به گزارش خبرنگار ایرنا، شهرستان آستارا در شمال غربی کشور و غربی‌ترین شهرستان گیلان با وجود سه گمرک مرزی فعال در مسیر کریدور شمال-جنوب موقعیت ژئوپلتیکی استثنایی دارد و تحولات بین‌المللی چند سال گذشته نیز این جایگاه را برجسته‌تر کرده است.
شرایط آستارا به گونه‌ای است که با وجود اعمال چند دهه تحریم‌های شدید اقتصادی، صادرات کالاهای غیرنفتی از گمرکات این شهرستان رونق داشته و در ۱۰ ماه گذشته به رقم ۶۹۴ هزار و ۵۴۸ تن با ارزشی افزون‌بر ۴۳۰ میلیون و ۶۵۰ هزار دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی هفت درصد رشد داشته است.
در این مدت ترانزیت خارجی کالا در گمرکات آستارا به عنوان مقصد ۲۹۳ هزار و ۱۷۶ تن بوده که در مقایسه با سال پیش ۵۴ درصد رشد داشته و حجم ترانزیت خارجی هم از مبدا این گمرکات ۵۳۳ هزار و ۶۳۱ تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۲۲۵ درصد افزایش یافته است.
صادرات و ترانزیت در گمرکات آستارا کالاهای متنوعی از چوب و مصنوعات چوبی، محصولات پتروشیمی مانند گرانول و کامپاند پلی‌اتیلن، کالاهای پلاستیکی مانند ظرف‌های یک‌بار مصرف و نایلکس تا انواع مواد معدنی و سنگ‌های ساختمانی، محصولات لبنی، خودرو و لوازم یدکی، ماشین‌آلات خطوط تولید و الیاف است اما بخش قابل توجهی از آنها را محصولات کشاورزی و باغی شامل می‌شود.
سرمایه‌گذاری برای ارتقای امکانات زیرساختی آستارا و فعالیت‌ها در عرصه دیپلماسی اقتصادی به موازات این رشد چشمگیر مورد توجه قرار نگرفته است و هر سال با آغاز فصل صادرات همه اجزا از پایانه و گمرک تا خیابان‌های این منطقه با ترافیک و معضل رفت و آمد چندین هزار دستگاه کامیون درگیر می‌شوند.
بنابر آمارهای رسمی تعداد کامیون‌های ورودی به محوطه گمرک زمینی در دیماه بیش از ۶ هزار دستگاه بوده و برآوردها در حال حاضر حاکی از وجود بیش از یک‌هزار و ۵۰۰ دستگاه کامیون در نقاط مختلف آستاراست که برای این شهرستان به نسبت کوچک، رقمی بزرگ به‌شمار می‌آید و امکانات و زیرساخت‌های شهری و مرزی موجود در آن جوابگوی چنین حجمی از مبادلات و مراجعات نیست.
شرایط آستارا به ویژه در سال جاری که با افزایش قابل توجه مبادلات تجاری روبه‌رو بوده موجب بروز نارضایتی در بین مردم محلی، صادرکنندگان، رانندگان و حتی بازرگانان کشورهای مبدا و مقصد کالاهای ترانزیتی شده است و در صورت ادامه این شرایط فرصت صادرات و ترانزیت می‌تواند تبدیل به تهدید برای شهرستان و حتی از دست رفتن بازارهای تجاری کنونی کشور منجر شود.
ضرورت الکترونیکی شدن همه فرآیندهای تجاری و گمرکی
یکی از صادرکنندگان هم در زمینه ترافیک مرز آستارا گفت: کار در مسیر صادرات به جای اینکه در شرایط کنونی کشور سرعت بگیرد، متاسفانه سخت و عرصه تنگ‌تر شده است؛ به طوری که هر سال ترافیک کامیون‌های حامل محصولات صادراتی در گمرک آستارا بیشتر می‌شود و کامیون‌ها ۵ تا ۱۰ روز پشت مرزها می‌مانند.
سیاب حسن‌پور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: محصولاتی که با دستان کشاورزان و کارگران زحمت‌کش ایرانی تولید و بسته‌بندی می‌شود به دلیل معطلی کامیون‌ها تا زمانی که به دست مصرف‌کننده برسد، طمع و کیفیت خود را از دست می‌دهد و همین مساله موجب می‌شود تا هم قیمت محصولات پایین بیاید و هم کشاورزان و صادرکنندگان ضررهای هنگفتی متحمل شوند.
وی تصریح کرد: مسیر گمرک آستارا به طور معمول شلوغ و پرترافیک هست اما برخی افراد هم که معلوم نیست از کجا تغذیه می‌شوند، صف‌ها و مسیر را شلوغ‌تر می‌کنند که باید این موضوع به طور ویژه پیگیری شود.
این صادرکننده اضافه کرد: چندین نشست تا کنون با حضور مدیران استانی گیلان، شهرستان آستارا و مسئولان گمرک در این زمینه برگزار شده است، همه خواسته‌اند به حل این مساله کمک کنند و دستورهایی هم صادر شده اما در نهایت مشکلی حل نشده است.
وی با اشاره به اینکه بیش از ۲ ماه است که کامیون‌های معمولی و یخچالدار در صف‌های طولانی مرز آستارا هستند، بیان کرد: پس از برگزاری هر نشستی یا سفر هر مسئولی به این شهرستان، کمی سرعت در کار گمرک ایجاد می‌شود اما پس از مدتی دوباره همان آش و همان کاسه برقرار است.
حسن‌پور اظهار کرد: همه کامیون‌ها برای حمل محصولات کشاورزی باید در انبارها و پایانه آستارا بارگیری شوند اما برخی افراد دارای ارتباطات خاص با تخلیه و بارگیری محصولات خود در داخل گمرک، حق افرادی را که روزها و ساعت‌ها پشت صف‌های طولانی می‌مانند، ضایع می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه اگر دست‌اندرکاران بخواهند کار انجام دهند در ۲۴ ساعت حدود ۴۰۰ دستگاه کامیون را از مرز رد می‌کنند، گفت: یک روز موضوع را رصد کردم و با وجود اینکه گمرک جمهوری آذربایجان پنج ساعت جلوی پذیرش را گرفته بود، ۲۴۵ دستگاه کامیون عبور کرد که این امر نشان می‌دهد اگر بخواهند کار کنند، کامیون‌ها به سرعت از مرز خارج می‌شوند.
یک صادرکننده: هرگونه ترانشیپ در داخل محوطه گمرک آستارا باید برای همه کامیون‌ها ممنوع شود و صفی که از پایانه تا گمرک تشکیل می‌گردد نیز به یک صف واحد محدود شود.
این صادرکننده ادامه داد: گاه حتی در داخل گمرک ترافیک بی خودی ایجاد می‌شود، زیرا کامیون‌های ترانشیب (حمل و نقل کالا بدون تخلیه از یک وسیله به وسیله دیگر) چندین ساعت داخل محوطه می‌مانند؛ چرا باید هم در پایانه و هم محوطه گمرک تخلیه و بارگیری انجام شود و با این کار حق دیگران را ضایع کنند در حالی که رانندگانی که در منطقه ویژه اقتصادی یا پایانه آستارا بارگیری می‌کنند در صف می‌مانند.
وی بیان کرد: ممکن است مشکلاتی هم در گمرک آذربایجان وجود داشته باشد که به سیاست خارجی برمی‌گردد و باید وزارت امور خارجه از مسیرهای دیپلماتیک پیگیری کند اما اول باید مسائل داخلی را به طور کامل برطرف کنیم سپس به دیگران بگوییم که فلان مشکل را مورد رسیدگی قرار دهند.
حسن‌پور افزود: مسائلی مانند گم شدن اوراق یا قطعی سیستم را در گذشته بهانه می‌کردند اما الان که این مسائل به حداقل رسیده است، باز هم شاهد کندی روند کار هستیم؛ نظر شخصی من این است که این ترافیک به سود عده‌ای تمام می‌شود.
وی تصریح کرد: وقتی من و همکارانم ضررهای وحشتناکی در این مسیر می‌بینیم، مجبور می‌شویم به کسانی ۱۰۰ تا ۵۰۰ دلار بدهیم تا کالاها را خارج از صف رد کنند؛ این مشکلات از مجوزهایی ناشی می‌شود که در گذشته به برخی افراد و شرکت‌های خاص داده شده است.
این صادرکننده اضافه کرد: مشکلاتی مانند کمبود دستگاه ایکس‌ری و فرسودگی پل مرزی هم هست که باید دولت به موضوع ورود کند و هرچه سریع‌تر آنها را برطرف نماید؛ اگرچه نبود آنها سرعت کار را پایین می‌آورد اما اینکه عده‌ای ۷ تا ۱۰ روز در نوبت و صف بمانند و برخی به راحتی وارد گمرک شوند و کالای خود را ۱ تا ۲ روزه از مرز عبور دهند، ربطی به آن کاستی‌ها ندارد.
وی به مسئولان پیشنهاد کرد: هرگونه ترانشیپ در داخل محوطه گمرک آستارا برای همه کامیون‌ها ممنوع شود و صفی که از پایانه تا گمرک تشکیل می‌گردد نیز به‌جای چهار خط به ۱ تا ۲ خط محدود شود؛ زیرا عده‌ای از همین شلوغی استفاده می‌کنند و مسائلی مانند رانت و ناعدالتی را رقم می‌زنند.
حسن‌پور همچنین اظهار کرد: اگرچه کامیون‌های حامل محصولات کشاورزی نباید پشت صف بمانند اما در وضعیت ترافیک کنونی چاره‌ای نیست و تسلیم می‌شویم ولی باید ساز و کار مشخصی باشد تا کسی نتواند با رابطه یا پرداخت پول از دیگران جلو بزند، حق دیگران را تضییع کند و برای جلوگیری از چنین خطاهای انسانی الکترونیکی شدن همه فرآیندهای مرتبط امور تجاری و گمرکی ضروری است.
لزوم تسریع بهسازی محوطه گمرک و تسهیل رویه ترانزیت کالا
یکی از فعالان صنعت حمل و نقل در مورد مشکلات بحث ترانزیت کالا از گمرک آستارا گفت: یکی از مشکلات مربوط به حرکت کامیون‌های ترانزیتی به سمت گمرک زمینی، وجود صف‌های طولانی و زمان‌بر بودن نقل و انتقال کالا از این منطقه مرزی است.
افشین زارعی افزود: قرارداد تحویل کالاهای ترانزیتی در مقصد باکو از مسیر زمینی به طور معمول ۱۵ روز و با مسیر کشتیرانی ۲۱ روز است؛ در حالی که ۱ تا ۲ روز طول می‌کشد تا کالاها از گمرک بندرعباس ترخیصی بگیرند و پس از اجاره کامیون به این سمت حرکت کنند.
وی با انتقاد از زمان‌بر بودن تشریفات گمرکی و کمبود امکانات در آستارا بیان کرد: ۱۲ تا ۱۳ روز از زمانی که کامیون‌ها بارگیری می‌کنند، در آستارا می‌مانند و پس از آن هم باید مسیری را طی کنند تا به باکو برسند؛ این شرایط موجب می‌شود که به کامیون‌ها جریمه دیرکرد بخورد و در واقع شرکت‌ها متضرر شوند.
وی با اشاره به اینکه شرکت‌شان به طور معمول ۱۵ کامیون کالا دارد، اضافه کرد: برای مثال ماه‌های پیش از ژانویه از مبدا بلاروس به مقصد پاکستان بار الیاف داشتیم که باید به داخل ایران می‌آمد و به صورت ترانشیپ حمل می‌شد اما از راننده‌های بومی کسی نبود که بتوانیم برای مسیر پاکستان استفاده کنیم، زیرا بیشتر رانندگان آستارا در مسیر آذربایجان و روسیه کار می‌کنند.
این فعال حوزه ترانزیت کالا اظهار کرد: پیش‌تر برای حمل بار در این مسیر از کامیون‌های غیربومی (مرند و تبریز) استفاده می‌کردیم ولی با تاسف در این چند وقت حتی با التماس هم هیچ راننده ایرانی پا پیش نمی‌گذارد؛ زیرا باید ۶ تا ۷ روز نوبت بگیرد تا بتواند فقط وارد گمرک آستارا شود.
وی عنوان کرد: اینها در شرایطی است که اعلام بار داخلی یعنی آنهایی که با بارنامه داخلی از پایانه اعلام بار می‌کنند، می‌توانند به راحتی به گمرک آستارا بیایند و بار بزنند؛ همان روزی که اعلام بار می‌شود می‌توانند نوبت بگیرند و به محوطه گمرک بیایند، ولی کامیون‌های ترانزیتی که بخواهند به گمرک آستارا مراجعه و برای کشور ثالثی بارگیری کنند، باید چندین روز در نوبت بمانند.
وی گفت: این کامیون‌ها خالی هستند، جز باسکول به اسکن نیاز ندارند و از این رو مسئولان گمرک آستارا می‌توانند مسیری برای چنین کامیون‌هایی جدا کنند تا مستقیم به محوطه ترانزیت بروند و در صف خروج قرار بگیرند و نیازی نباشد که مسیر طولانی را طی کنند و مانع تردد سایر کامیون‌ها هم بشوند.
زارعی با تاکید بر لزوم هماهنگی مسئولان انبارهای عمومی با پایانه و گمرک برای حل مشکل تشریح کرد: با توجه به اینکه این دسته از بارها ترانزیتی کشور ثالث هستند، امکان خالی کردن آنها در انبارها وجود ندارد و کامیون‌های خارجی حامل آنها در صورت معطلی بیش از ۲ روزه به دلار حق توقف و جریمه دیرکرد دریافت می‌کنند و اگر کامیون توقیف شود هم از شرکت خسارت می‌گیرند.
یک فعال حوزه ترانزیت کالا: احتمال از دست رفتن امتیاز ترانزیت کالا با تداوم شرایط کنونی وجود دارد و اگر بازرگانان آذری مسیر جایگزینی پیدا کنند و بروند، شاید تا چند سال برنگردند.
وی افزود: مورد دیگر بار سیب‌زمینی پاکستان بود که به عنوان امانت از ایران باید به سمت آذربایجان می‌رفت اما در کامیون چادری ۶ روز در هوای سرد پایانه آستارا متوقف شد؛ مسئولان پایانه هم با اشاره به شلوغی تاکید کردند که سیب‌زمینی ماندگاری دارد و باید در نوبت بماند.
وی بیان کرد: سیب‌زمینی که تازه از پاکستان برداشت شده و پوستش نازک است چگونه می‌تواند در سرمای هوای آستارا ماندگاری داشته باشد و سرما نزند، در حالی که پس از کلی توقف تازه باید به محوطه گمرک برسد و آنجا در ماشین آذری بارگیری شود و به باکو برود.
این فعال حوزه ترانزیت کالا اضافه کرد: نزدیکی‌های سال نو میلادی تا عید نوروز رفته رفته تردد کامیون‌ها بیشتر می‌شود و اگر این مشکلات روی هم انباشته شود، نزدیک عید نوروز به هیچ وجه نمی‌شود موضوع را جمع کرد.
وی تصریح کرد: اگر بازرگانان جمهوری آذربایجان مسیر جایگزینی پیدا کنند و بروند، دیگر تا چند سال برنمی‌گردند؛ مسئولان و رسانه‌ها باید از نزدیک بیایند و شرایط را ببینند جایی که در محوطه گمرک آستارا برای بحث ترانزیت خارجی و تخلیه و بارگیری در نظر گرفته شده آیا به واقع برازنده است.
وی عنوان کرد: مجاور انبارهای عمومی در محوطه گمرک آستارا جایی برای ترانزیت در نظر گرفته شده است که نه تنها برای ترانزیت، بلکه برای صادرات هم وضعیت خوبی ندارد؛ سکویی که روی آن تخلیه و بارگیری کامیون به کامیون انجام می‌شود به هیچ وجه مناسب نیست و اگر بخواهیم روزانه تنها ۳۰ مورد تخلیه و بارگیری انجام دهیم با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شویم.
زارعی بیان کرد: امیدواریم پس از سال‌ها مشکلات به گوش مسئولان برسد، زیرا در کنار صادرات که نیاز کشور است، بحث ترانزیت هم جایگاه خودش را دارد و باید مورد توجه قرار بگیرد؛ زیرا تداوم این شرایط صنعت حمل و نقل را دچار اضمحلال خواهد کرد و در نهایت مشتری‌های ترانزیتی از اینجا فرار می‌کنند.
وی افزود: تعداد زیادی از این راه امرار معاش می‌کنند که شغل دیگری هم ندارند و اگر ترانزیتی‌ها از این مسیر فرار کنند، همه فعالان حوزه حمل و نقل بین‌المللی از نان خوردن می‌افتند؛ درست است که باید صادرات محصولات کشاورزی و تره‌بار در اولویت باشد، اما نباید فرصت ترانزیت را هم از دست بدهیم.
وی اظهار کرد: نمی‌توانیم مرز را ببندیم و به بازرگانان سایر کشورها بگوییم که چندین ماه صبر کنند تا حجم صادرات ما کاهش بیابد و دوباره ترانزیت را برقرار کنیم، شرایط کنونی مناسب و منطقی نیست و باید راهکار مناسبی در نظر گرفته شود.
این فعال حوزه ترانزیت کالا اضافه کرد: مسئولان در شرایطی که امکانات مورد نیاز وجود ندارد و از طرفی هم محوطه گمرک گنجایش کافی ندارد، می‌توانند بخشی از فرایندهای دست و پاگیر را حذف کنند و از طرف دیگر همانند محصولات صادراتی، ترانزیت کالا را نیز شبانه‌روزی نمایند.
ضرورت افزایش سهمیه سوخت و ساماندهی صف ورود به پایانه و گمرک
یکی از رانندگان ایرانی حاضر در گمرک آستارا هم با انتقاد از صف‌های طولانی گفت: برای ورود به محوطه پایانه و گمرک باید در صف قرار بگیریم اما وقتی داخل محوطه می‌شویم ماموران گمرک می‌گویند که کامیون‌های ایرانی باید در صف جداگانه‌ای از کامیون‌های روسی قرار بگیرند و در صورت رعایت نکردن، پس از ساعت‌ها انتظار در صف ارزیاب از درب خروج برمی‌گرداند.
محمدرضا غریبی افزود: مسئولان با اینکه از چندی پیش وعده ساماندهی صف‌ها را داده بودند اما در عمل این شرایط را در گمرک آستارا شاهد هستیم، صف خارج و داخل محوطه متفاوت از هم است و رانندگانی که برای اولین‌بار از این مرز تردد می‌کنند، ساعت‌ها سرگردان می‌شوند.
وی بیان کرد: تعداد کامیون‌های یخچالدار ایرانی نسبت به کامیون‌های روسی و آذربایجانی بسیار کمتر است و مسئولان می‌توانند تردد آنها را تسهیل کنند اما اقدام خاصی در این زمینه صورت نمی‌گیرد؛ در کنار این معطلی‌ها امکاناتی هم نیست و کمبود امکانات رفاهی و شرایط نامناسب محوطه گمرک آستارا مشکل دیگری است که نیاز به رسیدگی دارد.
این راننده کامیون اضافه کرد: بار کامیون من تره‌بار است و با این وجود حدود ۲ روز بیرون محوطه گمرک در صف بودم و حدود ۲ روز و نیم هم در داخل گمرک منتظر هستم؛ بیرون محوطه چندین صف (برای ترانشیپ، صادرات، ترانزیت و کامیون یخچالدار) تشکیل و موجب سردرگمی شده است، درحالی که با توجه به تعداد و نوع بار کامیون‌های یخچالدار ایرانی باید سریع از مرز خارج شوند.
وی تاکید کرد: سهمیه سوخت کامیون‌ها نیز کم است؛ برای مثال برای آذربایجان ۲۰۰ لیتر و یا ۵۰۰ لیتر برای گرجستان در نظر گرفته شده است و با این سهمیه بخواهیم به گنجه یا قرمیزی کورپی برویم و برگردیم کفاف نمی‌دهد و سهمیه باید دست‌کم به ۲۵۰ تا ۳۰۰ لیتر افزایش یابد تا رانندگان هم راضی باشند.
غریبی تصریح کرد: کمبود سوخت موجب می‌شود تا فعالیت در این حوزه صرفه نداشته باشد و این موضوع به ویژه برای کامیون‌های خارجی مشکل ایجاد می‌کند زیرا اگر کامیونی سوخت بیشتری حمل کند، به ازای هر لیتر گازوییل بیش از ۱۶۰ هزار ریال باید جریمه بپردازد.
رانندگان ایرانی و آذری: در کنار مساله صف‌های سردرگم کننده پایانه و گمرک آستارا در کشورهای دیگر وجود ندارد، سهمیه سوخت گازوییل کامیون‌های صادراتی و ترانزیتی نیز به ویژه برای کامیون‌های یخچالدار بسیار کم و قیمتش بسیار گران است.
یکی از رانندگان اهل جمهوری آذربایجان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا عنوان کرد: کامیون حامل سبزی بوده و سه روز پیش بار زده شده است؛ با وجود اینکه باید الان در نزدیکی مقصد می‌بودم اما تازه به صف خروج از گمرک آستارا رسیدم.
آزاد شیرین‌اف افزود: با توجه به نبود پارکینگ در آستارا کامیون‌ها در خیابان توقف می‌کنند و این مساله موجب برخی اتفاق‌ها می‌شود، از جمله اینکه به دلیل نوع بار مجبور به روشن نگه داشتن یخچال هستیم، از این رو گاه دزدها با استفاده از سر و صدای موجود در زمان خواب راننده جعبه کامیون‌ها را خالی می‌کنند.
وی بیان کرد: مشکل دیگر این است که با وجود نوع بار که به روشن نگه داشتن یخچال و در نتیجه مصرف گازوییل بیشتر نیاز دارد، سهمیه گازوییل کافی نداریم؛ از سوی دیگر برای تامین گازوییل باید چندین ساعت در صف یکی از دو جایگاه سوخت آستارا بمانیم و در نهایت به ازای هر ۱۰۰ لیتر حدود ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال بپردازیم.
وی تاکید کرد: این در حالی است که کامیون دارای سوخت اضافی را جریمه می‌کنند؛ در حالی که کامیون‌های یخچالدار هم به سوخت برای تردد و هم به سوخت برای خنک نگه داشتن محصولات در طول مدت حضور در صف‌های طولانی پایانه و گمرک نیاز دارند و مصرفشان بیش از سایر کامیون‌ها است.
این راننده آذربایجانی با اشاره به اینکه محصولاتش باید از ایران به روسیه برود، اظهار کرد: خروج از محوطه گمرک آستارا حدود ۲ روز و در مجموع خروج از ایران هشت روز طول می‌کشد و برای جلوگیری از خراب شدن سبزی‌ها در این مدت تنها حدود ۱۰۰ لیتر سوخت نیاز است.
وی اضافه کرد: شرایط کمبود سوخت، نبود امکانات مناسب و صف‌های طولانی ورودی پایانه و محوطه گمرک آستارا در حالی است که تنها زمان کوتاهی برای استراحت در راه می‌مانیم و مرزهای جمهوری آذربایجان، روسیه، گرجستان و ارمنستان همیشه باز بوده و بدون هر گونه نوبت و صف تردد از آنها امکان‌پذیر است.
اهمیت تکمیل فوری زیرساخت‌های گمرکی و پل مرزی در کنار تجهیز مرز ریلی و دریایی به کانتینربرها
مدیرکل گمرک آستارا در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تشریح کرد: یکی از علت‌های ترافیک کامیون‌های موجود در شهرستان این است که در هر حال حاضر با افزایش صادرات و ترانزیت روبه‌رو هستیم و از طرف دیگر در فصل رونق تجارت منطقه قرار داریم، چنان که هر ساله از اوایل مهر تا اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت زمان صادرات محصولات کشاورزی و میوه و تره‌بار ایران بوده است.
علی‌حسین ذوالقدری در این زمینه گفت: با توجه به تفاهم‌هایی که با کشورهای آسیای میانه، کشورهای مشترک المنافع به ویژه جمهوری آذربایجان و روسیه داریم، در کنار بحث رونق کریدور شمال-جنوب که افزایش چندبرابری تجارت را نسبت به گذشته در پی داشته، طبیعی است که این افزایش تردد و ترافیک را داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه زیرساخت‌های شهرستان آستارا نیز در حد مناسبی نیست، بیان کرد: یکی از مشکلات اصلی بحث پل مرزی است که فرسودگی پل و ظرفیتش موجب شده است که به طور همزمان ۲ دستگاه کامیون نتواند روی آن تردد کند.
وی اضافه کرد: جمهوری آذربایجان از طرف دیگر در چند هفته گذشته میزان پذیرش را کاهش داده به گونه ای که ظرفیت پذیرش به حدود ۱۴۰ تا ۱۶۰ دستگاه کامیون در روز رسیده است در حالی که با توجه به صادرات محصولات کشاورزی ایران و کالاهای ترانزیتی کشورهای دیگر روزانه دست‌کم ۲۵۰ تا ۳۰۰ دستگاه کامیون باید تردد کنند.
مدیرکل گمرک آستارا عنوان کرد: اگر طرف آذری حتی ۱۴ روز از پذیرش کامیون‌ها سرباز بزند و به اندازه ۵۰ دستگاه ورود و خروج یکسان نباشد، حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ دستگاه کامیون معطل می‌ماند و با توجه به این شرایط طبیعی است که پشت محوطه گمرک و پایانه آستارا روزانه شاهد ترافیک باشیم.
وی بیان کرد: تلاش کردیم در چنین شرایطی اولویت را به کامیون‌های صادراتی حامل میوه و تره‌بار و سایر محصولات کشاورزی بدهیم تا هم سریع‌تر به بازار هدف برسند و هم با توجه به فسادپذیری فوری این دست از کالاها، خرابی آنها را شاهد نباشیم تا بازرگانان متضرر نشوند.
وی افزود: الان بحث ترافیک درون شهری و محدوده پایانه در ورودی شهر تا ورودی گمرک آستارا وجود دارد که در این راستا شورای ترافیک شهرستان شامل گمرک، پایانه، انبارهای عمومی، نیروی انتظامی، پلیس راه و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط از اوایل مهرماه با ریاست فرماندار نشست‌های متعددی تشکیل داد که مصوبه‌های خوبی برای مدیریت موضوع داشت.
ذوالقدری اظهار کرد: از جمله مصوبه‌ها این بود که اداره راه متولی نوبت‌دهی به کامیون‌ها در پایانه آستارا شود و همه کامیون‌ها بر اساس این نوبت‌دهی به سمت محوطه گمرک حرکت کنند؛ این کار خوبی بود که تا حد زیادی شرایط تراکم کامیون‌ها در برابر درب ورودی گمرک را ساماندهی کرد.
وی اضافه کرد: با توجه به افزایش حجم صادرات و ترانزیت کالا خود پایانه هم گنجایش این تعداد کامیون را نداشت و از این رو طبیعی بود که توقف کامیون‌ها به کناره خیابان‌ها برسد و این ترافیک را شاهد باشیم اما در نهایت تردد کامیون‌ها بر اساس نوبت‌دهی خود پایانه که به صورت دستی بود، شرایط را بهتر کرد.
وی عنوان کرد: همچنین بر اساس مصوبه‌ای دیگر قرار شد اداره راه زیرساخت و شرایط ساماندهی نوبت‌دهی به صورت الکترونیکی را هم راه‌اندازی کند تا مسائل و مشکلاتی که صادرکنندگان و رانندگان در بحث نوبت‌دهی و سوءاستفاده‌های احتمالی داشتند، برطرف شود.
مدیرکل گمرک آستارا با اشاره به اینکه جمهوری آذربایجان در ماه میلادی ژانویه پذیرش کامیون‌ها را کم کرده بود، ادامه داد: پس از ژانویه قرار شد تا به دلیل این مسائل و مشکلات ملاقات مرزی با طرف مقابل داشته باشیم که این امر در اواخر دیماه انجام شد و مسئول گمرک آذربایجان در راستای تسهیل تردد کامیون‌ها و روان‌سازی ترددها قول مساعدی داد.
وی گفت: خروجی کامیون‌ها از گمرک آستارا پس از آن تاریخ سیر صعودی گرفت و تا ۲۵۰ دستگاه در روز رسید و در حال حاضر هم ایستایی ۷ تا ۱۰ روزه محصولات کشاورزی به طور تقریبی به ۴۸ تا ۷۲ ساعت تا ورودی محوطه گمرک رسیده است.
وی افزود: کار بسیار خوب دیگر برای تسهیل بازرگانی این بود که تیم سگ‌های موادیاب هم در پایانه مستقر شد تا همزمان با عملیات ترانشیپ این تیم کنترل لازم را انجام دهد تا کنترل دوباره محموله‌ها پس از بارگیری را نداشته باشیم.
مدیرکل گمرک آستارا: سرعت‌بخشی به بهسازی پل مرزی قدیمی، ساخت پل مرزی جدید، تجهیز گمرک به دستگاه اسکن دوم، احداث چند تیرپارک و استفاده از ظرفیت مرزهای ریلی و دریایی برای صادرات و ترانزیت و حمل کانتینرها در کنار تقویت دیپلماسی اقتصادی می‌تواند به رفع مساله تراکم کامیون‌ها کمک کند.
ذوالقدری با اشاره به اینکه همه تشریفات گمرکی مربوط به میوه و تره‌بار و محصولات کشاورزی در همان پایانه انجام می‌شود، بیان کرد: زمانی که کامیون‌ها به محوطه گمرک ورود می‌کنند، هیچ‌گونه تشریفات زائدی در محوطه نداریم، تنها یک باسکول و اسکن انجام می‌شود، کامیون‌ها در صف خروج از مرز می‌روند و دیگر شاهد ایستایی در محوطه نیستیم.
وی اضافه کرد: با توجه به شلوغی‌ها و مشکل پذیرش از سوی جمهوری آذربایجان ممکن است تا رسیدن به نوبت خروج یک کامیون یخچالدار چند ساعتی (۱۲ تا ۱۴ ساعت) طول بکشد اما در نهایت زیر ۲۰ ساعت خروج می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه روزانه اسکن بین ۲۸۰ تا ۳۰۰ دستگاه کامیون انجام می‌شود، اظهار کرد: روزانه افزون‌بر ۲۰۰ کامیون اسکن شده آماده خروج در گمرک آستارا داریم، هیچ وقت صف خالی نیست و در صورتی که آذربایجان ظرفیت پذیرش خود را بالاتر ببرد، هیچ‌گونه مشکلی نخواهیم داشت.
مدیرکل گمرک آستارا تصریح کرد: در این راستا یکی از موضوعاتی که باید مورد توجه قرار بگیرد، بحث دیپلماتیک است و مذاکراتی باید بین ما و کشور آذربایجان باید انجام شود تا تردد بین ۲ کشور تسهیل شود.
وی گفت: همه کامیون‌هایی که آذربایجان می‌فرستد در آستارا پذیرش می‌شود و چنین نیست که اگر کامیونی را زا سوی ما پذیرش نکرد ما هم پذیرش نکنیم؛ اما بحث پل مرزی هم هست و مسئولان باید فکری به حال آن بکنند.
وی افزود: با توجه به اینکه همزمان ۲ کامیون نمی‌توانند روی پل مرزی حرکت کنند از این رو با یک ایستایی روی پل روبه‌رو هستیم به این صورت که باید یک کامیون توقف کند تا کامیون ورودی بیاید و سپس کامیون خروجی برود.
ذوالقدری بیان کرد: موضوعی دیگر در نظر گرفتن فضای مناسبی با گنجایش دست‌کم یک‌هزار و ۵۰۰ کامیون است تا بتوانیم کامیون‌ها را از ترافیک شهری رها کنیم و دیگر شاهد تراکم کنونی نباشیم؛ اگر کامیون‌ها در تیرپارکی مستقر باشند، بر اساس نوبت پایانه به سمت گمرک می‌آیند و شرایط بهبود می‌یابد.
وی مساله بعدی را بحث استقرار دستگاه ایکس‌ری دوم در خروجی دانست و اضافه کرد: بنابر پیگیری‌های صورت گرفته گمرک جمهوری اسلامی ایران قول مساعد داده است که به‌زودی محقق شود؛ الان احداث ساختمان مربوطه حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و امید می‌رود هرچه سریع‌تر تا اوایل سال جدید (سه ماهه اول) به بهره‌برداری برسد تا به تسهیل تردد کمک کند.
وی همچنین یادآور شد: آستارا ظرفیت خوبی با وجود سه مرز زمینی، دریایی و ریلی دارد که مرز دریایی و ریلی به عنوان ۲ بازوی جایگزین می‌توانند بسیار کمک کنند؛ الان بخش قابل توجهی از فشار و تمرکز بر مرز زمینی است که در شرایط کنونی کشش بیش از ۲۴۰ تا ۲۵۰ کامیون در روز را ندارد ولی می‌توان از ظرفیت‌های جایگزین مرز دریایی و ریلی استفاده بهینه‌تری انجام داد.
مدیرکل گمرک آستارا تاکید کرد: الان کانتینرها از جنوب شرقی آسیا (کشورهایی مانند چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی و اندونزی) به خلیج فارس در جنوب ایران می‌آیند و از گمرک شهید رجایی به سمت آستارا حرکت می‌کنند و در صف می‌مانند که ۱۴ تا ۱۵ روز طول می‌کشد تا بروند.
وی افزود: مرز دریایی این شهرستان اما در بحث تسهیل تردد در کریدور شمال-جنوب می‌تواند موثر باشد و اگر کشتی‌های کانتینربر در بندر آستارا فعال شوند، راحت‌تر می‌توانیم بارگیری کنیم و با صرف هزینه و زمان کمتری بیشترین کالا را جابه‌جا نماییم.
وی تاکید کرد: مسئولان امر باید پیگیری مجدانه‌ای در این زمینه داشته باشند تا از ظرفیت مرز دریایی استفاده بیشتر و بهتری بکنیم و در کنار آن بحث ریلی هم این روزها می‌تواند بسیار کمک کند، اما نبود واگن‌های کانتینربر موجب شده است تا روزانه مراجعه‌کننده‌هایی که در پایانه ریلی داریم، چندین روز معطل بمانند تا واگن کانتینربر از آذربایجان برای حمل کالای آنها بیاید.
ذوالقدری با بیان اینکه واگن‌های یخچالدار می‌توانند در بحث صادرات محصولات کشاورزی کمک کنند، اضافه کرد: باید این ۲ بازو را بیشتر استفاده کنیم، زیرا به نظر می‌رسد این همه فشار آوردن به مرز زمینی با توجه به تفاهم‌هایی که با کشورهای همسایه داریم در شرایط کنونی جوابگو نباشد.
وی تشریح کرد: واقعیت این است که ظرفیت پل مرزی به اندازه‌ای نیست که بتواند ۸۰۰ دستگاه کامیون روزانه بر روی آن تردد کند اما اگر جمهوری آذربایجان بپذیرد این آمادگی را داریم که تا ۳۰۰ دستگاه در روز خروجی و به همین تعداد ورودی داشته باشیم.
وی افزود: ۲۴۶ دستگاه در یکی از بهترین روزها در ماه بهمن خروجی و ۲۳۲ کامیون ورودی داشتیم و این آمار برابر تردد یک کامیون در روی پل به ازای هر سه دقیقه می‌شود که نهایت کشش مرز زمینی است و با این حال اگر آذربایجان بپذیرد آمادگی وجود دارد که تا حدود ۶۰۰ دستگاه هم افزایش یابد اما این امر در گرو توجه بیشتر به مباحث دیپلماتیک و بهبود روابط است.
مدیرکل گمرک آستارا در مورد شائبه‌های فعالیت دلالان عنوان کرد: چنین نیست که همه انسان‌ها معصوم باشند اما واقعیت این است در بحث تردد ورودی و خروجی مسائل چنین حاشیه‌ای تاثیر چندانی ندارد؛ شرایط کنونی نتیجه تلاش ۲۴ ساعته نیروهای گمرک است ولی با تاسف برخی از روی غرض شخصی مسائلی ناشایست را مطرح می‌کنند.
وی بیان کرد: با توجه به همین مسائل تلاش شد تا ترانشیپ در محوطه گمرک آستارا به کمترین میزان ممکن برسد؛ اگرچه ترانشیپی که از سایر گمرکات با اظهارنامه می‌آید را نمی‌توان در بیرون انجام داد اما حجم قابل توجهی از ترانشیپ‌ها به محدوده منطقه ویژه اقتصادی انتقال داده شده است تا حدودی از بار ترافیکی محوطه گمرک کاسته شود.
وی اضافه کرد: همچنین محصولات کشاورزی در همان محوطه پایانه ترانشیپ می‌شود و همه شرایط و مراحل تشریفات ارزیابی و کنترل نیز همزمان انجام می‌گیرد تا کامیون‌ها پس از ورود به محوطه گمرک تنها روی باسکول بروند و پس از اسکن از مرز خارج شوند.
ذوالقدری عنوان کرد: در کنار همه این مسائل از حدود ۱۰ سال پیش در گمرک جذب نیروی انسانی نداشتیم، در حالی که در این مدت مرز ریلی و دریایی فعال و فعالیت گمرک زمینی هم به صورت شبانه‌روزی شده است.
وی اظهار کرد: پیش‌تر همه نیروهای انسانی گمرک آستارا در مرز زمینی و تنها در ساعت اداری فعالیت می‌کردند؛ در حالی که تعدادی از نیروها هم در این مدت بازنشسته شدند، فعالیت‌ها توسعه یافت و در این شرایط مجبور شدیم نیروهای موجود را به شکلی ساماندهی کنیم که بتوانیم هر سه مرز را پوشش دهیم و خدمات مورد نیاز را به‌هنگام ارایه نماییم.
گمرک بندر مرزی آستارا به عنوان یکی از قدیمی‌ترین گمرکات کشور در امور واردات و صادرات قطعی، ورود و خروج موقت، تعاونی مرزنشینان، ترانزیت داخلی و خارجی، مبدا و مقصد کارنه‌تیر، کاپوتاژ، امور مسافری، مرجوعی، امانت‌های پستی و قضایی فعالیت دارد.
شهرستان آستارا که سه مرز زمینی، ریلی و دریایی دارد، با جمعیت حدود ۹۵ هزار نفر در منتهی الیه غرب استان گیلان، در فاصله نزدیک به ۱۷۳ کیلومتری رشت و همجوار با کشور جمهوری آذربایجان واقع شده است.
گزارش از: محمد ملاحمزه‌زاده