به گزارش ایرنا، حکیم جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن موید، متخلص به «نظامی»، شاعر معروف ایرانی قرن ششم هجری است؛ او در شعر، به ویژه در داستان‌سرایی در قالب مثنوی، صاحب سبک و در این حوزه از سردمداران ادب فارسی است.
معروف‌ترین و مهم‌ترین اثر نظامی گنجوی، «خمسه» یا «پنج گنج» نام دارد که شامل «مخزن الاسرار»، «خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر» و «اسکندرنامه» است.
نظامی گنجوی، نخستین اثر خود یعنی «مخزن الاسرار» را در جوانی سرود؛ او از شاعرانی است که تاثیر شگرفی بر شعر فارسی گذاشت به طوری که می‌توان او را در کنار شاعرانی مانند فردوسی و سعدی از استادان مسلم زبان و ادب فارسی دانست.آرامگاه حکیم نظامی، در حاشیه غربی شهر گنجه قرار دارد.
وی از علوم ادبی و اسلامی، نجوم و فلسفه آگاهی کافی داشته و این آگاهی‌ها در شعر او به روشنی پیداست.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مناسبت ۲۱ اسفند زاد روز حکیم نظامی، چهره نامدار زبان و ادبیات فارسی برنامه‌ای را تدوین کرده است که در سراسر کشور به شیوه‌های گوناگون و با هدف پاسداشت مشاهیر فرهنگ و ادب و عرفان ایران انجام می‌شود به همین مناسبت همایش بزرگداشتی در دانشگاه تبریز به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی برگزار و چهره های ادبی و شعرا مقالات و اشعاری در این باب قرائت کردند.
حکیم نظامی گنجه‌ای ظرفیت سترگ اخلاق جهانی است
دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور در همایش حکیم نظامی در تبریز گفت: حکیم نظامی گنجه‌ای ظرفیت سترگ اخلاق جهانی است و اخلاق جهانی در گفتمان مدرن نظم اخلاقی که مرز و زبان و فرقه نمی شناسد برای همه آحاد بشریت خوشایند و نجات‌بخش است.
"سیدمجید امامی" در این همایش اظهار داشت: نظامی هرچند متعلق به زمانه تفوق ربان فارسی به عنوان زبان فرهنگ اسلامی در همه بلاد اسلامی است اما مهم این است که امروز چه کسی از او الهام می گیرد و منبع بازتولید معنا می داند.
وی افزود: به نظرم از بعد میان جهانی و میان فرهنگی به نظامی کمتر توجه شده است. نظامی اگر شاعری از گنجه‌ی آذربایجان است، عربی را به نیکی می دانست و به فارسی شعر می گفت و با فرهنگ و اندیشه یونان آشنا بود.
وی افزود: اشعار نظامی به فارسی است اما محتوا و درون مایه اشعار او از فرهنگهای مختلف برگرفته شده است. نظامی پند ارسطو و افلاطون را آورده و اسکندر را مدح گفته و داستان لیلی و مجنون را به فارسی سروده و تعابیر و اصطلاحات ترکی را به فارسی درآورده است و در این میان خصیصه ممتاز نظامی آن است که توانسته داستانها و معانی مختلف را از فرهنگها و زبان‌های مختلف گرد هم آورده و چنین اقتداری را بسراید.
دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور گفت: بخشی از این برخورد باز نظامی با فرهنگهای مختلف ریشه در جغرافیای تولد و زندگی او دارد چراکه گنجه پیوندگاه فرهنگها بود و این باعث شده برخلاف شاعران دیگری ستیز، نظامی دیدگاهی پذیرنده و باز نسبت به دیگری فرهنگی داشته باشد.
امامی با بیان اینکه توجه نظامی به اخلاق یکی از ویژگی‌های ممتاز اوست، اظهار کرد: نظامی پیام آور همزیستی است و شعر او دعوت به گشاده‌رویی و تواضع و زهد و تقوا و دادگری است.
وی خاطرنشان کرد: نظامی شاعر بزم و داستان است و در واقع شاعر فرهنگ است و از ظرفیت ادبیات بزمی و داستانی برای تربیت بهره برده است و به قول خودش اشعارش همه رمز و اشارت خرد است.
امامی با بیان اینکه نظامی از امکانهای جذابیت رسانه شعر برای آراستن و انتقال نکات اخلاقی بهره برده است، گفت: ما باید در قالب چرخه های صنایع خلاق محصولات فرهنگی شخصیت‌های نظامی را به زمین فرهنگ عمومی و مصرف سرگرمی مردم خصوصا کودکان و نوجوانان بنشانیم.
دبیر شورای فرهنگ عمومی: آشتی با حافظه فرهنگی، سیاست جدی فرهنگی دولت است که ابزار می خواهد و امروز در نظام فرهنگی کشور و به خصوص در بدنه مردمی انقلاب اسلامی این پیشرفت وجود دارد.
وی تاکید کرد: آشتی با حافظه فرهنگی، سیاست جدی فرهنگی دولت است که ابزار می خواهد و امروز در نظام فرهنگی کشور و به خصوص در بدنه مردمی انقلاب اسلامی این پیشرفت وجود دارد.
دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور با اشاره به اینکه نظامی یک شخصیت میان فرهنگی است و نمی توان نظامی را محدود کرد، گفت: نظامی در میانه‌ی فرهنگها ایستاده و اینکه هر کس از ظن خود یار نظامی شده یک فرصت طلایی است .
وی با بیان اینکه پیام نظامی پیام میان فرهنگی است و نقطه اشتراک در میانه فرهنگ هاست، اظهار کرد: نظامی نقش یک شخصیت پیوندساز را می تواند ایفا کند و گنج میان فرهنگی است که میراثش مرزها را درنوردیده و فرهنگ ها را در کنار هم قرار می‌دهد.
بازخوانی آثار شاعران گذشته برای نسل امروز ضروری است
معاون فرهنگی و رسانه ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی با اشاره به فلسفه برگزاری این همایش گفت: در راستای هفته بزرگداشت نظامی گنجوی و به منظور شناساندن اشعار و آثار پرمحتوای این شاعر بزرگ برای دانشجویان و عموم علاقمندان شعر و ادب این همایش برگزار می شود.
حسن گلی با بیان اینکه قرن ششم نقطه عطفی در تاریخ ادبیات ایران بود، افزود: چهره درخشانی چون حکیم نظامی گنجوی در این قرن می زیست، نظامی بخش مهمی از تاریخ و هویت فرهنگی ما را تشکیل می دهد و بازخوانی آثار، شخصیت و هویت این شاعر بزرگ ایران زمین برای نسل امروز ضروری است.
وی با تاکید بر اینکه وظیفه نخبگان، اساتید و رسانه ها حفظ داشته ها و شخصیت های بزرگ علمی ، ادبی و هنری است، خاطرنشان کرد: ما باید از داشته ها و مفاخر و آثاری که اندیشمندان به وجود آورده اند، پاسداری و حفاظت کنیم .
دبیر علمی همایش با بیان اینکه برنامه همایش امسال دیر ابلاغ شد و به همین جهت ما فرصت اندکی برای برگزاری همایش داشتیم، افزود: در گام اول کمیته ای علمی تشکیل شد که تاکید آن کمیته همایش با عنوان تاثیر نظامی در ادبیات بعد از حیات خودش بود.
جمشید علیزاده گفت: همچنین این کمیته پیشنهاد برگزاری نمایشگاه خوشنویسی با استفاده از اشعار ممتاز و معروف نظامی گنجوی را داد که در این راستا نیز در طول این هفته نمایشگاه خوشنویسی با شرکت خوشنویسان مبرز استان در تالار خاقانی فرهنگ و ارشاد برگزار شد.
وی ادامه داد: همزمان با هفته بزرگداشت حکیم نظامی گنجه‌ای برنامه‌های متعدد و متنوع فرهنگی و هنری در تبریز برگزار می شود که از جمله این برنامه‌ها می‌توان به برگزاری مسابقه نظامی‌خوانی در میان دانش‌آموزان برتر استان و برگزاری شب شعر نظامی گنجه ای اشاره کرد.
نظامی گنجوی شیفته فرهنگ و ادب ایران بود
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز با بیان اینکه نظامی گنجوی شیفته فرهنگ و ادب ایران بود، گفت: نظامی متون و آثار شاعران قبل از خود را خوانده و به فرهنگ ایرانی علاقمند بود.
ابراهیم اقبالی درباره نظامی و اهمیت آثار این شاعر اظهار کرد: در بررسی آثار نظامی که «خمسه» او به دست ما رسیده است؛ آثار فرهنگ ایرانی را به طور عمیق در دیوان و اشعار وی به وضوح می بینیم.
وی درباره تاثیر فردوسی بر نظامی گنجوی گفت: نظامی بسیار تحت تاثیر فردوسی است و می‌خواسته مانند او عظمت ایران را احیا کند به همین دلیل توانسته فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی را در بستر شعرش جاودانه کند.
استاد دانشگاه تبریز: تفاوت نظامی با فردوسی این است که فردوسی بیشتر بر حفظ زبان فارسی تاکید دارد، اما نظامی تلاش کرده ادبیات فارسی را زنده نگه دارد.
اقبالی خاطرنشان کرد: البته یک تفاوت نظامی با فردوسی این است که فردوسی بیشتر بر حفظ زبان فارسی تاکید دارد، اما نظامی تلاش کرده ادبیات فارسی را زنده نگه دارد. او یک مرحله از زبان بالاتر رفته و به ادبیات رسیده‌است؛ برای همین زبان فاخری برای خود برگزیده که زبانی صد درصد ادبی و پر از صنایع مهم و لطیف ادبی است.
استاد ادبیات دانشگاه تبریز درباره اینکه چرا هیچ‌کدام از مقلدان بی‌شمار نظامی گنجوی به پای او نرسیدند، گفت: مقلدان زیادی داریم که از نظامی تقلید کرده‌اند؛ بعضی یک یا 2 منظومه و بعضی هر پنج اثر را تقلید کرده‌اند، بعضی هم منظومه‌هایی بر آن افزوده‌اند.
وی افزود: به نظر من مهم‌ترین مقلد نظامی، امیر خسرو دهلوی است که هر پنج منظومه نظامی را تقلید کرده و نسبت به شاعران دیگر خوب از عهده برآمده است اما هیچ یک از این مقلدان به پای نظامی نرسیدند به این دلیل که اولاً تقلید هر چقدر هم قوی باشد، نسخه دوم محسوب می‌شود، دوم این که نظامی شاعر نابغه‌ای است که در تصویرسازی بی‌نظیر است.
اقبالی اظهار کرد: در تاریخ هزارساله شعر فارسی، نظامی را استاد تصویرپردازی و توصیف مناظر و احساسات بشری دانسته‌اند .
نظامی شاعری چند وجهی است
محمد خاکپور استاد دانشگاه تبریز با اشاره به مسیر نظامی پژوهی در کشور، آن را نیازمند بازتعریف و تدقیق دانست و گفت: ما باید نسخ بیشتری را درباره این شاعر بزرگ مورد توجه قرار دهیم.
وی با بیان اینکه نظامی شاعری چندوجهی است، خاطرنشان کرد: تاثیرگذاری نظامی فقط در قالب یک متن مکتوب نیست بلکه در سایر عرصه ها هم نفوذ کرده است ؛ خوشنویسان ما در مواجهه با متن نظامی غوغا کرده اند، در شاخصه موسیقی نیز همواره اشعار نظامی برجسته بود به طوری که می توان به اولین اپرای «لیلی و مجنون» اوزئر حاجی اف در سال ۱۹۰۸ اشاره کرد.
خاکپور با بیان اینکه منظومه‌های غنایی نظامی جزو بهترین منظومه‌های ادبیات فارسی است، ادامه داد: نظامی با هنرمندی‌اش در داستان‌پردازی توانسته است فرهنگ ایرانی را زنده نگه دارد.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: نظامی با منظومه‌هایی که از داستان‌های کهن وام گرفته، نقش موثری در بقای فرهنگ ایرانی دارد.