به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از تارنمای اخبار علمی ادونسد ساینس نیوز، بسیاری از گیاهان برای تولیدمثل، به کمک گرده‌افشان‌هایی مانند زنبورها، پروانه‌ها یا مگس‌ها وابسته هستند تا گرده‌ها را از گیاهی به گیاه دیگر حمل کنند. این موضوع نه تنها برای گل‌های وحشی، بلکه برای سه چهارم گیاهان خوراکی نیز صادق است.
اما احتمالاً در نتیجه تغییرات اقلیمی، در طول قرن گذشته تعداد و نوع گونه‌های حشرات گرده‌افشان به شدت تغییر کرده است، به ویژه در شمالی‌ترین عرض‌های جغرافیایی زمین در نزدیکی مدار شمالگان.
بر اساس تکامل تدریجی، پیوند و نزدیکی بین هر گیاه و گرده افشان های آن وجود دارد، به طوری که حشراتی وجود دارند که در گرده افشانی گیاهان خاصی تخصص دارند. گیاهان نیز به نوبه خود، به گونه ای تکامل یافته اند که این حشرات خاص را جذب می کنند. با این حال، این امر دلالت بر آن دارد که حتی تغییرات جزیی نیز می تواند این سیستم حساس را از تعادل خارج کند.
در یک مطالعه جدید، محققان دانشگاه مارتین-لوتر هال-ویتنبرگ، مرکز تحقیقات تنوع زیستی یکپارچه هاله-ینا-لایپزیگ آلمان و مرکز تحقیقات زیست محیطی هلمهولتز، به رهبری لیانا زولر، برای بررسی نحوه تغییر، گونه های حشرات گرده افشان شمال فنلاند را مورد بررسی قرار دادند.
محققان در این مطالعه ابتدا کتابچه های جنگلبان فنلاندی فرانس سیلن را بررسی کردند. این جنگلبان بین سال‌های ۱۸۹۵ تا ۱۹۰۰، در مجاورت روستای کیتیلا، درفاصله ۱۲۰ کیلومتری شمال مدار شمالگان، به بررسی این موضوع پرداخت که کدام حشرات و چند بار به سراغ کدام گونه گیاهی می رود.
زولر گفت: ما از یک مجموعه داده تاریخی برای مقایسه نحوه تعامل گیاهان و گرده افشان‌ها در ۱۲۰ سال پیش و در دوران امروزی استفاده کردیم. مقایسه تعاملات بین گیاهان و گرده افشان ها در چنین دوره های زمانی طولانی بسیار نادر است؛ بنابراین تا امروز، اطلاعات خیلی کمی در مورد تغییرات شبکه های پیچیده تعاملات گیاهان و حشرات در طول دوره های زمانی طولانی، وجود دارد.
این تیم در جاهایی که سیلن قبلا گرده‌افشان‌ها را مشاهده کرده بود، رفتند و داده‌های جدیدی را به عنوان مقادیر مقایسه‌ای برای ۱۷ گونه گیاهی که در بررسی اولیه او گنجانده شده بودند، جمع‌آوری کردند. تغییرات زیادی در منطقه ای که سیلن در حومه فنلاند حضور داشته است، مشاهده نشد. این منطقه جمعیت پراکنده ای دارد و چشم انداز آن شبیه چیزی است که قبلا بوده است.
زولر توضیح داد: حشرات گرده افشان در دنیای امروزی با دوران سختی روبه‌رو هستند که به دلیل تغییرات محیطی مختلف ساخته دست بشر، مانند آثار تغییرات اقلیمی، افزایش شدید استفاده از زمین، یا تکه تکه شدن زیستگاه است.
محققان دریافتند روابط حیاتی گیاه و حشره در منطقه به شدت تغییر کرده است و گرده افشان های متخصص به طور نامتناسبی کاهش یافته اند.
زولر گفت: این امر ممکن است پیامدهای منفی برای گرده افشانی گیاهان داشته باشد، زیرا گرده افشان های متخصص موثرتر از متخصصان عمومی هستند. برای مثال، این موضوع در مورد مگس‌های گُل و شب پره‌ها صدق می‌کند که تعداد آنها به شدت کاهش یافته است. در مقابل، زنبورها و مگس‌ها که بسیاری از آنها گرده‌افشان غیرتخصصی هستند و ممکن است کارایی کمتری داشته باشند، هنوز وجود دارند. این بدان معنی است که گیاهان بومی که به حشرات تخصصی وابسته هستند، احتمال تولیدمثل کمتری دارند.
اگرچه در حال حاضر هیچ اطلاعاتی در مورد ظرفیت تولیدمثل گیاهان در این منطقه وجود ندارد اما واضح است که اوضاع به سرعت در حال تغییر است. در آینده نزدیک، اقلیم فنلاند ممکن است حتی برای مگس‌ها نیز نامناسب باشد، مگس‌هایی که اکنون نقشی را که در ابتدا شب پره ها و مگس‌هایِ گل بازی می‌کردند، بر عهده دارند.
این شرایط می تواند در سایر نقاط جهان نیز به یک مشکل تبدیل شود. زولر توضیح داد: مناطق با عرض جغرافیایی بالا به ویژه تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار دارند؛ بنابراین مطالعه سیستم‌های گرده افشانی در این مناطق می‌تواند ایده‌ای درباره آنچه که ممکن است در سایر مناطق جهان با پیشرفت تغییرات اقلیمی رخ دهد، ارایه کند.
اهمیت مطالعاتی مانند این تحقیق، علاوه بر اینکه ایده روشنی از چگونگی تغییر فعل و انفعالات گرده افشان ها و گیاهان در طول زمان ارائه می دهد، راهی برای آگاهی بیشتر و در نتیجه اقدامات حفاظتی موثرتر برای انواع گرده افشان ها است.