به گزارش خبرنگار ایرنا، بنا به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در جلسه شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع‌دستی، "آلاشت"به‌عنوان شهر ملی جاجیم‌بافی، "بهشهر" به‌عنوان شهر ملی گلیچ‌بافی و "درزی کلا" در شهرستان بابل به‌عنوان روستای ملی حصیربافی انتخاب شدند.
پیش از این و در سالهای قبل شهرهای سفال سلیم آباد در تنکابن با اخذ مصوبه شورای راهبردی شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی به عنوان شهر ملی سفال سنتی را کسب کرده بود. شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور مستقر است و سالانه یک بار جلسه برگزار می کند و درآن مسئولان ارشد، فرماندار، شهردار یا نمایندگان مجلس شهر یا روستای متقاضی ثبت ملی صنایع دستی با ارائه گزارشی از شاخص‌ها و نقاط قوت منطقه مورد نظر خود از آن دفاع می‌کنند.
اعضای شورا پس از بررسی پرونده‌ها و ارزیابی شاخص‌ها به هر یک از شهرها و روستاهای مطرح شده امتیاز می‌دهند و در نهایت مناطقی که حدنصاب را کسب کنند برای ثبت ملی انتخاب می‌شوند.
دلیل انتخاب این مناطق به عنوان شهرها و روستای ملی صنایع دستی ریشه‌دار بودن هنر جاجیم بافی، حصیربافی و گلیچ بافی و استفاده از مواد اولیه و رنگ‌های طبیعی منطقه است. برای ثبت شهر ملی صنایع دستی اول باید صنایع دستی آن شهر ثبت ملی گردد و این روند با ثبت ملی جاجیم آلاشت، حصیربافی درزی کلا بابل و گلیچ بافی بهشهر چند سال قبل ثبت ملی شده بود.
به ثبت رسیدن یک اثر هنری در فهرست ملی باعث شناخته شدن بیشتر آن در میان مردم خواهد شد. برای حفظ جاجیم آلاشت نیز باید آن را در فهرست بین المللی یونسکو به ثبت رساند. که در صورت تحقق این موضوع، سازمان یونسکو با پرداخت اعتبارات از هنرمندان شهر و هنر جاجیم حمایت خواهد کرد.
داده های آماری معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران حاکی از آن است که مازندران دارای بیش از ۱۶ رشته صنایع دستی مختص و بومی است که برخی از این هنرها بیم از بین رفتن آنها وجود دارد و ثبت به عنوان آثار ملی و شهر و روستای ملی صنایع دستی تلاش برای احیای آنها به شمار می رود موضوعی که معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران نیز برآن صحه گذاشته است و عنوان کرده ثبت ۲ شهر آلاشت و بهشهر و روستای درزی کلای بابل سرآغاز این روند احیای صنایع دستی است.
لاک تراشی بلده نور، نمدمالی رامسر و چادر شب بافی رامسر از دیگر رشته های صنایع دستی بومی مازندران است که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران که پرونده ثبت آنها در لیست شهرهای ملی صنایع دستی به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارجاع داده است.
احیای گلیچ بافی بهشهر و قرارگرفتن تولیدات در سبد صادرات
مسول خانه صنایع دستی بهشهر با اشاره به اینکه یک هزار و ۴۳ کارگاه صنایع دستی در این شهرستان فعالیت می کنند، گفت : از این تعداد بخش بیشتری کارگاه بافت گلیچ باف به شمار هستند و در هر یک از این کارگاه ها به طور میانگین سه نفر مشغول به کار است که جمعا تعداد افرادی زیادی در این حوزه فعالیت دارند.
فاطمه قاسمی افزود : از گذشته های دور مناطق شرق مازندران از جمله مازندران در حوزه صنایع دستی از گلیچ بافی، جاجیم بافی، پاپیچ بافی، چادر شب بافی فعالیت داشته اند و تولیدات خود را به بازار عرضه می کرند.
وی ادامه داد: وضعیت گلیچ بافی بهشهر طی سالها به گونه ای رقم خورده بود که از سال ۱۳۸۵ این رشته در حال نابودی قرار گرفت و در حالیکه امیدی به ماندگاری این هنر وجود نداشت انجام یکسری اقدامات منجر به رونق دوباره آن شد.
این هنرمند گلیچ باف حمایت دولت از هنرمندان با اعمال بسته های تشویقی را به عنوان یکی از اقدامات موثر در احیای این رشته از صنایع دستی بومی مازندران دانست و گفت : اجرای طرح بیمه قالی بافان از جمله این سیاست ها وراهبردی های اثرگذار در احیای گلیچ بافی بهشهر است که باعث شد تا هنرمندان با برخورداری از بیمه و داشتن آینده شغلی بیشتر به این هنر بپردازند.
وی ادامه داد: در حالیکه زمانی این هنر در حال نابودی قرار داشت با حمایت های صورت گرفته اکنون به وضعیتی دست یافته است که شاهد صادرات گلیچ های بهشهر به کشورهای ترکیه، عمان، آمریکا، استرالیا هستیم و این درآمدزایی سرشاری را برای هنرمندان رقم زده است.
به گفته قاسمی پیدا کردن بازار فروش و عرضه و فروش محصولات و بدنبال آن کسب درآمدهای خوب باعث شده تا افراد زیادی وارد این هنر شوند و راه گذشتگان خود را ادامه بدهند.
وی ادامه داد: در این میان تلاش برای کیفی سازی گلیچ های بافته شده توسط هنرمندان بهشهر آنهم به پشتوانه برگزاری دوره ها و کلاس های آموزشی از سوی اداره کل میراث فرهنگی نیز توانسته است در کسب جایگاههای خوب در بازار فروش این محصولات اثر بگذارد.
این هنرمند بهشهری با اشاره به اینکه مواد اولیه گلیچ شامل پشم است، افزود: باتوجه به فراوانی وجود دام در این منطقه از نظر تامین مواد اولیه تولید این محصولا مشکلی نداریم علاوه بر اینکه با استفاده از گیاهان منطقه رنگ آور نخ های ریسیده شده از پشم نیز انجام می شود.
جاجیم آلاشت از رکود تا احیا
آلاشت یکی از سه شهر واقع در شهرستان سوادکوه است که از دیرباز فعالیت های هنرمندان صنایع دستی منطقه در میان مردم مازندران زبانزد بود تا بدانجا که در سال ۱۳۴۷ کارگاره رنگرزی و صنایع دستی در این شهر فعال شد که به کانون فعالیت هنرمندان صنایع دستی منطقه و حتی استان مبدل شده بود.
اما طی زمان و گَرد بی مهری نسبت به صنایع دستی بر چهره این شهر هنری و هنرمندان آن نشست و حتی در برهه از زمان دهه ۸۰ درب این کارگاه بسته شد و به حالت رکود درآمد.
اما این تعطیلی کارگاه با عِرق و تعصب تعدادی از هنرمندان منطقه دوباره روی پای خود ایستاد و بار دیگر از سال ۱۳۸۵ این کارگاه فعالیت خود را آغاز کرد البته این بار با نوع نگاه جدید و پرداخت به رشته صنایع دستی جاجیم بافی خود را نشان داد.
عضو شورای شهر و پیگیری فعالیت هنرمندان در شهر آلاشت در این باره به خبرنگار ایرنا گفت:ـ کارگاه صنایع دستی آلاشت از سال ۱۳۴۷ فعالیت خود را آغاز کرد و در آنزمان جزو کارگاه های مجهز مازندران به شمار می رفت به طوریکه حتی بزرگترین کارگاه رنگریزی در این مجموعه قرا رداشت.
رویا اردشیری افزود: اما طی سالها بی توجهی به صنایع دستی دامن این کارگاه را گرفت و در دهه ۸۰ مدتی این کارگاه تعطیل شد اما به همت و تلاش سه بانوی هنرمند آلاشت و فعالیت در کارگاه این مجموعه دوباره فعال شد.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳۷ هنرمند جاجیم باف در این کارگاه مشغول فعالیت هستند، ادامه داد: تا پیش از این تولیدات جاجیم آلاشت تنها به صورت روپشتی و زیرپایی بود اما به مرور زمان و برای کاربردی تر شدن تولیدات ۲۲ مدل جاجیم که می تواند در زندگی روزمره مورد استفاده قرار بگیرد به لیست تولیدات جاجیم آلاشت اضافه شده است.
این فعال هنرمند آلاشتی گفت:کاربردی شدن تولیدات جاجیم آلاشت باعث افزایش تقاضا از سوی مشتریان و بالتبع افزایش فروش آنها و درآمدزایی هنرمندان شده است.
وی گفت: با توجه به حضور گسترده جاجیم باف های آلاشتی در نمایشگاه های هنرهای صنایع دستی کشور و بین المللی این هنر به نقاط مختلف معرفی شده و هنرآنها مورد تقاضای افرادی زیاده شده است.
به گفته اردشیری فعال شدن جاجیم باقی در آلاشت باعث بازگشت دوباره افراد به منطقه شده است و در این میان چهارنفر آلاشتی از تهران به زادگاه خود بازگشتند و در این زمینه فعالیت می کنند.
وی ادامه داد: همچنین فعال شدن جاجیم بافی در آلاشت باعث جذب گردشگر بیشتر در این منطقه شده است.
حصیربافی درزی کلا در امتدا رونق
ساره خاتون باباجان زاده از حصیربافان پیشکسوت درزی کلای بابل است. او گفت : در حال حاضر ۶۰ آموزشگاه دارای مجور حصیربافی در این منطقه مشغول فعالیت است که بیش از یکصد نفر از بانوان در آن حضو ردارند و مشغول به فعالیت هستند.
وی که خود سابقه فعالیت ۴۷ ساله در عرصه هنر حصیربافی دارد، گفت: پیشتر بافته های این رشته در زمینه زنبیل، سبد و کلاه بود اما تلاش برای احیای این رشته باعث شده تا به فکر کاربردی کردن تولیدات برویم.
وی اضافه کرد: الان وسایلی که با حصیر آماده و تولید می شود به صورت وسایل کاربردی و قابل استفاده روزمره مردم است و این موضوع توانسته است در جذب بیشتر مشتریان برای خرید این محصولات تاثیر بگذارد.
این هنرمند حصیرباف گفت: با توجه به اینکه مواد اولیه حصیربافی به وفور در منطقه وجود دارد هنرمندان برای تامین آن با مشکل مواجه نیستند و در این زمینه با محدودیت و معذوریتی مواجه نیستند.
وی همچنین بر نقش تبلیغات و اطلاع رسانی برای رونق حصیربافی درزی کلا بابل تاکید کرد و افزود: آگاهی یافتن جامعه نسبت به این هنر توانسته در رونق این هنر تاثیر گذارد.
تلاش برای ثبت دیگر صنایع دستی مازندران و احیای آنها
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران به خبرنگار ایرنا گفت: با تصویب شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی کشور"آلاشت"به‌عنوان شهر ملی جاجیم‌بافی، "بهشهر" به‌عنوان شهر ملی گلیچ‌بافی و "درزی کلا" در شهرستان بابل به‌عنوان روستای ملی حصیربافی انتخاب شدند.
حسین ایزدی افزود: به دلیل ریشه دار بودن هنر جاجیم بافی، حصیربافی و گلیچ بافی و همچنین ویژگی های خاص محصولات این رشته از صنایع دستی از سوی اداره کل میراث فرهنگی مازندران به عنوان شهر و روستای ملی به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور پیشنهاد شده بود که مورد موافقت قرار گرفت.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران علاوه بر ریشه دار بودن جاجیم بافی، حصیربافی و گلیچ بافی، استفاده از مواد اولیه طبیعی از جمله پشم گوسفند و نیز استفاده از رنگ های طبیعی (گیاهان منطقه) در خلق این هنر را از دلایل انتخاب این مناطق به عنوان شهر و روستای ملی صنایع دستی است.
وی گفت: برای ثبت شهر ملی صنایع دستی ابتدا باید صنایع دستی آن شهر ثبت ملی شود که این مراحل برای این سه نقطه سالها قبل در فهرست صنایع دستی ملی قرار گرفت.
به گفته ایزدی ثبت ملی شدن یک شهر باعث می شود تا این شهر در تمام کشور با این صنایع دستی شناخته و معرفی شود.
ایزدی قدم بعدی برای حفظ و ماندگاری این رشته های صنایع دستی را ثبت آن در فهرست شهر بین المللی در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد(یونسکو) اعلام کرد و افزود: در صورت تحقق این موضوع، سازمان یونسکو با پرداخت اعتبارات کمک های بلاعوض از هنرمندان این مناطق حمایت می کند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران با اشاره به اینکه یک کارگاه عمومی جاجیم بافی در شهر آلاشت فعالیت دارد، اظهار داشت: این کارگاه از حدود ۱۵ سال قبل فعالیت خود را زیر نظر این اداره کل آغاز کرد و مدتی نیز به دلیل مشکلات هنرمندان، حالت نیمه تعطیل داشت.
وی افزود: تلاش سالهای اخیر این اداره کل در قالب تامین مواد اولیه مورد نیاز و خرید تجهیزات بافندگی باعث شد تا این مجموعه اکنون حدود ۴۰ بافنده فعالیت کند و از حالت رکود گذشته خارج شود.
ایزدی گفت: این کارگاه در زمان رونق فعالیت روزانه ۵۰ تخته جاجیم تولید می کرد که اکنون با توجه به کمرنگ بودن فعالیت هنرمندان در این زمینه روزانه ۱۰ تخته جاجیم در این کارگاه تولید می شود.
وی اظهار داشت: البته میزان تولید روزانه جاجیم در شهر آلاشت فراتر از این میزان است که مربوط به تولید این نوع محصول در کارگاههای خانگی است.
ایزدی با اشاره به اینکه در حال حاضر آماری از تعداد کارگاههای خانگی جاجیم بافی در آلاشت وجود ندارد، افزود: در مراحل بعدی حمایت از این رشته صنایع دستی، اخذ اطلاعات مربوط به این کارگاهها و هنرمندانی که در آنها مشغول به کار هستند را در دستور کار داریم.
این مقام مسوول ادامه داد: برای رونق بخشی جاجیم آلاشت علاوه بر تامین مواد اولیه، کارشناسان صنایع دستی به این شهر می روند تا هنرمندان را با طراحی های جدید و مورد استفاده بازار آشنا کنند و آنها بر اساس نیاز جامعه به بافت جاجیم بپردازند.
ایزدی افزود:نباید از یاد برد که برای بهتر شدن وضعیت رشته های صنایع دستی علاوه بر تامین مواد اولیه، لازم است کارشناسان صنایع دستی به این شهر بروند تا هنرمندان را با طراحی‌های جدید بازار آشنا کنند تا تولیدات بر اساس تقاضا باشد.
وی ادامه داد: روند ثبت یک شهر و یا یک روستا به عنون شهر ملی صنایع دستی یک پروسه زمانی ۲ ساله است که با داوری ۱۲ کارشناس صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور انجام شده است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: با ثبت جهانی این نقاط از مزایای حمایتی یونسکو از قبیل اعتبارات برخوردار می شود که خود در رونق بخشی به این رشته از صنایع دستی می تواند تاثیر بگذارد.
وی از مواد اولیه، طراحی، ابتکار، به روز بودن، بازاریابی به عنوان آیتم های تاثیرگذار در ثبت این نقاط به عنوان شهر ملی و روستای ملی صنایع دستی نام بردو افزود: این کار باعث می شود تا روند احیای هنرهای مغفول مانده مازندران سرعت بگیرد.