تاکنون، قوانین زیادی در کشور، در زمینه بهینه سازی انرژی تصویب شده است؛ با این وجود شاهد هستیم که انرژی بیش از میانگین جهان مصرف می شود و بعضا قوانین نیز اجرایی نمی شوند.
از جمله دلایل ناکامی مدیریت انرژی در کشور را می توان به نبود عزم یکپارچه ملی در میان سطوح سیاست گذاری، برنامه ریزی، اجرایی و نظارتی و خلاء نهاد فرا دستگاهی مسوول انرژی کشور و نبود فرهنگ سازی در زمینه صرفه جویی اشاره کرد.
نهادینه نشدن الگوهای درست مصرف در کشور، باورهای غلط در خصوص دایمی بودن منابع نفتی و ضعف آموزش های لازم باعث شده است که درست از انرژی استفاده نکنیم.
در ساختمان سازی ها نیز رعایت صرفه جویی انرژی مد نظر نیست و نقشه ها و الگوهایی به کار می رود که بعضا خود باعث اتلاف انرژی خواهد شد به عنوان نمونه اگر سقف ساختمان کوتاه باشد و یا ساختمان ها جنوبی باشند می توان مصرف انرژی در ساختمان ها را تا حدی کاهش داد.
فرهنگ‌سازی شاه کلید مدیریت انرژی
اصلاح الگوی مصرف نیازمند فرهنگ سازی پایدار است و این خود نیازمند راهکاری است تا همه افراد جامعه خود جوش و از درون الزام به رفتارهای اصلاحی در مصرف را احساس کنند و به تدریج این رویه نهادینه شده و به یک رفتار پایدار و در نهایت به یک فرهنگ عمومی در تمامی عرصه ها تبدیل شود.
اصلاح الگوی مصرف یعنی رهایی از عادت های غلط در مصرف انرژی است. توجه به این امر ضروری است که مدیریت مصرف باید از دیدگاه سنتی خارج شده و دیدگاه جامع و کامل مهندسی با محوریت دانش و خرد جمعی پیدا کند.
در واقع فرهنگ مهندسی مدیریت مصرف باید در تمامی زمینه ها در منازل، مدارس، دانشگاه ها، صنایع، کشاورزی، مکان های خدمت رسانی و کسب درآمد، نیروگاه ها، اداره ها و سازمان های دولتی و خصوصی جاری باشد.
در سال های اخیر به دلیل کاهش میزان بارندگی و کاهش مخازن آب سدهای کشور و تاثیر آن در کاهش تولید برق از جمله در نیروگاه های آبی باید از تمامی ساز و کارهای فرهنگی، علمی و آموزشی و همچنین از تمامی ظرفیت ها و ایمان به خود باوری بطور جدی در راستای فرهنگ سازی مدیریت مصرف انرژی استفاده کنیم تا فرهنگ مصرف آب، برق و سایر انرژی ها در کشور اصلاح شود.
ایران از جمله کشورهایی است که مصرف انرژی در آن بهینه نیست، از این رو فرهنگ سازی در این زمینه ضروری به نظر می رسد. متأسفانه مصرف انرژی در بین خانوارها بهینه نیست و باید در این زمینه فرهنگ سازی کنیم.
به اعتقاد کارشناسان و مسوولان حوزه انرژی، اساسی ترین راه برای برون رفت از شرایط موجود در فصل سرد و فصل گرم فرهنگ سازی و اطلاع رسانی برای اصلاح الگوی مصرف از سوی بخش های مختلف جامعه است.
نگرانی درباره تامین سوخت زمستانی در حال حاضر به یکی از مشکلات اساسی در کشور و این استان تبدیل شده است که به دلیل کاهش دمای هوا در فصل زمستان با افزایش تقاضا برای مصرف سوخت به ویژه گاز روبرو شده‌اند.
متوسط سرانه مصرف گاز در ایران ۶.۷ برابر سرانه مصرف دنیاست، یعنی بیش از ۶ برابر متوسط دنیا گاز مصرف می‌کنیم و مصرف انرژی‌مان مبتنی بر گاز است. درباره اتحادیه اروپا، این عدد سه برابر است؛ یعنی سرانه مصرف در ایران سه برابر سرانه مصرف در کل اتحادیه اروپاست.
اگرچه ایران دارنده ذخایر گازی و ظرفیت‌های عظیمی برای تولید گاز است، اما مصرف بی‌رویه سبب شده است ایران پس از آمریکا، چین و روسیه در جایگاه چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز در دنیا قرار گیرد.
شاخص میزان مصرف انرژی در ایران به ازای هر مترمربع در سطح زیربنا به‌طور میانگین سه تا چهار برابر دنیاست و تلفات انرژی در بخش خانگی و گرمایش در فصول سرد سال نیز بسیار بالا برآورد شده است.
همین موضوع سبب می‌شود ظرفیت‌های صادراتی، در بخش ارزش‌افزوده صنعت و دیگر بخش‌ها محدود شود.
راهکارهایی برای حفاظت از گرما
به گفته کارشناسان، آسان ترین راه؛ تغییر در عادت های شخصی و کاهش مصرف است که می تواند تغییراتی را به دنبال داشته باشد. دنیای پیرامونی ما پر از وسائلی است که انرژی مصرف می کنند و پیوسته در حال فعالیت هستند. شاید آنها به تنهایی انرژی زیادی را مصرف نکنند اما وقتی با هم جمع می شوند مقدار زیادی نیرو هدر می رود.
در این بین توجه به میزان مصرف اهمیت ویژه ای دارد، استفاده از پوشش مناسب، استفاده از پرده‌های ضخیم، استفاده از شیرهای ترموستاتیک و رعایت دمای رفاه بین ۱۸ تا ۲۱ درجه و پوشش مناسب موتورخانه‌ها و تعمیرات لازم در آنها به عنوان بخشی از راه‌های مصرف بهینه گاز توصیه می‌شود.
همچنین یکی از راه‌های صرفه‌جویی سوخت در فصل زمستان، بستن کامل درهای منزل و حتی اتاق‌ها است. اگر اتاق سردی دارید که داخل آن بخاری یا هیچ وسیله گرمازایی روشن نیست، باید در طول زمستان در آن را ببندید تا از ورود سرما به داخل خانه‌تان جلوگیری کنید.
برای این که ۱۰ درصد در مصرف سوخت صرفه‌جویی کنید، می‌توانید از اتاق خواب‌تان شروع کنید. در زمستان هوای اتاق را آن‌قدر گرم نکنید که مجبور به باز گذاشتن پنجره‌ها شوید. پنجره‌ها و کانال کولر را خوب عایق‌بندی کنید. در زمستان تخت‌تان را از پنجره دور نگه دارید تا زیادی سردتان نشود و مجبور به زیاد کردن رادیاتورها نشوید.
از قرار دادن بخاری بزرگ در اتاق کوچک یا بخاری کوچک در اتاق بزرگ هم پرهیز کنید که این کار هم انرژی زیادی را هدر می‌دهد.
برای صرفه‌جویی بیشتر در مصرف سوخت باید دمای آبگرمکن‌تان را روی ۶۰ درجه سانتی‌گراد و حتی کمتر، تنظیم کنید و همچنین برای جلوگیری از به هدر رفتن سوخت و انرژی گرمایشی، لوله‌های آب گرم و رادیاتور مرکزی را عایق‌بندی کنید و هرچند وقت یک بار به شوفاژخانه سر بزنید تا از نبود هرگونه ترکیدگی یا شکاف در لوله‌ها مطمئن شوید. درجه رادیاتور مرکزی را هم خیلی زیاد نکنید و آن را بنابر سرما یا گرمای هوا تنظیم کنید.