تالاب‌ها از زیستگاه‌های مهم جانوران، سرمایه‌های طبیعی و مناطق گردشگری هستند و دوم فوریه برابر با ۱۳ بهمن‌ماه روز جهانی تالاب‌ها نام‌گذاری شده است و در چنین روزی در سال ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۱۳۴۹ خورشیدی در شهر رامسر ایران معاهده‌ای جهانی برای حفاظت از تالاب‌ها به تصویب رسید که به «کنوانسیون رامسر» مشهور شد.
ایران در شکل‌گیری این کنوانسیون به عنوان قدیمی‌ترین معاهده بین‌المللی دنیا با موضوع حفاظت طبیعت و تنوع زیستی تالابی، نقش کلیدی ایفا کرد از آن‌رو که تالاب های متعددی در ایران وجود دارد و در این میان استان گیلان در شمال کشور و حاشیه دریای خزر دارای حدود ۳۱ هزار هکتار پهنه تالابی است و افزون بر ۲۴ هزار هکتار آن در قالب سه تالاب انزلی، امیرکلایه و بوجاق تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.
در میان بحرانی که دامنگیر تالاب‌ها از جمله تالاب انزلی - که از جالب‌ترین و بزرگترین زیستگاه‌های طبیعی جانوری ایران محسوب می‌شود- شده است دولت طرحی برای احیای تالاب انزلی تدوین کرده که با اجرای آن بخشی از بحران کنونی تالاب و دغدغه ها برای از بین رفتن آن کاسته می شود.
عزم دولت سیردهم برای احیاء تالاب انزلی
استاندار گیلان با بیان اینکه دولت در طرحی ۷ ساله که ۳ سال آن گذشته، قصد دارد با احیای تالاب انزلی، چرخه کامل زیست طبیعی را به این تالاب بین المللی بازگرداند، گفت: امروز این اراده و انسجام برای احیای تالاب انزلی بوجود آمده است و از سال گذشته در دولت سیزدهم در حد بضاعت حرکتی آغاز شد و عواملی که باعث خفگی تالاب شده بود مورد بررسی قرار گرفت.
اسدالله عباسی در نشست قرارگاه جهادی احیای تالاب انزلی به دستگاه های متولی یک ماه فرصت داد مسیرهای داخل تالاب را برای استفاده گردشگران و ساکنان منطقه لایروبی کنند.
وی در خصوص اعتبارات مصوب ۲۵ میلیارد تومانی برای احیای این تالاب هم گفت : ۱۰ میلیارد تومان از این میزان در سال ۱۴۰۰، ۱۰ میلیارد تومان نیز در سال ۱۴۰۱ تخصیص یافته و پنج میلیارد تومان مانده است که این رقم، اعتباری بوده که بر اساس درخواست دستگاه ها تخصیص یافته است.
وی تصریح کرد: دستگاه ها به تناسب مسئولیت از محل اعتبار و بودجه سنواتی خود هزینه کنند و وقتی به جایی رسیدند که در انجام اقدامات با مشکل اعتبار مواجه شدند آن زمان درخواست اعتبار کنند، ما هم حمایت می کنیم.
استاندار گیلان با بیان اینکه مشکل تالاب در وهله اول مدیریتی و عدم انسجام و هماهنگی دستگاه‌های متولی بود نه مالی و آن زمان داشتند تالاب را نابود می کردند، گفت: خوشبختانه امروز این اراده و انسجام برای احیای تالاب انزلی بوجود آمده است و از سال گذشته در دولت سیزدهم در حد بضاعت حرکتی آغاز شد و عواملی که باعث خفگی تالاب شده بود مورد بررسی قرار گرفت.
عباسی تصریح کرد: منشا موانع پیش رو احیای تالاب انزلی آلودگی است که به چندین دسته تقسیم می شود، نخست آلودگی و فاضلابی بود که از رودخانه های زرجوب و گوهر رود و سایر رودخانه ها استان از جمله رودخانه های صومعه‌سرا، خمام، بندرانزلی به تالاب سرازیر می شدند.
وی ادامه داد: بخش دوم گیاهان مهاجمی چون سنبل آبی است که باعث خفگی تالاب انزلی می شود و سیر نابودی تالاب را تسریع می کنند؛ نکته سوم هم سرازیر شدن رسوباتی است که از رودخانه ها به تالاب سرازیر و روی هم انباشته می شده و می شود.
وی کاهش آب دریای خزر را مساله دیگری دانست که باعث می‌شد موج دریا به سمت تالاب حرکت نکند و یک بخش دیگر کرانه اسکله بود که قرار بود از نظر فنی مورد بررسی قرار بگیرد.
وی اضافه کرد: تهدیدات دیگر در خصوص موضوع مورد بررسی، آتش سوزی‌هایی بود که به عمد یا غیر عمد باعث از بین رفتن تالاب می شد؛ همچنین بحث تصرف غیرمجاز یا ورود به تالاب از طریق اشخاص حقیقی یا حقوقی است که اینها عمده مسائل گریبانگیر تالاب است و آن را متاثر نموده است.
استاندار گیلان تصریح کرد: با بررسی و کارشناسی انجام شده و توجه به این مباحث تصمیم گرفتیم حرکتی را آغاز کنیم و از سال گذشته در بخش مربوط به آلودگی زندان لاکان از محل اعتبارات سفر برای تصفیه خانه این مجموعه اعتبار گذاشتیم و در شهریور ماه تصفیه خانه افتتاح و جلوی انتقال آلودگی آن به رودخانه و تالاب گرفته شد.
نماینده عالی دولت در گیلان گفت : آلودگی دوم مربوط به فاضلاب مسکن مهر بود که با اختصاص ۴۰ میلیارد تومان اعتبار هم اینک تصفیه خانه آن در حال ساخت است؛ آلودگی بعدی فاضلاب رشت است که کارگاه آن ایجاد و توافقات اولیه انجام شده و شرکت آب و فاضلاب باید در این خصوص گزارش دهد.
عباسی افزود: نکته دیگر رسوباتی است که از طرف رودخانه ها به سمت تالاب سرازیر می شد که بدین منظور قرار شد محیط زیست ضمن اینکه تله های رسوب گیر را تخلیه کند از طریق اقدامات آبخیزداری جلوی ورود رسوب به تالاب را بگیرد و اینک باید گزارش عملکردی خود در این خصوص را ارائه دهند.
وی ادامه داد: در خصوص لایروبی و برداشتن رسوب‌ها با توجه به مصوباتی که داشتیم اداره کل بنادر استان هم قرار بود اقداماتی در این خصوص انجام دهد.
استاندار گیلان گفت: در بحث تصاحب اراضی تالاب توسط افراد هم بنا بود جهاد کشاورزی و منابع طبیعی حدنگار را مشخص و حدود تالاب را تعیین و سندهای روستاییان را نیز مشخص و تعیین تکلیف کنند.
عباسی تصریح کرد: در بخش آب راهه ها بدلیل رسوب هایی که وجود داشت قایق های کوچک و بزرگ چه سنتی و غیره نمی توانستند تردد کرده و وارد آبراهه ها شوند که بدین منظور قرار شد محیط زیست آب راه های سنتی را بازگشایی کرده تا ممر درآمد قایقرانان سلب نشود و روستاییان و صیادان به راحتی تردد کنند.
وی اظهار کرد: در مسیر تالاب مانعی نمی بینیم باید حرکت شتاب‌دهنده ای داشته باشیم که تالاب زنده بماند؛ وظایف مشخص است و به اظهار نظرهای پراکنده و حواشی توجه نکنید.
وی تاکید کرد: در این مسیر گشودن آبراهه ها برای تسهیل عبور و مرور صیادان، روستائیان و گردشگران اولویت نخست است و برای این کار یک ماه فرصت دارید.
وی گفت:وضعیت تالاب نسبت به سال گذشته بهتر شده است و مسئولان باید تلاش کنند از ظرفیت مردم محلی برای حفاظت از تالاب استفاده کرده و منسجم وهماهنگ همه با هم کار را انجام دهند.
استاندار گیلان امروز همچنین از روند رسوب زدایی تالاب در مجتع بندری انزلی به صورت میدانی بازدید و ابراز امیدواری کرد با توجه به روند رسوب زدایی در محدود یادشده فضای مطلوب برای بهره مندی همگان از موهبت دریا تا قبل از این عید نوروز فراهم شود.
۳۰ درصد آلودگی تالاب انزلی مربوط به شهرک صنعتی است
حمزه عشوری مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان هم اظهار کرد: بیش از ۳۰ درصد از آلودگی تالاب انزلی توسط فاضلاب های شهرک صنعتی رشت ایجاد می شود.
وی با اشاره به تصویب اعتبار ۱۴۰ میلیارد تومانی در مرحله اول برای ساخت تصفیه خانه شهرک صنعتی رشت، از سوی صندوق ملی محیط زیست افزود: امیدواریم باتوجه به پیشرفت کاری که خواهند داشت محیط زیست بتواند رقم این اعتبار را به ۲۵۰ میلیارد تومان برساند.
عشوری تاکید کرد: تخصیص اعتبار منوط به ارائه تضامین لازم از سوی شهرک صنعتی رشت به سازمان حفاظت محیط زیست است.
نسل نو یاوران احیاء
آموزش یکی از بن‌مایه‌های حفاظت از محیط زیست است و امروز یکی از اولویت های محیط زیست گیلان آموزش به نسل نو برای احیا است.
رئیس اداره آموزش و مشارکت های مردمی محیط زیست گیلان در این زمینه گفت: آموزش یکی از بن‌مایه‌های حفاظت از محیط زیست است و امروز مرکز پرنده نگری سلکه (با وسعت ۳۶۰ هکتار در قسمت جنوبی تالاب انزلی در محدوده شهرستان صومعه سرا، بخش تولمات و روستای صوفیانده قرار گرفته است. منطقه ای که طی مصوبه شماره ۶۳ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۵۴/۵/۲۱ بعنوان پناهگاه حیات وحش به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوست) به محلی برای فراگیری آموزش های تجربه محور زیست محیطی با اقبال دانش آموزان روبه‌رو شده است.
الهه کلانتری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه تاکنون بیش از یکصد دانش آموز از این سایت بازدید کرده اند، بیان کرد: با آغاز فصل مهاجرت و زمستان گذرانی و جوجه‌آوری پرندگان در تالابهای استان، مراکز آموزش زیست محیطی گیلان واقع در پناهگاه حیات وحش سلکه صومعه سرا با استقبال چشمگیر دانش آموزان و معلمان برای پرنده نگری و فراگیری آموزش های تجربه محور با کمک ابزارهای آموزشی نظیر دوربین دوچشمی، تلسکوب، فیلمهای آموزشی و ... در طبیعت زیبای این مناطق روبرو شده است.
همچنین کارگاه آموزشی به مناسبت روز جهانی تالاب‌ها با موضوع «تالاب، کارکردها، شکار و قوانین محیط زیست» و نقش مردم در حفاظت از تالاب ها در مرکز آموزش تالاب سلکه واقع در شهرستان صومعه سرا برگزار شد.
گیلان دارای بیش از ۳۰ هزار هکتار پهنه تالابی است که افزون بر ۲۴ هزار هکتار آن، ۸۰ درصد در قالب سه تالاب (انزلی، امیرکلایه و بوجاق) تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است؛ این پهنه‌ها زیستگاه بیش از ۳۰۰ گونه پرنده به خصوص پرندگان مهاجرند که هر ساله به تعداد هزاران قطعه بخشی از چرخه زندگی خود را در این استان سپری می‌کنند.
تالابهای استان، زیستگاه مناسب برای بیش از ۶۰ گونه ماهی را فراهم ساخته‌اند، ضمن آنکه این تالاب‌ها به عنوان بخشی از محیط زیست، قسمتی تفکیک ناپذیر در زندگی معیشتی حاشیه نشینان و مردم محلی هستند.
زیست بوم طبیعی امروزه با دخالت و بهره وری نامعقول انسان ها به بحران دچار شده و محیط زیست گیلان نیز فارغ از این دغدغه نیست؛ چالشی که تنها راهکارش توسعه پایدار و حفظ زمین برای ما و آیندگان است و این انتخاب بیش از حرف نیازمند عمل است. زیست بومی که قرن ها و از دیرباز گذشتگانمان در آن همدلانه زیسته اند، امروز درگیر بدخبرهای زیست محیطی است، نه از خشم طبیعت بلکه از زیاده خواهی انسان مدرن، انسانی که تیشه بر دست گرفته و آگاه و ناآگاه به جان ریشه طبیعت افتاده است.
هوا، آب، خاک، گونه‌های گیاهی، حیات وحش و هر آنچه که محیط زیست را می سازد امروز دچار چالش‌های فراوانی شده است و رفع آنها که برای ادامه حیات ضروری است در گرو بازنگری رفتارها و روش های توسعه و روی آوری به توسعه پایدار دور از تخریب، بازآفرینی و ترمیم طبیعت دارد.