به گزارش ایرنا؛ بازآفرینی شهری در پی آن است تا با ایجاد تغییرات مثبت و پایدار مسبب بهبود شرایط فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی شهر شود و در تعریف علمی آن یکی از جدیدترین رویکردهای پذیرفته شده جهانی در مواجهه با بافت‌های فرسوده شهری و به مفهوم احیا، تجدید حیات و نوزایی شهری و به عبارتی دوباره زنده شدن شهر است.
به اعتقاد شماری از کارشناسان و مسوولان مرتبط، طرح بازآفرینی شهری برای رشد و توسعه متوازن تربت حیدریه بسیار ضروری است و این در حالی است که سهل انگاری در اجرای مصوبات این حوزه، شهروندان را دچار چالش های مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و منطقه را درگیر آسیب ها و بزهکاریهای اجتماعی کرده است.
مبنای قانونی طرح بازآفرینی شهری در ایران
طرح ملی بازآفرینی شهری از جمله برنامه‌های عمرانی مصوب برنامه ششم توسعه کشور است که بر اساس ماده ۵۹ این قانون و در راستای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه، وزارت‌خانه‌های راه و شهرسازی و کشور با عاملیت شهرداری‌ها مکلف به بازآفرینی حداقل ۲۷۰ محله در هر سال و در قالب برنامه مصوب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار در طول برنامه شده‌اند.
هدف از اجرای بازآفرینی شهرهای هدف، توسعه و تجهیز امکانات و خدمات روبنایی، بهسازی و ارتقای شبکه تاسیسات شهری، محله‌ای و فضاهای شهری، بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن، توسعه توانمندی‌های اجتماعی و اقتصادی از طریق نهادسازی، ظرفیت‌سازی، نهادینه‌سازی و جریان‌سازی از طریق اجرای برنامه‌های ترویج و اطلاع‌رسانی و برنامه‌های فرهنگی است.
نگاهی به آغاز فعالیت پروژه بازآفرینی شهری در تربت‌حیدریه
کارشناس بازآفرینی شهرداری تربت‌حیدریه در خصوص این طرح به خبرنگار ایرنا گفت: بازآفرینی پایدار شهری یکی از جدیدترین رویکردهای پذیرفته شده جهانی در مواجهه با بافت فرسوده شهرها است که در این شهر نیز از حدود یک دهه پیش مورد توجه قرار گرفته است.
افسانه فردین با یادآوری تجدید حیات و نوزایی شهری تربت حیدریه در قالب بازآفرینی شهری افزود: تربت‌حیدریه پیشگام و فعال در زمینه پیگیری امور مربوط به باز آفرینی شهری پایدار بوده است و زمان آغاز فعالیت‌های عمرانی مرتبط به سال ۱۳۹۰ برمی گردد.
به گفته وی دست کم زیستگاه حدود ۳۰ هزار نفر از جمعیت ۱۵۰ هزار نفری شهر تربت‌حیدریه شاخص‌های سکونت‌گاه غیررسمی و طرح جامع توانمندسازی سکونتگاه‌ها را دارد که به تصویب کارگروه استانی مربوطه نیز رسیده است.
وی افزود: در این طرح چهار محله رباط بالا، رباط پایین، قاسم‌آباد و مُلکی شناسایی و به عنوان محلات هدف در طرح بازآفرینی شهر تربت حیدریه تعیین شدند.
فردین گفت: با توجه به تغییرات جمعیتی صورت گرفته بین سالهای ۹۱ تا ۹۶ چهار محله دیگر به نام رضاشهر، ضیاءالدین، ایثارگران، و کوی بازرگان نیز به عنوان محلات ناکارآمد شهری مشخص شده اند.
مشکلات و معضلات بافت‌های ناکارآمد تربت حیدریه
رییس اداره عمران و بازآفرینی شهری شهرداری تربت‌حیدریه نیز به مشکلات و معضلات بافت‌های ناکارآمد اشاره کرد و گفت: فقدان آسفالت، نبود زیرساخت‌های لازم نظیر شبکه آب و فاضلاب، اختصاص نیافتن اعتبارات و تسهیلات کافی، نبود پیاده‌رو، فضای سبز و بازی کودکان، ناهماهنگی سازمانی و پای کار نبودن سایر ادارات از جمله این مشکلات و معضلات است.
روح‌الله یوسفی به گوشه‌ای از اقدامات انجام شده توسط ستاد بازآفرینی شهری تربت‌حیدریه برای رفع این مشکلات اشاره و اظهار کرد: تشکیل ستاد اجرایی و برگزاری جلسات ستاد از سال ۹۱ و برگزاری جلسات ستاد بازآفرینی پایدار شهری در قالب کمیته‌های چهارگانه مربوط به این بخش از اقدامات صورت گرفته در دهه اخیر بوده است که علاوه بر دستگاه‌های دولتی، گروه‌های مردم نهاد و افراد صاحبنظر نیز در جلسات حضور داشته اند.
وی افزود: برگزاری کارگاه‌ها و جلسات توجیهی، شناسایی راهکارهای محلی و منطقه‌ای، برخورد با آسیب‌های اجتماعی برای اعضای شورایاری محلات در خصوص پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی، احداث و راه‌اندازی گرم‌خانه برای اسکان افراد بی‌خانمان از دیگر اقدامات صورت گرفته بوده است.
یوسفی ادامه داد: تهیه برنامه اقدام جامع مشترک بازآفرینی پایدار شهری تربت‌حیدریه در سال ۱۳۹۶ شامل ۱۱۸ پروژه محلات بازآفرینی با اعتبار پیش‌بینی شده ۲۶۵ میلیارد و ۷۸۰ میلیون ریال را نیز باید در زمره اقدامات انجام شده این حوزه دانست.
وی با بیان اینکه بخشی از این اقدامات به اتمام رسیده و بقیه به‌روزرسانی شده است، افزود: بر این اساس پروژه‌های محلات بازآفرینی طی سال جاری به ۹۴ پروژه و اعتبار هزار و ۲۱۷ میلیارد و ۴۷۰ میلیون ریال در محلات هدف بازآفرینی شهری است.
تاسیس دفتر تسهیل‌گری (نهاد توسعه) در تربت حیدریه
رییس اداره عمران و بازآفرینی شهری شهرداری تربت‌حیدریه در بخش دیگری از اظهاراتش به تاسیس دفتر تسهیل‌گری یا نهاد توسعه اشاره کرد و گفت: این دفاتر در محله‌های حیدرآباد و قاسم‌آباد، چهارراه خواف، کوی شهید چمران(رباط بالا)، ضیاءالدین و کوی شهید هاشمی نژاد (رباط پایین) ایجاد و هدف آن پاسخ‌گویی به سوالات و رفع مشکلات اهالی است.
یوسفی افزود: همچنین در این دفاتر جلسات آموزشی شامل کارگاه آموزشی نقش ظرفیت‌سازی اجتماعی در بازآفرینی‌شهری پایدار، جلسات آموزشی برای اعضای شورایاری‌های محلات با موضوعات برخورد با آسیب‌های اجتماعی، حقوق شهروندی، فرهنگی اجتماعی، عمران و شهرسازی برگزار می‌شود.
وی به اقدامات عمرانی انجام شده بازآفرینی شهرداری تربت حیدریه در محلات یاد شده اشاره کرد و گفت: اختصاص ۸۰۰ تن قیر برای آسفالت معابر، جدول‌گذاری و زیرسازی معابر، آسفالت محله‌های حیدرآباد، کوی بازرگان، ضیاءالدین، رباط بالا، دیزقند، آغویه، کوی شهید احمدزاده (مُلکی) از جمله این اقدامات است.
یوسفی افزود: همین اقداماتی در محله‌های قاسم‌آباد (منطقه حیدرآباد)، رباط بالا، مُلکی، ضیاءالدین، دیزقند، آغویه انجام شد و اجرای جوی و جدول منطقه امامت، کوی بازرگان و پاکسازی رودخانه حیدرآباد، ضیاءالدین و فتح‌المبین نیز اجرایی شد.
وی مجموعه اقدامات انجام شده در خصوص پیش نگری و پیشگیری از گسترش بافت‌های ناکارآمد در تربت حیدریه را مورد اشاره قرار داد و گفت: واگذاری اجراییات و پلیس ساختمان و جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز در محدوده و حریم شهر به بخش خصوصی از جمله این اقدامات است.
یوسفی ارایه نقشه‌های محدوده و حریم شهر به کلیه ادارات مجری برای برخورد با ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم و جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز در اراضی دولتی، حریم شهر و تشکیل پرونده در دادسرای عمومی و انقلاب برای املاکی که پلمب شده و مالک اقدام به فک آن کرده است، را از دیگر اقدامات برشمرد.
بر اساس گزارش میدانی خبرنگار ایرنا؛ اقدامات مورد اشاره رییس اداره عمران و بازآفرینی شهری شهرداری تربت‌حیدریه در حالی است که گلایه های مردمی از اجرا نشدن یا کندی اجرای طرحهای یاد شده حکایت دارد به نحوی که در هیچ یک از محلات طرح هدف، حتی آسفالت خیابانها و معابر نیز عملیاتی نشده است تا چه رسد به طرحهای دیگر!
شهرداری؛ نهادی کم اختیار در تربت حیدریه
در همین ارتباط یکی از شهرداران پیشین تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: صحبت کردن در حوزه مسایل شهری زمانی ارزشمند است که شهردار و اعضای شورای شهر قدرت اجرایی لازم را داشته باشند؛ موضوع مهمی که دست کم در تربت حیدریه مانع یا مخل توسعه شده است.
وی که خواست نامی از وی برده نشود، افزود: حقیقت آن است که در تغییر و تحولات حوزه شهری تربت حیدریه، شهردار و شورای شهر کاره‌ای نیستند زیرا کلیه تصمیمات در خارج این حیطه گرفته می شود و شهرداری در حد مجری، که حتی حق اظهار نظر هم ندارد، موظف به اجرا است.
وی اضافه کرد: زمانی که شهردار تربت حیدریه بودم، اعتباری از صندوق توسعه ملی در بودجه سنواتی کشور بابت بازآفرینی شهری اختصاص یافت ولی هر چه منتظر ماندیم، وصول نشد که نشد در حالی که وقتی صحبت از صندوق توسعه ملی می‌شود، یعنی طرح محق به دریافت اعتبار بوده است.
وی گفت: البته شهردار کنونی تربت‌حیدریه از یک برگ برنده و یا خوش شانسی بزرگ برخوردار است چراکه راهبرد این دولت بر آسفالت شهرها قرار گرفته است و به قدر کفایت برای شهرداری قیر رایگان هم اختصاص یافته است و این می تواند موجب تحول طرح بازآفرینی شهری شود.
پیشرفت "کجدار و مریز" طرح بازآفرینی شهری تربت حیدریه
شهردار تربت‌حیدریه که در این خصوص نظر دیگری دارد، گفت: طرح بازآفرینی شهری به خوبی و با همکاری دستگاه‌های ذیربط و البته با شیب ملایم پیش می‌رود.
وحید فرخ‌تبار در گفت و گو با ایرنا به اقدامات مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای در محلات هدف اشاره کرد و افزود: لیست حرفه‌های آموزشی مهارتی در سکونتگاه‌های غیررسمی مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای شامل خیاطی با اندازه گیری مستقیم روی پارچه، تزئینات عروس، کیف‌دوزی، بافنده پوشاک دومیل، تزئینات عروس، قالیبافی درجه ۲، دوزنده کیف با چرم مصنوعی، گلیم‌بافی، تزئینات عروس و نازک‌دوزی زنانه از جمله اینهاست.
وی به اقدامات صورت گرفته توسط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه در نقاط حاشیه‌نشین و سکونتگاه‌های غیررسمی نیز اشاره کرد گفت: راه‌اندازی ۲ مرکز خدمات جامع سلامت در حاشیه شهر و به کارگیری نیرو در مراکز خدمات جامع سلامت، راه‌اندازی ۶ پایگاه سلامت شهری در حاشیه شهر و استقرار نیرو در مراکز و پایگاه های سلامت دیگر اقدامات صورت گرفته است.
فرخ‌تبار افزود: توزیع اعتبار لازم برای اجرای برنامه تشکیل پرونده الکترونیک سلامت خانوار و ثبت خدمات در سامانه یکپارچه بهداشت (سیب سلامت)، آموزش مراقبت‌های رفتاری (HIV)، غربالگری سوءتغذیه و نیز مراقبت بهداشتی زنان باردار از دیگر اقدامات دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه است.
شهردار تربت‌حیدریه به اقدامات صورت گرفته توسط اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در محلات هدف اشاره کرد و گفت: مرمت و ساماندهی رباط های تاریخی علیا و لاری، ایجاد موزه مازاری در رباط علیا، مرمت و ساماندهی سرای تاریخی امین، آب انبار تاریخی شیر چهارسوق و مجموعه قطب‌الدین حیدر، برگزاری جشنواره‌ها و مراسم فرهنگی مذهبی در مجموعه رباط علیا و رباط لاری، برگزاری دوره‌های آموزش صنایع دستی در محل رباط طبسی از جمله این اقدامات است.
فرخ‌تبار به اقدامات انجام شده اداره ورزش و جوانان تربت حیدریه در محلات هدف نیز اشاره کرد و کمک به تیم‌های ورزشی محلات کم برخوردار و ارائه خدمات ورزشی رایگان از جمله استخر و ورزشگاه، ساخت و بهسازی فضاهای ورزشی از جمله ساخت چمن طبیعی و بهسازی چمن مصنوعی ورزشگاه تختی، افتتاح چمن مصنوعی روستایی، اختصاص زمان‌های مناسب برای فعالیت بانوان در سالن‌های ورزشی، برگزاری کلاس‌های اوقات فراغت بیش از ۳۰ رشته ورزشی در سطح اماکن و سالن‌های ورزشی برای پر کردن اوقات فراغت را از آن جمله برشمرد.
وی به احداث ساختمان کلانتری ۱۳ منطقه چمران توسط نیروی انتظامی اشاره و اظهار کرد: شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه تربت حیدریه نیز در محلات هدف احداث یک باب جایگاه عرضه سوخت گاز طبیعی سی‌ان‌جی در رباط بالا را انجام داد و اداره محیط زیست نیز ضمن مشارکت در تهیه طرح هادی روستایی، نظارت بر اجرای برنامه مدیریت عملیات پسماند مناطق مسکونی، خدماتی، صنعتی، کشاورزی برای انتقال زباله‌ها و پسماندهای مربوط به مکان‌های مجاز تعیین شده را عملیاتی کرد.
همچنین شناسایی صنوف آلاینده و مزاحم و اعلام لیست واحدهای مذکور به شهرداری، پایش منابع مالی رودخانه‌های فصلی عبوری از مرکز شهر و مناطق کم برخوردار برای برخورد قانونی و جلوگیری از رهاسازی فاضلاب و رفع تصرفات دیگر اقدامات اداره محیط زیست است که از نگاه شهردار تربت حیدریه در طرح بازآفرینی شهری موثر است.
شهردار به اقدامات اداره راه و شهرسازی تربت حیدریه در این قالب اشاره کرد و گفت: تملک اراضی واقع در ضلع شمالی بوستان پیشکوه برای جلوگیری از تصرف اراضی بلامالک توسط سودجویان و گسترش بافت‌های ناکارآمد محله‌های رباط بالا و صدف، پیگیری برای جلوگیری از تفکیک بی‌ضابطه اراضی بزرگ واقع در محدوده و حریم شهر توسط بنگاه‌های املاک با هماهنگی اداره صمت، تحویل اراضی پلاک ۵۰۸ فرعی از یک اصلی واقع در منطقه گردشگری پیشکوه از مواردی بوده است که این اداره انجام داده است.
وی گفت: شرکت برق تربت حیدریه نیز در خصوص پیشگیری و پیش‌نگری از گسترش بافت‌های ناکارآمد، کلیه خدمات به نقاط خارج از محدوده تعیین شده شهری و روستایی را منوط به کسب مجوز از مراجع قانونی کرد که به جلوگیری از گسترش این مناطق کمک کرد.
شهردار تربت حیدریه افزود: شرکت گاز نیز در خصوص انشعاباتی که از طریق پیمانکار نصب می‌شود، ابتدا متقاضی را در شهر به شهرداری و در روستا به بنیاد مسکن معرفی و در صورت ارایه مجوزهای لازم، نسبت به نصب علمک برای املاک اقدام می‌کند تا تخلفی خارج از چارچوب بازآفرینی شهری صورت نگیرد.
فرخ‌تبار اظهار کرد: شرکت آب و فاضلاب تربت حیدریه نیز در محلات هدف بازآفرینی شهری؛ اصلاح و توسعه شبکه آب و ایجاد شبکه فاضلاب را اجرایی کرده است.
وی به تشریح اقدامات اداره بهزیستی در محلات هدف پرداخت و گفت: آموزش زندگی خانواده، آموزش پیش از ازدواج، آموزش مهارت‌های زندگی، طرح اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد، غربالگری شنوایی و بینایی کودکان، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، ارایه خدمات توانبخشی مبتنی بر جامعه، شناسایی زنان سرپرست خانوار از این جمله است.
به گفته وی کمیته امداد امام خمینی تربت حیدریه نیز اجرای طرح اشتغال، آموزش همسران جوان و زنان سرپرست خانوار را در محلات هدف اجرایی کرده است.
شهردار تربت حیدریه در پاسخ به اینکه بیشتر اقدامات یاد شده توسط نهادهای دولتی صورت گرفته است و نقش کم اثر شهرداری به عنوان متولی اصلی و مجری بازآفرینی شهری کمرنگ است؛ جواب روشنی نداد.
عملکرد شهرداری رضایت بخش است اما!
سرپرست اداره راه و شهرسازی تربت‌حیدریه نیز در خصوص اقدامات عملی و نظارتی این اداره به خبرنگار ایرنا گفت: در کلیت کار از عملکرد شهرداری در حوزه بازآفرینی شهری رضایت نسبی داریم اما در بخش بافت فرسوده و پروژه زعفرانیه انتظار داریم با اتمام طرح پرونده آن هر چه زودتر به کلی بسته شود.
مرتضی رضازاده افزود: عملکرد شهرداران قبلی تربت حیدریه در اتمام پروژه زعفرانیه (از طرحهای مهم بازآفرینی شهری) رضایت بخش نبود ولی شهردار کنونی در عمل نشان داده است که قصد جمع کردن این مشکل را دارد.
وی در خصوص نقش اجرایی اداره راه و شهرسازی در تکمیل پروژه بازآفرینی تربت حیدریه گفت: از آنجا که تامین قیر مورد نیاز بر عهده وزارتخانه متبوع بود ۵۴۰ تن قیر در اختیار شهرداری قرار گرفت که بعد از مشهد بیشترین میزان در مقایسه با دیگر شهرهای استان خراسان رضوی است.
نگاه مسوولان بالادستی و کمک های اعتباری و تسهیلاتی به تربت حیدریه
سفر آبان ماه امسال علی نیکزاد، نایب رییس مجلس شورای اسلامی به همراه مدیران ارشد ۹ وزارتخانه و نیز مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران به تربت‌حیدریه؛ مصوباتی برای این شهرستان از جمله در حوزه بازآفرینی شهری به همراه داشت.
بر اساس گزارش اداره عمران و بازآفرینی شهری شهرداری تربت‌حیدریه مقرر شد به منظور انجام مطالعات طرح تفصیلی با رویکرد بازآفرینی تربت‌حیدریه مبلغ ۱۰ میلیارد ریال تخصیص یابد همچنین برای آسفالت معابر خاکی ۵۰ میلیارد ریال قیر اختصاص یافت.
تخصیص ۱۰ میلیارد ریال برای تکمیل بوستان ضیاءالدین و در صورت اتمام طرح احداث کتابخانه رباط بالا و پیاده روسازی رباط پایین توسط شهرداری تا پایان امسال، شرکت بازآفرینی ایران نیز نسبت به پرداخت اعتبارات لازم اقدام خواهد کرد.
همچنین مقرر شد برای رفع مشکلات طرح احداث مجموعه زعفرانیه جلساتی با سازمان بازرسی برگزار و تصمیم‌گیری شود.
بر اساس مصوبات یاد شده شهرداری تربت حیدریه زمین بلامعارض را با ۱۹ واحد زعفرانیه سهم بازآفرینی تهاتر و با پرداخت تسهیلات توسط شرکت بازآفرینی شهری ایران نوسازی هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده انجام و شهرداری نسبت به اخذ مصوبه محدوده‌های باقیمانده از کمیسیون ماده ۵ استان خراسان رضوی اقدام و پروانه را به صورت رایگان صادر کند.
بازآفرینی شهری؛ طرحی ناقص و کند در تربت حیدریه
با در نظر گرفتن توضیحات متولیان امور بازآفرینی شهری تربت حیدریه به نظر می رسد بیش از آنکه اقدامی در این رابطه صورت گرفته باشد؛ شاهد تشکیل کارگروههای متعدد و برگزاری جلسات مستمر اما کم بازده هستیم، به عبارت دیگر این طرح مهم درگیر بوروکراسی و پیچ و خم های اداری است و موید این ادعا وجود بافت های فرسوده و ناکارآمد، معضل حاشیه نشینی و به بهره برداری نرسیدن معدود طرحهای اجرا شده است.
یک مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد مدیریت شهری در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: طرح بازآفرینی شهری تربت حیدریه به قدری کند اجرا می شود که حتی با فرض عملی شدن تمام مصوبات؛ به دلیل طولانی شدن روند کار همچنان با پدیده حاشیه نشینی در نقاط جدید مواجهیم که به رشد بزهکاریهای اجتماعی - فرهنگی منجر می شود.
محمدمهدی کریمی افزود: به عبارت دیگر شهرداری تربت حیدریه پیش از آنکه بتواند یکی از نقاط حاشیه نشین شهر را سامان دهد، یک نقطه دیگر شهر گرفتار پدیده ناهنجار حاشیه نشینی می شود و این دور تسلسل همچنان ادامه می یابد.
وی تصریح کرد: کم توجهی به بازآفرینی شهری و کندی در اجرای طرحها باعث شده است تربت حیدریه که از شهرهای باسابقه و مهم خراسان است؛ به روستایی بزرگ تبدیل شود چرا که در بیشتر محلات آن زیرساخت های شهری وجود ندارد از دیگر سو مبلمان شهری آن فاقد شاخص های لازم است و این زیبنده موقعیت و شناسنامه شهر نیست.
خبرنگار ایرنا در این رابطه نظر معاون عمرانی فرمانداری ویژه تربت حیدریه را جویا شد که وی با تایید مشکلات موجود گفت: دیدگاه کارشناسان و اهل فن مبنی بر اینکه شهرداری تربت حیدریه بیش از اجرای طرحهای بازآفرینی شهری، درگیر بوروکراسی و برگزاری جلسات کم اثر است، سخن درستی است.
سیدعلی موسوی افزود: در حوزه بازآفرینی شهری تربت حیدریه به قدر کفایت مصوبات و تصمیمات مختلف گرفته شده است اما در حوزه اجرا کار چندانی صورت نگرفت که معاونت استانداری و فرمانداری ویژه تربت حیدریه در دوره مدیریت جدید پیگیر جدی این موضوع خواهد بود.
وی تصریح کرد: با توجه به رویکرد حمایتی دولت، انتظار می رود طرح بازآفرینی شهری تربت حیدریه شتاب لازم را بگیرد و مسوولان ذیربط نیز باید پاسخگوی عملکرد خود باشند.
تربت حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد مقدس با افزون بر ۲۲۵ هزار نفر جمعیت، قطب کشاورزی است و در بخش های صنعت، معدن و تجارت نیز مزیت نسبی دارد؛ همچنین به دلیل قرار گرفتن در دالان ارتباطی شرق کشور معبر گردشگری است.
طی سالهای گذشته بخش های خواف، رشتخوار، زاوه و مه ولات از تربت حیدریه جدا شده و به شهرستان ارتقا یافته اند که برخی از این شهرستان‌های نوپا در حوزه عمران و توسعه شهری، رشد بیشتری از شهر مادری خود داشته اند.