رقیه زکی زاده روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : کم کاری تیروئید نوزادان و درمان نشدن به‌موقع آن منجر به عقب ماندگی ذهنی در درجات مختلف در سنین بالاتر می شود.
وی ادامه داد: به همین منظور و برای جلوگیری از بروز عقب ماندگی ذهنی افراد برنامه کشوری غربالگری نوزادان برای بیماری کمکاری تیروئید، از مهر ماه سال ۱۳۸۴ در سیستم سلامت کشور آغاز شد.
رییس گروه بیماری های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی و خدمان بهداشتی درمانی مازندران اجرای همزمان آن در روستاها و شهرها، دستیابی به پوشش بیش از ۹۷ درصد در کم ترین زمان ممکن، شروع درمان در تمام بیماران شناسایی شده، حفظ ضریب هوشی طبیعی در همه بیماران تحت درمان از اهداف اجرای این طرح غربالگری است.
زکی زاده گفت: از زمان اجرای طرح غربالگری کم کاری تیروئید نوزادان، ۵۵۱ هزار و ۹۳۵ نوزاد مازندران غرالگری شدند که از این تعداد یک هزار و ۷۱ بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفتند که بدون اجرای این برنامه، عقب ماندگی ذهنی در درجات مختلف در این بیماران غیر قابل اجتناب بود.
وی توضیح داد : بیماری کم کاری تیروئید نوزادان، وضعیتی از کمبود هورمون تیروئید قابل درمان است که در صورت عدم تشخیص به هنگام و یا درمان نامناسب، می تواند موجب بروز عقب ماندگی شدید و اختلال در رشد کودک شود و بار بیماری سنگینی را بر خانواده و جامعه وارد می کند.
رییس گروه بیماری های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی و خدمان بهداشتی درمانی مازندران افزود: با غربالگری نوزادان و شناسایی بیماران و درمان مناسب آنان، عوارض جدی بیماری اتفاق نیفتاده و با حفظ ضریب هوشی طبیعی در بیمار، فردی مولد و سالم به جامعه تحویل داده می شود.
کم کاری تیروئید نوزادان چگونه ایجاد می شود؟
کم کاری تیروئید نتیجه کاهش در سنتز هورمون تیروئید و یا نقصان فعالیت گیرنده های هورمون تیروئید است. شایع ترین علت کم کاری مادرزادی تیروئید اختلال در تکامل کامل یا نسبی غده تیروئید، یا اختلال در جایگزینی نامناسب تیروئید در دوران جنینی ( Entopic Gland ) است.
استفاده زن باردار از بعضی از دارو ها مثل دارو های ضد تیروئید، دارو های حاوی مقادیر زیاد ید و اختلالات ارثی منجر به عدم توانایی در ساخت هورمون تیروئید نیز می توانند وجود داشته باشند.
در موارد کمبود شدید هورمون تیروئید، معمولاً علائم در هفته اول تا دوم تولد بروز می کنند. اما در مواردی که کمبود هورمون خفیف تر است ممکن است علائم تا ماه ها بعد از تولد دیده نشود. کمبود هورمون تیروئید در شیرخوار باعث عقب افتادگی ذهنی می شود، مگر اینکه تشخیص و درمان مناسب در اوایل زندگی نوزاد شروع شود.
علائم و نشانه های کم کاری مادرزادی تیروئید:
علائم و نشانه های بالینی کم کاری مادرزادی تیروئید و اوایل دوران شیرخوارگی بسته به علت و شدت بیماری و مدت زمان کمبود هورمون تیروئید قبل از تولد متغیر است. در موارد شدید در سنین بالاتر، دهان شیرخوار بدلیل بزرگی زبان باز می ماند. چشم ها بیش از حد طبیعی فاصله دارند و صورت پف آلوده است. دندان ها دیرتر از زمان معمول پدیدار شده، گردن کوتاه و کلفت، دست ها پهن و انگشتان کوتاه هستند. پوست خشک و پوسته پوسته و با تعریق کم است. اکثر نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید، قبل از مرخص شدن از زایشگاه، علائم و نشانه های بسیار کم دارند و یا حتی فاقد علامت هستند و فقط توسط آزمایشات غربالگری قابل شناسایی هستند.
رشد و نمو فیزیکی نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید معمولاً با درمان زود هنگام و کافی، طبیعی خواهد شد و نوزادان با تأخیر بلوغ استخوانی در زمان تشخیص بیماری در بدو تولد، در ۱ تا ۲ سالگی سن استخوانی طبیعی خواهند داشت. همچنین شروع درمان سریع از بروز صدمات مغزی در نوزاد مبتلا به کم کاری تیروئید جلوگیری می کند. شروع درمان تا حدود دو هفته پس از تولد ایده آل می باشد. اما مطالعات نشان داده اند که اگر درمان قبل از پایان سن ۴ هفته پس از تولد شروع شود، ضریب هوشی طبیعی خواهد بود. بنابراین درمان باید در اسرع وقت و توسط اولین پزشک در دسترس (اعم از عمومی، متخصص اطفال و غدد یاداخلی) شروع شود.
چرا باید غربالگری کم کاری تیروئید نوزادان را در هفته اول زندگی نوزاد (روزهای ۵-۳ تولد) انجام داد؟
غربالگری نوزادان مجموعه ای از فرایندهاست که موجب تشخیص زود هنگام بیماریها، درمان مناسب و پیشگیری و یا به حداقل رساندن شانس بروز عوارض جدی آنها می شود.
بسته به بیماری مورد غربالگری، عوارض محدود به مشکلات عصبی مغزی و عقب ماندگی ذهنی نبوده و می تواند صدمات جدی و غیر قابل برگشت به چشمها، استخوانها، کبد و طحال وارد آورد.
مرگ نیز در بعضی موارد می تواند یکی از عارضه ها باشد به همین دلیل با هدف پیشگیری از عوارض مهم بالا و کاهش بار بیماری ها، غربالگری نوزادان با استفاده از خون پاشنه پا بر کاغذ فیلتر در هفته اول زندگی نوزاد (روزهای ۵-۳ تولد) انجام می شود.