محمدرضا باقری در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا در این‌باره افزود: گسترش همکاری‌های جمهوری اسلامی با همسایگان جز اولویت‌های دولت است و عربستان به عنوان یک کشور همسایه مسلمان که سرزمین وحی را در خود دارد و مسلمانان جهان علاقه‌مندی خاصی به سرزمین وحی دارند، همچنین نقشی که از نظر سیاسی و اقتصادی در منطقه و جهان دارد، می‌تواند مورد علاقه ما، برای گشایش روابط سیاسی باشد که به مدت هفت سال این روابط قطع شده بود.
وی با تاکید بر اینکه دو کشور ایران و عربستان در منطقه و جهان تاثیرگذارند، اظهار داشت: از قطع ارتباط این دو کشور برخی، از جمله صهیونیست‌ها سوءاستفاده می‌کنند. کشورهای منطقه به شدت به همزیستی مسالمت‌آمیز و همپوشانی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نیاز دارند و عربستان در میان این کشورها نقش‌آفرین است. جمهوری اسلامی ایران همیشه اعتقاد داشته قطع رابطه با همسایه‌ها به مصلحت هیچ کشوری نیست و لذا زمانی که سعودی‌ها این روابط را قطع کردند ما به آنها توصیه کردیم قطع ارتباط به نفع دو کشور نیست.
معاون سابق وزارت امور خارجه اضافه کرد: امروز خوشحالیم که روابط ایران و عربستان برقرار شده و امیدواریم در آینده نزدیک و هرچه زودتر سفارتخانه‌های دو کشور بازگشایی شود. منافع ملی هر دو کشور منوط به داشتن روابط صمیمانه و دوستانه است که امیدواریم از استحکام لازم برخوردار باشد.
این دیپلمات پیشین ادامه داد: یکی از مهم‌ترین سیاست‌های دشمنان، فشار اقتصادی است که تا حدودی توانستند در این زمینه موفق شوند اما می‌توانیم از این شرایط بگذاریم؛ در چنین شرایطی کار با کشورهای همسایه بسیار مهم است. متاسفانه ما از سال‌های گذشته چندان با همسایه‌ها کار نمی‌کردیم اما اکنون آقای امیرعبداللهیان این کار را آغاز کرده؛ ما باید با سرعت بیشتری این کار را جلو ببریم؛ سفیران ما باید در کشورهای دیگر فعال شوند، کشوری که ۱۵ همسایه دارد تحریم برای آن کشور بی‌معناست.
منافع ملی هر دو کشور منوط به داشتن روابط صمیمانه و دوستانه است که امیدواریم از استحکام لازم برخوردار باشددر ناآرامی‌های پاییز ۱۴۰۱، به طور قطع یکی از اهداف سناریوی دشمنان کشور، کاهش مشروعیت بین‌المللی جمهوری اسلامی و انزوای ایران در جامعه بین‌الملل بوده که توفیقاتی هم به همراه داشته است. این سناریو با برخی تظاهرات ایرانیان در خارج، بمباران رسانه‌ای، لابی با کشورها برای کاهش سطح روابط و فراخواندن سفیران، دنبال‌شده و علاوه بر موضع‌گیری‌های مقام‌های برخی کشورها علیه جمهوری اسلامی، تعلیق روند مذاکرات هسته‌ای، پیگیری پرونده حقوق بشری در شورای امنیت و خط‌ونشان‌های تازه علیه ایران، را به همراه داشته است.
دولت جمهوری اسلامی در مقابل از یک سو بر تداوم مذاکرات تاکیدکرده و از سوی دیگر به فراخوانی سفیران برخی کشورها در ایران و اجرایی‌ساختن بعضی اقدامات و تحریم‌های متقابل پرداخته است. اما آینده این فشارها علیه جمهوری اسلامی چه خواهد شد و جمهوری اسلامی چه راهکارهایی برای مقابله با این هجمه سنگین دارد؟
بر همین اساس اداره کل پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا، در گفت‌وگو با کارشناسان مسائل بین‌المللی به واکاوی این موضوع پرداخته است تا راهکارهایی نیز ارائه شود.
در شماره نخست این گزارش «دیاکو حسینی» کارشناس روابط بین‌الملل گفت، مساله تجزیه ایران موضوعی قدیمی است و مربوط به اکنون نیست؛ برخی کشورها منتظر فرصتی هستند تا بتوانند ایران را کوچکتر کنند اما هویت ایرانی بسیار پرکشش‌تر از آن است که منجر به تجزیه‌طلبی شود.
«مهدی خانعلی‌زاده» پژوهشگر بین‌الملل نیز درباره فشارهای بین‌المللی علیه ایران گفت، شرایط کنونی، زمینه‌سازی جنگ واقعی و اجرای دوره فشرده یوگسلاوی، لیبی، عراق و افغانستان است و به دلیل آماده‌سازی و همراه‌کردن افکار عمومی دنیا، در شرایط کنونی طرف غربی در صورت شروع جنگ، هزینه اعتباری کمی می‌پردازد.
«مهدی فاخری» سفیر پیشین ایران در مکزیک نیز در مورد پروژه فشار بر ایران گفت، در ۴۳ سال گذشته، تحت فشار برخی کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی بودیم اما ویژگی دوره اخیر این است که هیچگاه این میزان از هم‌سویی و هم‌جهتی دولت‌های خارجی را در تصمیم‌ها و مواضع علیه ایران نداشتیم.
دکتر «صباح زنگنه» پژوهشگر مسائل بین‌الملل و سفیر پیشین جمهوری اسلامی در سازمان همکاری‌های کشورهای اسلامی نیز فشارهای سیاسی و تبلیغاتی این روزها علیه ایران را بیش از هر زمان دیگری دانست و تاکید کرد، اگر سیاست داخلی با منطق، مدارا و دید مشارکت عموم مردم شکل گیرد، موجب استحکام وحدت ملی و بی‌اثرشدن فشار خارجی می‌شود.
«جاوید قربان‌اوغلی» مدیرکل پیشین آفریقای وزارت امور خارجه نیز گفت، ایران در شرایط بین‌المللی بسیار دشواری قرار دارد. این حجم از فشار حتی در اوج بحران هسته‌ای در دوره دولت هشتم نیز وجود نداشت. نباید پیامدهای این فشارها را دست‌کم گرفت و باید تصویر مسئولان و تصمیم‌گیران از پیامدهای تحولات جهانی علیه کشور به‌روز شود.
«محسن پاک‌آیین» سفیر پیشین ایران در زامبیا، تایلند، ازبکستان و جمهوری آذربایجان نیز گفت، پارلمان اروپا یک نهاد پرهیاهو بوده و از آن بیشتر در حوزه فضاسازی عملیات روانی، تبلیغات و فشارهای روانی علیه کشورهای مخالف غرب استفاده می‌شود و این، نهادی فاقد اعتبار بین‌المللی است.
«مسعود ادریسی» سفیر پیشین ایران در کوبا، لبنان و لهستان نیز معتقد است، دشمنان، افکار عمومی جهان را علیه ایران تهییج می‌کنند که بسیار خطرناک است؛ باید با کشورها ارتباط بیشتری بگیریم و تلاش شود هر اظهارنظر در حوزه سیاست خارجی، فقط از کانال وزارت‌خارجه انجام شود.
«حمیدرضا غلامزاده نطنزی» کارشناس مسائل آمریکا و بین‌الملل نیز اظهار داشت، غربی‌ها، اسرائیل و آمریکا می‌دانستند که اتفاقات اخیر به براندازی منجر نخواهد شد اما با سیاست اعلامیِ رژیم صهیونیستی که باید به این پلنگ، هزار زخم بزنیم، به دنبال تضعیف تدریجی کشور برای اهداف خود هستند.
«مصطفی محمدی رمضانی» مدیر گروه سیاست خارجی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز به ناتوانی اروپایی‌ها برای نقش‌آفرینی بین‌المللی اشاره کرده و گفت: باید آمادگی داشته باشیم که در ۵، ۶ ماه آینده تحرکات رژیم صهیونیستی و آمریکایی‌ها را خنثی و محاسبات اروپایی‌ها نسبت به جمهوری اسلامی ایران اصلاح شود.
در ادامه این موضوع، با «محمدرضا باقری» معاون اسبق وزارت خارجه و سفیر اسبق ایران در لیبی، کویت، ترکیه و سوریه گفت‌وگو کردیم.
ایرنا: با توجه به سابقه طولانی فشارهای بین‌المللی علیه کشورمان، تحلیل شما از فشارهای دوره اخیر چیست و چه تفاوتی با سناریوهای گذشته دارد؟
انقلاب اسلامی ایران ۴۳ سال پیش به پیروزی رسید و منافع برخی کشورها و دولت‌ها همچون آمریکا و رژیم صهیونیستی در ایران قطع شد، آنها برای اینکه دوباره این منافع را تامین کنند، دست به کارهایی زدند؛ ابتدا تلاش کردند انقلاب را از بین ببرند. بهترین دلیل این حرف این است که چندبار می‌خواستند در ایران کودتا کنند. زمانی که موفق نشدند، تلاش کردند جنگ داخلی راه بیندازند؛ مانند داستان کردستان، آذربایجان، بلوچستان و آنچه که در ابتدای انقلاب در خوزستان رخ داد. بنابراین وقتی دیدند نمی‌توانند انقلاب را از بین ببرند، تلاش کردند محدود به داخل و منزوی‌مان کنیم.
به یاد دارم همان زمان که در کشورهای عربی سفیر بودم، می‌گفتند شما در امور کشور ما دخالت می‌کنید و می‌خواهید دولت ما را منزوی کرده و از بین ببرید. می‌خواهید مردم ما را تحریک کنید در حالی که تحریکات از سوی آنها بود و کشورهای کوچک را از ایران می‌ترساندند.
دشمنان وقتی دیدند جمهوری اسلامی در سازمان‌ها و بخش‌های مختلف همچون اکو، دی هشت و سازمان کنفرانس اسلامی و اجلاس غیرمتعهدها فعال است و انصافاً هم فعال بود، به همین جهت در حرکت‌های جدید تحریم‌ها را توسعه دادند.
تحریم از ابتدای انقلاب وجود داشت و ما در طول هشت سال جنگ تحمیلی همواره تحریم بودیم، گاهی حتی برای پیچ و مهره، یک هواپیما زمین‌گیر بود؛ در حالی که همه امکانات را به رژیم صدام می‌دادند و تحریم و فشار اقتصادی را به مردم ایران وارد می‌کردند؛ حالا آنها دم از مردم ایران می‌زنند و می‌گویند ما از شما حمایت می‌کنیم. در تظاهرات و اغتشاش‌هایی پاییز امسال، حتی رئیسان برخی کشورها وسط میدان آمدند و از مردم به دروغ حمایت کردند؛ در حالی که واردات داروی بیماری همین مردم را محدود کردند.
غربی‌ها دم از مردم ایران می‌زنند و می‌گویند که ما از شما حمایت می‌کنیم. در تظاهرات و اغتشاش‌های پاییز امسال حتی رئیسان برخی کشورها وسط میدان آمدند و از مردم به دروغ حمایت کردند، در حالی که واردات داروی بیماری همین مردم را محدود کردند بنابراین فشار تحریم‌ها روی مردم است اما به لطف خدا خلاقیت‌ها بسیار بوده و آنها تحریم کردند و ما توانستیم در زمینه‌های مختلف صنعت و غیره توسعه پیدا کنیم. امروز توسعه فنی، اقتصادی، نظامی و غیرنظامی، دانش بنیان‌ها و ... حتی قابل مقایسه با سال گذشته نیست. آنها می‌خواهند روی مردم و معیشت مردم اثر بگذارند؛ مردم را ناراضی کنند اما نتیجه عکس می‌گیرند؛ نتیجه تلاش دشمنان چه شد؟ مردم ۲۲ بهمن آمدند و انسجام ملی را به نمایش گذاشتند.
پس از آن شروع به تهدید نظامی کردند و پاسخ آن هم داده شد و فرماندهان نظامی ما اظهارنظر کردند، مانورهای بسیار مهمی که تا به حال نمونه نداشت در حال انجام بوده و این به معنای آن است ما در آمادگی کامل هستیم و دشمن اگر بخواهد مزاحمت ایجاد کند با آنها برخورد می‌شود.
لزوم برنامه مدبرانه برای ایرانیان خارج از کشور
ایرنا: این فشارها تاکنون چه اندازه موفق بوده و چه تاثیری بر افکار عمومی مردم جهان داشته است؟
یکی از کارهایی که آنها انجام می‌دهند، استفاده از عناصر ضدانقلاب و در واقع ضدایرانی به نام ایرانی خارج از کشور است؛ دشمنان به سراغ ایرانیان خارج از کشور رفتند و برخی از آنها را که به دلایل مختلف، آمادگی داشتند به کار گرفتند و حالا منافقان و سلطنت‌طلبان در فضای مجازی فعال شده‌اند.
جمهوری اسلامی و مسئولان باید برنامه منسجم و مدبرانه‌ای برای ایرانیان خارج از کشور داشته باشند؛ بسیاری از ایرانیان خارج از کشور نمی‌دانند ما چه امکاناتی در اختیار آنها قرار می‌دهیم و آمادگی داریم با بخشش سربازی فرزندانشان به کشور بازگردند و در مورد بسیاری از مسائل خانوادگی، جمهوری اسلامی به آنها امکانات می‌دهد اما به نظر، آنها در این مورد اطلاع ندارند؛ به همین دلیل باید بخش رسانه‌ای، سفارتخانه و کنسولگری‌های ما فعال شوند و با ایرانیان خارج از کشور در ارتباط باشند و برای آنها این مسایل را تبیین و تشریح کنند؛.
البته به احتمال زیاد این کار را انجام می‌دهند و وزارت خارجه به سفارتخانه‌ها دستورالعمل‌های لازم را در این زمینه داده است اما دشمنان توانستند بر برخی ایرانیان خارج و همچنین داخل کشور اثر بگذارند؛ نمی‌توان این موضوع را کتمان کرد.
فشار اقتصادی و معیشت مردم مساله روز است و آنها توانستند روی مردم فشار بیاورند و اثر بگذارند اما با تدبیر، دقت و تشریح مسائل برای مردم، می‌توان کارها را پیش برد. باید به مردم گفت چه جریانی قضیه افزایش قیمت دلار و این اتفاقات را در بازار ارز رقم زد؛ این مسایل و عوامل داخلی و خارجی را به مردم توضیح دهند. مردم روشن شوند، مردم ایران مردم خوبی هستند و باز هم ۲۲ بهمن مانند هر سال دیگر به خیابان آمدند و باز هم برای حمایت از کشور و انقلابشان این مسیر را ادامه می‌دهند.
چند پیشنهاد برای کاهش فشارها
ایرنا: راهکارهای کنونی دستگاه سیاست خارجی برای مقابله با فشارها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یک بخش کار این است که با مردم حرف بزنیم؛ چه در داخل و چه در خارج از کشور؛ ارتباط با مردم، ارتباط با پارلمان کشورهای دیگر و مجالس دولت‌ها بسیار مهم است در حالی که اکنون برخی از دولت‌های غربی با ما مشکل دارند و دشمنی می‌کنند، باید سراغ پارلمان‌ها برویم و با نماینده مجلس آن کشورها گفت‌وگو کنیم. در مجالس دنیا نمایندگانی هستند که غیر از حاکمیت کشورشان فکر می‌کنند و به ما علاقه‌مندند.
بخش دیگر کار این است که به سراغ دانشگاه‌ها، روزنامه‌ها و رسانه‌ها بروند، این کارها تاثیر دارد، دولت در داخل کشور زحمت می‌کشد و رییس‌جمهور توضیح می‌دهد اما مدیران میانی باید در بین مردم بیایند، مسایل را توضیح دهند، علت مشکلات را بگویند، مردم وقتی روشن شوند و بدانند دست خارجی هم در این کارها دخیل است البته مقداری هم بی‌مدیریتی برخی از مسئولان را هم باید بگوییم، اینها دست به دست هم می‌دهند و ما می‌توانیم مشکلات را حل کنیم و از این شرایط بگذریم.
ایرنا: هدف نهایی فشارهای اخیر چیست؟ آیا فقط تبلیغاتی است یا به اقدامات بین‌المللی،حقوقی و نظامی علیه کشورمان هم منجر خواهد شد؟
آنها ابتدا تلاش کردند نظام و انقلاب را را از بین ببرند وقتی نتوانستند؛ به دنبال ایجاد محدودیت برای ایران بودند. اکنون هم به شکل‌های مختلف در حال تهدید هستند؛ یکی از مهم‌ترین فشار آنها، در حوزه اقتصادی است که تا حدودی توانستند در این زمینه موفق شوند اما می‌توانیم از این شرایط بگذاریم؛ در چنین شرایطی کار با کشورهای همسایه بسیار مهم است. ما از سال‌های گذشته متاسفانه چندان با همسایه‌ها کار نمی‌کردیم اما اکنون آقای امیرعبداللهیان این کار را آغاز کرده است؛ باید با سرعت بیشتری این کار را جلو ببریم؛ سفیران ما باید در کشورهای دیگر فعال شوند؛ کشوری که ۱۵ همسایه دارد تحریم برای آن کشور معنا ندارد.
در دوران جنگ برخی اقلام مورد نیاز را کشورها را به ما نمی‌دادند، اما ما از جاهای دیگر و به شکل دیگری وارد می‌کردیم، که امروز در بسیاری از کالاها و اقلام نیازی به واردات نداریم زیرا در داخل کشور تولید می‌شود؛ به عنوان نمونه با همسایگان خود از جمله پاکستان باید خیلی خوب کار کنیم؛ ما برای تنظیم روابط با کشورهای آسیای میانه و قفقاز، چین، افغانستان و کشورهای عربی باید بیشتر فعالیت داشته باشیم؛ اکنون وقت این است که وزارت خارجه یک پیام به کشورهای عربی که دوباره به سراغ سوریه آمده‌اند دهد و اقدام آنها را تشویق و تائید کند.
سفیران ما به دیدار مسئولان این کشورها و به استقبال این اقدام آنها بروند؛ اکنون وقت این کارهای دیپلماتیک است؛ البته با شناختی که از دوستان وزارت خارجه دارم متوجه موضوع هستند و این کار را انجام می‌دهند.