ایران این سرزمین چهار فصل با زیبایی ها و طبیعت بی همتایی که جمع همه داشته‌های زمین است ترکیبی از منابع و جنگل های ارزشمند این کره خاکی است عمده جنگل های ایران زمین در حاشیه جنوبی دریای کاسپین از شرق تا غرب کشیده که ارزشمندترین جنگل های این سرزمین اهورایی با عنوان هیرکانی است که به جهت قدمت و پیشینه ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله آنها را فسیل زنده خوانده اند.
گیلان این عروس سبز و زیبای ایران زمین در کنار همه طبیعت سبز خود از یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار جنگلهای هیرکانی کشور نزدیک ۵۷۰ هزار هکتار یعنی ۳۱ درصد را در خود جای داده و این یعنی آنکه همه ما اعم از ساکنان و مسافران و گردشگران وظیفه ای عظیم در حفظ این داشته‌ها و میراث هیرکانی جهانی که ثبت یونسکو شده، بر عهده داریم.
در واقع تقریبا تمام پوشش جنگلی این استان جنگل های هیرکانی و دارای ارزی بی انتهاست و هر درخت را نمی شود قیمت نهاد و حال ما به بهانه های واهی و سودجویی آنها را قطع و نابود می کنیم.
این یادآوری از آن رو بود که در این روزها که ایام درختکاری است تذکری بر اهمیت دو چندان که نه صدچندان حفظ این طبیعت سبز و جنگلهای تاریخی – طبیعی این سرزمین است.
در عین آنکه حفظ تک درخت از هر گونه و نوعی در هر جای این خاک و سرزمین بلکه کره خاکی برای حفظ خاک و آب و در اصل حفظ حیات انسان و سایر موجودات اهمیتی غیر قابل بیان دارد اما ما امروز بر خلاف اسلافمان که درخت و نذر درخت و نیز کاشت آن سنت و جزئی از زندگیشان بود، تقریبا بدان بی توجهیم و نه تنها کاشت درختی نمی کنیم که همان داشته ها را هم با بی توجهی ها و سهل انگاری و چه بسیار با منفعت طلبی و سودجویی ها از دست داده و به نابودی می کشانیم.
چنانکه سالانه صدها هکتار درخت و جنگل در آتش بی توجهی های می سوزد و فقط در آتش سوزی اخیر در آذرماه در منطقه رستم آباد رودبار گیلان ۴۰ هکتار جنگل طعمه حریق شد.
با وجود پیگیری ها از مراجع رسمی از جمله اداره کل جنگل ها و آبخیزداری گیلان نتوانستیم آماری از تخریب جنگل ها چه به صورت سهوی و چه عمدی بدست بیاوریم و آنان با این عنوان که آماری از آتش سوزی ها و تخریب ها چه یکساله، چه یک دهه و غیره ندارند از ارائه آمارها سر باز زدند.
اما فقط آمار جنگل های هیرکانی که در شمال کشور است و طبق آمارها طی یکی دو، دهه گذشته ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار اعلام شده بود اینک منابع رسمی رقمی حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار برآورد می کنند که این خود به مفهوم تخریب هایی است که انجام شده و فرصت طلبان از هر خلایی برای سودجویی خود بهره می برند.
بیشتر بخوانیم:
زوایای مختلف قطع درختان جنگل شفارود رضوانشهر
آتش بی‌توجهی؛ داغی که به جان جنگل‌ها چنگ می‌زند
مدیرکل سابق منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان هم چندی قبل گفته بود که از یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار از جنگلهای هیرکانی کشور نزدیک ۵۷۰ هزار هکتار در حوزه استان گیلان است و حدود یک میلیون هکتار منابع ملی از جمله جنگلهای هیرکانی در حوزه این استان قرار دارد.
میر حامد اختری تاکید کرده بود که منابع طبیعی نسبت به هر اقدام عمرانی در گیلان که منجر به آسیب منابع ملی به خصوص جنگلهای هیرکانی شود به شدت حساس هستیم، تصریح کرده بود که بر اساس آمار فائو موردی از کاهش جنگلهای هیرکانی گزارش نشده است، حتی افزایش جنگل های هیرکانی را نیز داشته ایم زیرا موضوع جنگل‌کاری و غنی‌سازی‌ها آن را در دستور کار داریم.
وی با تاکید بر اینکه هرگونه کاهش جنگلهای هیرکانی تکذیب می شود، خاطر نشان کرد: اگر چه تخریب، قطع و قاچاق داریم، اما با ساز و کارهای مختلف، جنگل کاری و اقدامات فرهنگی و عملیاتی به گونه ای عمل می شود که هیچ گونه کاهشی در جنگل های هیرکانی در گیلان نداشته و نداریم.
این روزها که در تقویم ملی کشور ایام درختکاری است چنانکه پانزدهم اسفندماه روز درختکاری و از این تاریخ تا ۲۱ اسفند هم هفته منابع طبیعی نام گرفته‌است، زمانی برای بالابردن حساسیت مردم و فرهنگ سازی در حفظ و حراست درخت و جنگل و طبیعت و توسعه آن است و هر ساله به این مناسبت در این روزها نهال‌هایی توسط مردم به خاک سپرده می‌شود تا به درختانی تنومند تبدیل و مایه حیات شوند و درپس آن ۳۶۰ روز دیگر را کمر به نابودی آنها می بندیم.
ای کاش این تقویم درختکاری وارونه می شد و ما ۳۶۰ روز در مقابل یک هفته بی توجهی به درخت و این طبیعت زیبا؛ به کشت و توسعه و تمرکز بر تقویت این پایه های استوار وسبز زمین می پرداختیم.
به اعتقاد کارشناسان، درختان و جنگل ها منابع ارزشمند زمین هستند از آن‌رو که علاوه بر ارزش اقتصادی در تولید اکسیژن، تلطیف هوا، حفظ آب و خاک و جلوگیری از سیلاب و نیز بیش و پیش از آن حفظ گونه های جانوری نقش مهمی دارند.
آنان با تاکید بر نقش اصلی مشارکت مردم در حفاظت درخت و جنگل و با بیان اینکه منابع طبیعی متعلق به مردم است و آنها باید در حفظ و نگهداری آن همکاری و مشارکت داشته باشند، معتقدند: حفظ منابع طبیعی به عنوان یک سرمایه ملی زمینه‌ساز توسعه پایدار است، منابع طبیعی متعلق به مردم است و آنها باید در حفظ و نگهداری آن مشارکت کنند.
از این رو باید این نقش و اثر ما بر حفاظت از جنگل و درخت و توسعه آن فرهنگی درونی شود و چون گذشتگان وحرمتی که برای درخت قائل بودند ما بر این نعمت ها و خیر کثیر ارج نهاده و آنها را حفاظت و حراست کنیم.
مردم؛ حافظان عرصه‌های جنگلی و توسعه فضای سبز
کامیار مرزبانی کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان درخت و جنگل را از زیبایی‌های طبیعت و مایه حیات انسان‌ها می داند و می گوید: مردم در حفظ عرصه‌های جنگلی و توسعه فضای سبز نقش اصلی دارند، دولت هیچ وقت به تنهایی نمی‌تواند از این عرصه‌ها حفاظت کند.
وی با بیان اینکه حمایت و توجه مردم لازمه اصلی کار در مجموعه منابع طبیعی است، اظهار کرد: زندگی آینده ما و فرزندانمان به محیط زیست بستگی دارد، از این رو همه ما باید حافظان خوبی برای جنگل‌ها و درختان موجود در آنان باشیم.
این کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان با اشاره به مشکلات مربوط به ریزگردها، آلودگی هوا و کاهش بارندگی‌ها و برخورداری از شرابط بد جوی افزود: فضای سبز و درختان در کاهش آلودگی، جذب گرد و غبار، تلطیف و کاهش دمای هوا، جذب آب ریشه‌های درختان و افزایش سطح آب سفره‌های زیرزمینی نقش موثری دارند.
وی با تشریح سایر کارکردهای منابع طبیعی خاطر نشان کرد: درخت و عرصه‌های جنگلی در تنفس مردم، تولید و ذخیره آب، توسعه کشاورزی و کاهش سیلاب موثر بوده و هرجا که پوشش عرصه‌ای بیشتر باشد، مشکلات مربوط به سیلاب نیز کمتر خواهد بود.
این کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در ادامه با بیان اینکه مردم با کاشت درخت و محافظت از آن در توسعه فضای سبز نقش اصلی را دارند، اضافه کرد: سالانه سطح قابل توجهی از جنگل‌ها دچار آتش‌سوزی و تخریب می‌شود که مردم در پیشگیری از این حریق ها نقش مهمی دارند.
وی اظهار کرد: مردم می‌توانند و باید حافظان جنگل‌ها باشند و جایی که تخلف و قاچاق چوب صورت می‌گیرد و یا نهالی قطع می‌شود، خود را یک جنگلبان بدانند، برای حفاظت از عرصه‌های جنگلی و منابع طبیعی به کمک مردم نیاز است.
فعالیت ۹ نهالستان در گیلان
معاون جنگل، منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در ادامه با اشاره به فعالیت ۹ نهالستان در گیلان اظهار کرد: در این نهالستان‌ها، صنوبر و گونه‌های جنگلی تولید می‌شود، علاوه بر این بخش خصوصی نیز در تولید نهال اقدام می‌کند که امسال پنج میلیون و ۷۰۰ هزار نهال توسط این بخش تولید شد.
وی با اشاره به تولید ۲ میلیون و ۵۱۵ هزار نهال در سال جاری در نهالستان‌های گیلان و با مشارکت بخش خصوصی اضافه کرد: یک سری نهال‌ها برای کاشت در جلگه و نهال‌هایی برای غرس در ارتفاعات تولید می‌شود.
مرزبانی با بیان اینکه کار انتقال نهال در عرصه‌های کوهستانی آغاز شده که طی هفته جاری کاشت آنها در دستور کار قرار می‌گیرد، خاطر نشان کرد: نهال‌کاری در ۲ بخش شامل توسعه جنگل، مناطقی که جنگل‌ها از گذشته‌ها عقب‌نشینی کرده، انجام می‌شود و بخشی دیگر در عرصه‌هایی که مابین جنگل ها، فضاهای باز و تخریب شده وجود داشته، کار غنی سازی انجام می‌شود.
وی زراعت چوب را از دیگر برنامه‌های منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان عنوان کرد و افزود: در زمان حاضر، طرح افزون بر یک هزار هکتار زراعت چوب در دست است که با برداشت درختان سنواتی و در عرصه‌های ملی که در قالب ماده سه احاله مدیریت شده، صنوبر کاشت می‌شود.
وی با بیان اینکه امسال در سطحی بالغ بر ۴۰۰ هکتار کاشت صنوبر انجام شده و این برنامه ادامه دارد، اظهار کرد: تمام تلاشمان این است که صنوبر در سطح یک هزار هکتار کاشت شود.
مردم؛ حافظان خوب منابع طبیعی
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیرداری گیلان نیز با اشاره به ارزش و اهمیت منابع طبیعی گفت: اهمیت درخت، جنگل و منابع طبیعی بسیار زیاد و مهمتر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنیم، به لحاظ منابع دینی همین بس که یکی از سوره‌های قرآن کریم به نام انفال بوده و بالغ بر ۸۰۰ آیه درباره انفال و منابع طبیعی آمده‌است.
وی با بیان اینکه درخت، جنگل و مرتع در تولید اکسیژن، جذب co۲، تلطیف هوا، کاهش آلودگی هوا، کنترل سیلاب و افزایش ذخایر زیرزمینی نقش مهمی دارند، اظهار کرد: علاوه بر این عرصه‌های جنگلی ارزش اقتصادی و اجتماعی بالایی دارند و در بخش اشتغال، صنایع و تولید چوب، تولیدات گیاهی و دارویی و گردشگری نقش و اهمیت قابل توجهی دارد.
کرم‌زاده خاطر نشان کرد: در سال‌های اخیر ارزش و اهمیت منابع طبیعی، جنگل، مرتع و آبخیزداری بیش از گذشته در مجامع علمی و عمومی آشکار شده و همه متوجه اهمیت آن شده اند به طوری که دغدغه‌های حفاظت از منابع طبیعی بیشتر از گذشته شده‌است.
وی با بیان اینکه هر هکتار جنگل در سال می‌تواند ۲.۵ تن اکسیژن تولید کند که تامین کننده اکسیژن مورد نیاز ۱۰ انسان است، اضافه کرد: درصد زیادی از اکسیژن موجود در کره زمین و مورد استفاده انسان و موجودات جانوری، توسط گیاهان مرتع و جنگل تولید می‌شود.
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان خاطر نشان کرد: به لحاظ علمی ثابت شده که هر هکتار جنگل در سال می‌تواند حدود هزار متر مکعب آب را در خود ذخیره کند و به تدریج از چشمه‌ها و چشمه‌سارها آزاد کند و موجب برخورداری رودخانه‌ها از آب در فصل بهار و تابستان شود.
وی جنگلهای هیرکانی را یکی از باارزش‌ترین جنگلهای دنیا عنوان کرد و ادامه داد: این ارزش به لحاظ ذخایر ژنتیکی بودن جنگلهای هیرکانی است، جنگلهای ما حدود ۶۰ میلیون سال قدمت دارد و ارزش آن موقعی آشکار می‌شود که این جنگل‌ها چندین برابر بیشتر از جنگلهای دنیا قدمت دارد.
جنگل‌کاری؛ از برنامه‌های مهم منابع طبیعی گیلان
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان با اشاره به برنامه‌های این اداره کل برای توسعه جنگل، نهال‌کاری، صیانت و احیاء نقاط خالی و مخروبه جنگلی اظهار کرد: این مهم از وظایف سازمانی است که با قوت در استان در حال انجام است.
وی با بیان اینکه بهره‌برداری از درختان جنگلی طی سال‌های اخیر متوقف شده و طرح جایگزین در دست است، اضافه کرد: با اجرای طرح زراعت چوب نسبت به کاشت نهال‌های سریع الرشد اقدام می‌شود و جلوی برداشت‌های بی‌رویه از جنگلهای طبیعی گرفته و نیازهای کارخانجات و صنایع چوب نیز برآورده می‌گردد.
کرم‌زاده با اشاره به اجرای طرح زراعت چوب در ۴۰۰ هکتار از اراضی در سال جاری در راستای توسعه جنگل اظهار کرد: در هر هکتار بیش از هزار تا هزار و ۲۰۰ اصله نهال کاشت می شود.
وی اجرای پروژه‌های آبخیزداری را از دیگر اقدامات منابع طبیعی و آبخیزداری در گیلان عنوان کرد و افزود: این پروژه ها در راستای حفاظت از منابع طبیعی اجرا می شود و در جلوگیری از سیلاب ها اهمت بسزایی دارد.
کاشت ۲۰ میلیون نهال در گیلان طی چهار سال
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در ادامه با اشاره به طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در کشور طی چهار سال گفت: کاشت نهال به تعداد حدود ۲۰ میلیون اصله آماری است که به صورت رسمی به استان گیلان اعلام شده‌است و طی چهار سال باید محقق شود، علاوه بر کاشت تعداد بیشتر نهال، باید برای حفاظت و صیانت از آنها همت کنیم.
سرخوش کرم زاده روز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه حدود یک میلیون اصله نهال برای توزیع رایگان در هفته منابع طبیعی و درختکاری در گیلان آماده شده‌است، اظهار کرد: این تعداد نهال در ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری تمامی شهرستان‌های استان، نماز جمعه و نیز در مدارس و پایگاه‌های بسیج به صورت رایگان توزیع می‌شود.
وی با اشاره به آمادگی منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان به منظور توزیع نهال رایگان برای دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی دارای عرصه برای کاشت افزود: نهال‌های آماده شده برای کاشت در این هفته بیشتر از گونه‌های صنوبر بوده که به عنوان زراعت چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد و طی ۶، ۷ سال قابل بهره برداری و فروش است و درآمدی برای خانوارها خواهد شد.
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان با بیان اینکه در سال جاری از ۲۲ بهمن ماه همزمان با سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی به استقبال هفته منابع طبیعی و درختکاری رفته ایم، عنوان کرد: در این روز در رشت مرکز گیلان نیز نسبت به توزیع نهال رایگان اقدام شد.
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اشاره به نقش مهم مردم برای مشارکت در امر درختکاری و حفظ منابع طبیعی خاطر نشان کرد: از مردم درخواست می‌شود که بیش از پیش در کاشت درخت همکاری کنند.
وی با تشریح سایر برنامه‌ها به مناسبت هفته منابع طبیعی و درختکاری اظهار کرد: به صدادرآمدن زنگ سبز طبیعت در مدارس، بیان ارزش و اهمیت منابع طبیعی و حفظ آن در خطبه‌های پیش از نمازجمعه، بازدید از پروژه‌های شاخص منابع طبیعی و آبخیزداری و دیدار با مسئولان و نماینده ولی‌فقیه در گیلان و شهرستان‌ها از جمله دیگر برنامه‌ها به مناسبت منابع طبیعی است.
وی، دیدار با مراجع قضایی، نظامی و انتظامی استان را از دیگر برنامه‌ها عنوان کرد و افزود: این بخش ها و نیروها در حفاظت از منابع طبیعی و اجرای قانون در این بخش بسیار کمک کننده هستند و با مساعدت آنان می‌توانیم، وظایف خود را انجام دهیم.
در هر حال همه ما نسبت به حفاظت از درختان و جنگل‌ها مسئول هستیم، درختان در سلامتی نقش مهمی دارند ما نیز باید قدر آنان را بدانیم، در حفاظت از آنان بکوشیم و خواسته تا ناخواسته آنها را از بین نبریم.
استان گیلان به عنوان خطه سرسبز کشور دارای ۵۶۵ هزار هکتار جنگل و ۲۲۴ هزار هکتار مرتع است.