاز خود را به ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان برای صادرات گاز به اروپا ارائه دهد اما با توجه به انزوای روسیه در عرصه جهانی و این واقعیت که ولادیمیر پوتین کشورش را به یک کشور منحوس تبدیل کرده است، این تردید وجود دارد که جمهوری‌های شوروی سابق در آسیای مرکزی مایل به تجارت با کرملین باشند.
بنابراین، آنکارا به طور قطع به گسترش روابط انرژی با ترکمنستان، بدون ترس از انتقام روسیه ادامه خواهد داد.
ترکیه در حال حاضر در حال خرید انرژی از سایر نقاط منطقه است. آنکارا یکی از خریداران اصلی گاز طبیعی جمهوری آذربایجان است اما از آنجا که منابع باکو محدود است، آنکارا همچنان ترکمنستان را محور اصلی استراتژی ژئواکونومیک خود می داند.
در حالی که منافع انرژی و اقتصادی، استراتژی ترکیه را در فضای پس از فروپاشی شوروی هدایت می کند، اردوغان بدون شک بر اهمیت پان ترکیسم تاکید خواهد کرد، با توجه به اینکه اکثر ملت های ترک دارای پیوندهای تاریخی، قومی و فرهنگی با ترکیه هستند. پان ترکیسم به ترکیه کمک می کند تا اهداف بلندپروازانه خود را در قلب اوراسیا (یعنی رقابت با روسیه و چین در کشورهای اطراف دریای خزر) پیش ببرد.
ترکیه اولین کشور در جهان بود که استقلال جمهوری های آسیای مرکزی شوروی سابق را در دهه ۱۹۹۰میلادی به رسمیت شناخت. از آن زمان، ترکیه روابط نزدیک خود را با منطقه، مشارکت در پروژه های اقتصادی و آموزشی و افزایش همکاری نظامی خود حفظ کرده است.
ترکیه همچنین در حال نفوذ به قرقیزستان، با افتتاح مساجد و مدارس و تقویت همکاری انرژی خود است. در حالی که قرقیزستان متحد روسیه در سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) و عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به رهبری روسیه است، کرملین نیز در تلاش برای حفظ نفوذ فرهنگی خود در این کشور است.
در کشور همسایه قزاقستان (یکی دیگر از متحدان روسیه در سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحادیه اروپا) ترکیه قصد دارد حدود ۲ میلیارد دلار سرمایه گذاری کند که عمدتاً در صنایع سبک است. حضور اقتصادی آنکارا در کشورهای نفت خیز آسیای مرکزی کم است. تجارت بین آنکارا و آستانه در سال ۲۰۲۱ کمی بیش از ۵.۳ میلیارد دلار بود، در حالی که گردش مالی تجاری بین قزاقستان و روسیه در شش ماهه اول سال ۲۰۲۲ به بیش از ۱۱.۶ میلیارد دلار رسید.
اخیراً قزاقستان نشانه هایی از فاصله گرفتن از روسیه را نشان داده است زیرا به دنبال تنوع بخشیدن به سیاست خارجی خود است. برای استفاده از این مزیت، آنکارا باید به نقطه ترانزیت نفت قزاقستان و فلزات کمیاب به مقصد اتحادیه اروپا تبدیل شود و یک کریدور انرژی ایجاد کند که ترکیه و آسیای مرکزی را به هم متصل می کند.
انتظار می رود قزاقستان پیش نویس توافقنامه ای را در مورد کریدور حمل و نقل که چین را از طریق قزاقستان و ترکیه به اتحادیه اروپا متصل می کند، تصویب کند. مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر که بیشتر به کریدور میانی معروف است، روسیه را دور می زند و ترکیه را به یک کشور ترانزیتی مهم تبدیل می کند.
ساختن همه این راه‌های ترانزیت و خطوط لوله زمان می برد. در حالی که ترکیه منتظر تحقق استراتژی انرژی خود است، می توان از رهبرانش انتظار داشت که از هر ابزاری که در اختیار دارند برای دستیابی به اهداف اقتصادی و انرژی در آسیای مرکزی استفاده کنند.