خراسان شمالی از لحاظ بافت جمعیتی شرایط ویژه ای دارد و ۴۴ درصد از اقوام کرد، ترک، لر و ترکمن در این خطه از شمالشرق کشور در نواحی روستایی سکونت دارند و این نکته بیانگر اهمیت و نقش روستا در اقتصاد استان دارد.
۸۴۰ روستای این استان از جمعیتی بالغ ۴۴۰ هزار نفر تشکیل شده است که همین جمعیت زیاد، اقتصاد استان را به سمت کشاورزی و دامپروری سوق داده است و رسیدگی به این جوامع چرخ استان را هم خواهد چرخاند.
سابقه امر نشان می دهد که در گذشته ای نه چندان دور بسیاری از شاخص های زیرساختی نواحی روستایی این خطه تکمیل نبود و موجب شد تا روستاییان برای زندگی بهتر به حاشیه شهرها مهاجرت کنند و این امر حاشیه نشینی را در شهرستان های استان رواج داد به طوری که ۳۰ درصد جمعیت کنونی بجنورد مرکز خراسان شمالی حاشیه نشین هستند.
مطالعات آماری سند آمایش سرزمین نشان می دهند نسبت روستاهای خالی از سکنه استان از ۲۷ درصد در سال ۸۵ به حدود ۳۶ درصد در سال ۹۵ افزایش یافته است که این به معنای رشد سرعت در روند تخلیه آبادی‌های کوچک استان است.
گرچه به برکت نظام جمهوری اسلامی روز به روز شرایط رفاهی و زیرساختی روستاها در این منطقه بهبود یافت ولی در مدت کوتاه فعالیت دولت سیزدهم این شاخص ها رشد روزافزونی را نشان می دهد و بازنگری طرح هادی ۱۳۰ روستا، اختصاص ۲ هزار هکتار زمین به توسعه روستایی، صدور سند برای ۸۰ درصد واحدهای روستایی، آسفالت معابر ۸۰ روستا، آبرسانی به ۱۰۷ روستا، ساخت ۹۲۰ واحد مسکونی و پرداخت ۴۹۰ میلیارد تومان وام اشتغالزایی از عمده ترین این فعالیت های زیرساختی دولت است که در مدت کوتاه یکساله در این خطه از شمالشرق کشور انجام شد.
در تازه ترین موارد رسیدگی به روستاها، سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستاهای استان در جلسه کارگروه اشتغال خراسان شمالی با حضور رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، معاون اقتصادی استانداری خراسان شمالی و دیگر مسوولان مربوطه برگزار شد و هر یک به فراخور وظیفه زوایای این سند را بازگو کردند.
همراهی سایر دستگاه ها؛ عامل اجرای سند
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان شمالی در این جلسه با تاکید بر اشتغال روستایی گفت: ظرفیت و پتانسیل اقتصادی زیادی در روستاهای این خطه وجود دارد که به آن کمتر پرداخته شده است و تدوین این سند می تواند حوزه اشتغال روستایی را رونق بخشد.
مرتضی بهزادفر افزود: اسناد و مدارک زیادی در راستای توسعه مناطق خراسان شمالی نوشته شده است ولی متاسفانه به گوشه کتابخانه ها سپرده می شود و وجه تمایز این سند با دیگر سندهای فراموش شده در این است که برنامه عملیاتی کردن آن به وضوح مشخص شده تا به سرنوشت سایر اسناد به گوشه کتابخانه منتقل نشود.
وی تصریح کرد: سند توسعه روستایی در خراسان شمالی کاملا به صورت کارشناسی و دقیق نوشته شده است و در صورت عملیاتی شدن می تواند الگویی برای سایر استان ها باشد.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان شمالی اضافه کرد: مشاور این سند به خوبی به تمامی رویکردهای توسعه روستایی پرداخته است و اجرای این سند همراهی و همسویی سازمان ها، ارگان ها و موسسات را می طلبد.
وی تصریح کرد: یک سازمان تسهیل گر در اجرای این طرح بین مردم، سازمان‌ها و دستگاه ها ارتباط برقرار کرده است و وضع موجود روستاها در این سند مورد بررسی قرار گرفت و تمامی زوایا و ظرفیت های هر روستا و درجه محرومیت این بخش ها به خوبی شناسایی شده است.
اشتغال؛ راهبرد اصلی سند توسعه
مشاور اجرای سند توسعه اقتصادی روستاهای خراسان شمالی نیز در ادامه این جلسه عنوان کرد: سال های گذشته در روستاها بیشتر به زیر ساخت ها و طرح های عمرانی توجه شده است و به برکت نظام جمهوری اسلامی تمامی روستاهای خراسان شمالی از نعمت راه، آب، برق، گاز و سایر خدمات بهره مند شده اند ولی با این حساب بعضا روستا خالی از سکنه شده اند و اهالی برای کار مهاجرت خواهند کرد.
علی شفیعی افزود: هدف از اجرای این سند ایجاد اشتغال پایدار با استفاده از ظرفیت و ها و پتانسیل های روستا است که بین بخش های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی تعادل ایجاد خواهد شد.
وی عنوان کرد: توسعه به معنای مجموعه ای از سیاست ها است که بهبود کیفیت زندگی مردم را به صورت هماهنگ در حوزه های مختلف مد نظر دارد.
مشاور اجرای سند توسعه اقتصادی روستاهای خراسان شمالی با بیان اینکه اگر در روستاها شغل ایجاد شود روستایی خالی نخواهد شد تصریح کرد: برنامه ها، اهداف، اعتبارات سازمان ها و دستگاه ها، موسسات و سایر گروه ها باید به سمت اشتغال روستایی سوق پیدا کند و با یک انسجام و همسویی به طرح های اشتغال در روستاها پرداخته شود.
این مشاور اضافه کرد: پیشران اقتصادی هر دهستانی در این طرح تعریف شده است و با توجه به پتانسیل ها و ظرفیت هر روستا بتوانیم ظرفیت اشتغال را برای اهالی روستا فراهم کنیم.
شفیعی گفت: در اجرای این طرح تنها از اعتبارات ملی و یا استانی استفاده نخواهد شد بلکه از تمامی منابع مالی باید بهره مند شویم تا این سند به خوبی اجرایی و عملیاتی شود.
بررسی ظرفیت روستاها؛ ارزش سند توسعه
معاون امور اقتصادی استانداری خراسان شمالی نیز در ادامه جلسه در خصوص تدوین سند توسعه اقتصادی روستاهای استان گفت: وضعیت تمامی روستاها در این سند از لحاظ مختلف بررسی شده است و برای بالقوه کردن این پتانسیل ها نیاز به همکاری، همسویی و مشارکت تمامی دستگاه های اجرایی است.
ناصر فخر موحد اظهار کرد: در اجرای این طرح باید از جامعه دانشگاهی، نخبگان و شرکت های دانش بنیان نیز نهایت استفاده را کرد تا طرح به مرحله اجرا برسد.
وی اضافه کرد: اگر این سند بتواند در روستاهای استان ارزش افزوده ایجاد کند بیشترین نتیجه را خواهد گرفت در این صورت روستاییان از تولیدات بخش کشاورزی، دامپروری و صنایع دستی صاحب سود و اشتغالزایی ایجاد می شود.
معاون امور اقتصادی استانداری خراسان شمالی در ادامه بر ایجاد بازارچه مرزی در شهرستان راز و جرگلان نیز تاکید کرد و افزود: باید تلاش کنیم تا با اقداماتی از جمله ایجاد بازارچه مرزی بتوانیم جمعیت مرز نشین را نگه داریم.
وی تصریح کرد: تاکنون به ظرفیت های روستایی استان پرداخته نشده است و در راستای ایجاد اشتغال در روستاها باید پتانسیل مناطق شناسایی و با جدیت بر اساس سند توسعه پیش رفت.
فخر موحد نبود زنجیره تولید در بخش های مختلف را از مشکلات اساسی روستاهای استان دانست و گفت: به علت اینکه صنایع پایین دستی در این استان شکل نگرفته و یا حلقه ها به یکدیگر متصل نشده اند، ارزش افزوده چندانی عاید روستاییان نمی شود.
وی افزود: اینک کارآفرینان حتی مواد اولیه خود را از سایر استان ها تامین می کنند و همچنین در فروش محصول نیز بیشتر از سایر استان ها اقدام می شود که هزینه های حمل و نقل به آن افزوده می شود.
وی گفت: گردش مالی استان خراسان شمالی اندک نیست اما سود عاید مردم این خطه نخواهد شد.
خراسان شمالی دارای ۸۴۰ روستا است و ۲۸۳ روستای دارای تنش آبی و ۲۷ روستا دارای تنش حاد آبی هستند.
حدود ۴۴ درصد از جمعیت یک میلیون نفری خراسان شمالی در روستاها ساکن هستند.