به گزارش گروه جامعه ایرنا، درخت و درختکاری جزو آداب دیرینه ایرانیان است، در آیین کهن زرتشتیان رسم بر این بود که بعد از به دنیا آمدن هر فرزندی یک درخت به نام کودک کاشته می شد، حتی در سنگ نگاره های تخت جمشید شکوه و عظمت درختان زیادی دیده می شود، بنابراین اجداد ما همواره با طبیعت و زیستمندان آن سروکار داشتند و برای آن احترام قائل بودند، اما درختان هم مانند هر مولفه زیستی دیگری به مرور تحت تاثیر توسعه شهرنشینی و صنعتی قرار گرفتند و با گذشت چند دهه بخش زیادی از جنگل های کشور نابود شد.
در یک قرن گذشته هشت میلیون هکتار از جنگل های کشور از دست رفت و بخش های زیادی از جنگل های هیرکانی، ارسباران و زاگرس نابود شد، اکنون وسعت جنگل های کشور ۱۲ میلیون هکتار آنهم با پوشش پنج درصد است یعنی اگر در یک هکتار زمین پنج درصد آن درخت باشد می گوییم جنگل که این با تعریف فائو که دستکم ۱۵ درصد پوشش جنگلی را لازم می داند تا به منطقه ای جنگل گفته شود فاصله دارد، البته وضعیت همین ۱۲ میلیون هکتار هم چندان مناسب نیست و بنا به گفته کارشناسان جنگل واقعی در کشور حدود هفت میلیون هکتار است بنابراین از این همین عرصه ها هم باید به خوبی محافظت شود و یا در صدد ترمیم آنها برآییم.
بر این اساس دولت سیزدهم با برداشتن گام بزرگ دیگری برای چندمین بار ثابت کرد که محیط زیست برایش از اهمیت زیادی برخوردار است، از این رو کاشت یک میلیارد اصله نهال را در مدت چهار سال آغاز کرد، برای این منظور ۱۵ اسفندماه همزمان با روز درختکاری پویش کاشت یک میلیارد درخت در سراسر کشور با حضور رئیس جمهوری آغاز و مقرر شد در مدت چهار سال سالانه ۲۶۰ میلیون نهال تولید و در نقاط مختلف کشور کاشته شود.
وزیر جهاد کشاورزی در این مراسم گفته بود دنیا تصمیم گرفته تا سال ۲۰۳۰ یک تریلیارد درخت بکارد، کشور ما یکی از ۱۰ کشور تولید کننده کربن جهان است اما از نظر ترسیب کربن رتبه بین ۴۰ تا ۵۰ را داریم لذا این شکاف را باید پر کنیم و درخت بهترین منبع ترسیب کربن در جهان است.
سید جواد ساداتی‌نژاد افزود: کشورهای دنیا در این مسیر مسابقه‌ای را آغاز کردند، کشور چین ۸۰ میلیارد درخت تا سال ۲۰۳۰، عربستان ۲۰ میلیارد درخت در داخل عربستان و ۳۰ میلیارد در خاورمیانه و ترکیه هشت میلیارد درخت خواهد کاشت، بنابراین ما از ابتدای سال با دستوری که از رئیس جمهور دریافت کردیم این پروژه را به صورت علمی و فنی آغاز کردیم.
همچنین معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره اجرای این طرح گفته بود؛ قرار است یک میلیارد اصله نهال در مدت چهارسال کاشته شود، اجرای این طرح در چهار بخش احیای جنگل‌ها و مراتع طبیعی که حدود ۳۰۰ میلیون نهال برای این بخش در نظر گرفته شده است و بخش دیگر مربوط به زراعت چوب است تا فشار مضاعف بر بازار را کمتر کند و نیاز چوبی را تا حدود ۲۰ درصد تامین کند.
محمد تقی شعبانیان افزود: بخش سوم مربوط به کنترل گسترش بیابان‌ها و توفان‌های شن و گرد و غبار است و بخش آخر افزایش سرانه فضای سبز است و بر اساس ماده ۲۲ قانون هوای پاک باید تا سال ۱۴۰۶ سرانه فضای سبز را به ۱۵ متر مربع برسانیم.
از جمله اهداف اجرای این طرح، احیاء و گسترش جنگل‌ها و فضاهای سبز شهری به میزان ۱.۴۴ میلیون هکتار، کنترل ۱۷۰ میلیون تن گرد و غبار در منطقه منبع، جذب ۱۵۰ میلیون تن گازهای گلخانه ای، کاهش ۲۵ میلیون تنی فرسایش خاک در سال، تولید حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب شیرین با توجه به نقش جنگل در چرخه آب است که تمام این موارد به حفظ تنوع زیستی و اهداف پیشگیری از تغییرات آب و هوایی کمک خواهد کرد.
اما ایرادی که به اجرای این طرح گرفته می شود نداشتن پیوست محیط زیستی آن و راهکارهای حفاظت از این تعداد نهال بعد از کاشت است که معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در زمینه طرح کاشت یک میلیارد نهال و اینکه فرایند آن چگونه است باید وزارت جهاد کشاورزی و سازمان آبخیزداری و منابع طبیعی کشور پاسخگو باشد.
علی سلاجقه افزود: اما سازمان حفاظت محیط زیست هم به عنوان بخش نظارت، تمام جزییات این طرح را درخواست کردیم و قرار شد جلسات مشترکی با وزارت جهاد کشاورزی و مجموعه منابع طبیعی کشور داشته باشیم.
وی اظهارداشت: البته این آرزوی دیرینه تمام ما ایرانیان است که بتوانیم کشور را از لحاظ پوشش گیاهی، گونه های بومی و گونه هایی که از لحاظ ایمنی زیستی مشکل ندارند و کم آب‌بر هستند غنی کنیم و با این کار ضریب سبزینگی کشور را افزایش دهیم چون نقشی که فضای سبز در حفظ آب، خاک و کاهش آلایندگی دارد بسیار پررنگ است.
سازمان محیط زیست به عنوان ناظر، تمام جزییات طرح را درخواست کردیم و مقرر شد معاونان مربوطه در نشستی مشترک پیوست محیط زیستی آنرا تایید و تصویب کنند. وی درباره نداشتن پیوست محیط زیستی این طرح گفت: به معاونان مربوطه ماموریت دادیم که نشست های مشترکی داشته باشند و پیوست محیط زیستی این طرح را تایید و تصویب کنند، ما هم در این زمینه همگام هستیم و امیدواریم ظرفیت کشور را از لحاظ تولید نهال های بومی و ظرفیت عرصه ای بالا ببریم تا بتوانیم این تعداد نهال را بکاریم، از سوی دیگر اگر قرار باشد از گونه های خارجی استفاده شود قطعا مباحث مربوط به ایمنی زیستی را پیگیری می کنیم و در قالب پیوست محیط زیستی آنرا مطرح خواهیم کرد.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: در اجرای این طرح آب و فضای مناسب هم جزو مسائل اصلی است که امیدواریم به درستی پیش رود.
وی افزود: طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال در کشور چند ماه پیش در دولت مطرح شد، از طرف دیگر هم وزیر جهاد کشاورزی بحث یک میلیارد نهال و ظرفیت داخلی اجرای آن مطرح کرد، اما مساله این است که در قانون هوای پاک به این مساله تاکید شده است، به عنوان مثال گفته شده صنایع مکلفند ۲۵ درصد از فضایی را که از لحاظ صنعتی اشغال می کنند به فضای سبز اختصاص دهند اگر این اتفاق بیفتد ظرفیت خوبی در راستای تحقق کاشت یک میلیارد اصله نهال خواهد بود.
سلاجقه درباره اینکه پیوست محیط زیستی این طرح چه زمانی تهیه می شود گفت: با نشست هایی که برگزار می شود در اولین فرصت پیوست محیط زیستی آنرا تهیه می کنیم.
وی درباره اینکه آیا نوع گونه ها و مکان های کاشت این تعداد نهال مشخص شده است افزود: نشستی که مجری طرح با من داشت هم نوع گونه ها و هم مکان ها را اعلام کردند، همچنین منابع تامین کننده آب مورد نیاز را هم مطرح کردند اما با توجه به گستردگی طرح، این مسائل نیاز به بررسی بیشتری دارد.
کاشت نهال بهترین طرح، با اما و اگرهای زیاد
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو درباره طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: کاشت یک میلیارد اصله نهال یکی از مهمترین و بهترین طرحی است که تاکنون مطرح شده است، ما به شدت نیازمند درختکاری در کشوری هستیم که در یک قرن گذشته هشت میلیون هکتار از جنگل هایش را از دست داده بنابراین هیچ اولویتی بالاتر از ترمیم رویشگاه های جنگلی تخریب شده در هیرکانی، ارسباران و زاگرس نیست.
محمد درویش افزود: فکر نمی کنم فردی که ایران را بشناسد مخالف این طرح باشد این طرح یکی از آرمان های ماست، چند سال است که تاکید می شود باید در قانون اساسی آورده شود که دستکم ۲۰ درصد از خاک ایران از هر نوع تخطی و توسعه و تغییر کاربری مصون بماند و به عنوان ذخیره‌گاه اکولوژیک کشور حفظ شود.
عضو بازنشسته موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها ادامه داد: بنابراین در اصل طرح کاشت یک میلیارد درخت نه تنها ضروری است بلکه امیدواریم به پنج میلیارد درخت برسد و تمام هشت میلیون هکتار جنگلی که از دست دادیم را بتوانیم ترمیم کنیم اما نکته ای که محل سوال است و بحث ایجاد می کند این است که به نظر می رسد کسانی که این طرح را آغاز کردند هیچ شناختی از ماهیت شکست طرح های قبلی ندارند، هیچ اشاره ای نمی کنند که تضمین کننده کاشت این درختان چه کسانی هستند، یعنی بعد از اینکه درختان را کاشتند و چند نوبت هم آبیاری کردند چه تضمینی وجود دارد که به سرنوشت آن دو میلیارد درخت قبلی که در مدت ۴۰ سال گذشته کاشته شد و هیچ کدامشام سبز نشد، دچار نشوند.
وی اظهار داشت: وقتی به آمارها نگاه می کنیم می بینیم در مدت ۴۰ سال گذشته سازمان منابع طبیعی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان شهرداری ها، شخصیت های حقیقی و شرکت ها در مجموع حدود دو میلیارد اصله درخت کاشته اند حالا این تعداد درخت کجاست، چرا از بین رفتند، چرا این روند آسیب شناسی نمی شود؟ سازمان جنگل ها سازمانی است که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد این سازمان بیاید و بگوید مثلا در زاگرس ۱۰۰ هکتار جنگل کاری که انجام شده الان ثمره آن چیست، سازمانی که صدها هزار هکتار جنگلکاری کرده حتی ۱۰۰ هکتار جنگل موفق نمی تواند نشان ما بدهد که به مرحله تاب آوری رسیده است.
وی گفت: بودجه بسیار زیادی هم برای این کار در نظر گرفتند بنابراین اگر این درختان کاشته شود اما با جامعه محلی هماهنگ نشده باشد و دوباره دام هایشان را بیاورند و درختان را بخورند، کشاورزی زیر اشکوب اتفاق بیفتد، وزارتخانه ای بیاید بگوید که جانمایی صنعتی یا سکونتگاهی است، کارخانه احداث شود و یا جاده و خط لوله عبور داده شود، قطعا همه چیز به هم می ریزد، چه ضمانتی وجود دارد آن عرصه ای که قرار است یک میلیارد درخت در آن کاشته شود دستکم برای ۱۰ سال حفاظت شود، همین پرسش های ساده هم بی جواب مانده است.
درویش در پاسخ به اینکه برخی مشکل آبیاری و کمبود آب را مطرح می کنند گفت: کمترین مشکل در اجرای این طرح تامین آب این درختان است، چون این درختان قرار است در مناطقی کاشته شوند که به صورت طبیعی پتانسیل جنگل دارد یعنی بخش های تخریب شده جنگل های هیرکانی، ارسباران و زاگرس مد نظر است، مگر به آن درختان آب می دهیم؟ آنها میلیون ها سال است که دارند رشد می کنند، یکی دو نوبت اول ممکن است به آبیاری نیاز داشته باشند اما بعد از به ثمر رسیدن دیگر به آبیاری نیاز ندارند.
وی ادامه داد: قطعا این کار نادرستی است که بخواهیم منطقه ای که مرتع است را به جنگل تبدیل کنیم در این شرایط مشخص است که باید تا آخر به آن آب بدهیم، طبیعتا باید برویم سراغ ترمیم رویشگاه های تخریب شده جاهایی که پتانسیل تبدیل شدن به جنگل را دارند که آن مکان ها اصلا به آب نیاز ندارند، کسانی که این حرف ها را می زنند افرادی هستند که فهمی از شرایط اکولوژیک کشور ندارند.
این فعال محیط زیست اظهار داشت: نکته مهمتر اینکه جنگل خودش آب تولید می کند، زمانی که درختکاری می شود میزان سطح تبخیر از سطح خاک کاهش می یابد، ضریب هرزآب کم می شود، باعث می شود که آب باران در دل خاک نفوذ کند، سرچشمه ها و آبخوان ها آبدار شود، باعث می شود ظرفیت گرمایی افزایش یابد و تفاوت دمای شب و روز کم شود، تبخیر در مقیاس منطقه ای کاهش یابد و این نیز به تولید آب و تشکیل ابر منجر می شود بنابراین درختکاری نه تنها باعث کمبود آب نخواهد شد بلکه به افزایش تولید آب در کشور منجر می شود البته به شرطی که مکان یابی درست باشد و مهمتر اینکه تضمین کنند جایی که درختکاری می کنند دستکم تا ۱۰ سال قرق می ماند، دامی وارد آن نمی شود، کشاورزی در آن اتفاق نمی افتد و تغییر کاربری رخ نمی دهد.
چه ضمانتی وجود دارد آن عرصه ای که قرار است یک میلیارد درخت در آن کاشته شود دستکم برای ۱۰ سال حفاظت شود، همین پرسش های ساده هم بی جواب مانده است.وی درباره اینکه آیا نوع گونه های نهال ها برای کاشت مشخص است گفت: قطعا سازمان جنگل ها از اشتباهات گذشته خود درس گرفته و از گونه های بومی و متناسب با توان اکولوژیکی استفاده می کند در نتیجه مشکلاتی که قبلا داشتیم مثلا آمدیم در زاگرس یا هیرکانی درختان سوزنی برگ کاشتیم که کار خطایی بود این اشتباهات دیگر تکرار نمی شود، اما اصل ماجرا این است که با جامعه محلی صحبتی نشده، برای آنها معیشت های جایگزین تعریف نشده، انگیزه ای برای اینکه آنها همراهی کنند وجود ندارد، در این صورت احتمال آتش سوزی های عمدی بسیار زیاد است، منطقه ای که فردی دامش را سالها در آن به چرا می برد ناگهان درختکاری انجام شود فرد به شدت مبارزه می کند چون معیشتش به آن وابسته است، سوال مهم این است که برای این مسائل چه فکری شده است.
درویش در پاسخ به اینکه آیا این طرح در شورای عالی جنگل ها تصویب شده است افزود: حتی یک صفحه درباره این طرح وجود ندارد، فقط اعلام کردند که تصمیم دارند یک میلیارد اصله درخت بکارند چون در پاکستان ۲۰ میلیارد درخت، عربستان ۱۰ میلیارد، چین ۸۰ میلیارد و آمریکا ۵۰ میلیارد درخت می خواهند بکارند پس ما هم بکاریم، اما اینکه بیایند طرحی بنویسند، کارشناسی و ویژگی های آن را استخراج کنند انجام نشده است.
وی گفت: در ابتدای قرن گذشته ۲۰ میلیون هکتار جنگل در کشور وجود داشت که در این مدت هشت میلیون هکتار آن از دست رفته و اکنون ۱۲ میلیون هکتار جنگل داریم، این وسعت جنگل بر اساس پوشش تاج پنج درصد است یعنی اگر در یک هکتار زمین پنج درصد آن درخت باشد می گوییم جنگل، البته این با تعریف فائو که دستکم ۱۵ درصد پوشش جنگلی را لازم می داند که بگوید این منطقه جنگلی است هم فاصله دارد، بر این اساس یعنی واقعا بسیاری از این ۱۲ میلیون هکتار جنگل هم شاید قابلیت جنگل ندارد و جنگل واقعی ما چیزی حدود هفت میلیون هکتار است اما همه قبول داریم که باید این ۱۲ میلیون را حفظ کنیم برای اینکه اگر آنرا خارج از محدوده جنگل در نظر بگیریم تخریب ها بیشتر گسترش پیدا می کند، همین تک پایه های درختان جنگلی را باید حفظ کنیم و به سمت تکمیل آن برویم. باید تلاش کنیم آنرا به ۲۰ میلیون هکتار افزایش دهیم.
درویش در پاسخ به اینکه اعلام شده قرار است این طرح کاملا مردمی اجرا شود گفت: اینکه این را می گویند پس طرحش کجاست؟ پروژه ای که قرار است ۱۸ هزار میلیارد تومان هزینه کنند یک جزوه مثلا ۱۰۰ صفحه ای نباید داشته باشد تا درباره جزییات آن توضیح داده باشد.
عضو بازنشسته موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها درباره اینکه شاید بعد از کاشت آب چندانی نیاز نباشد اما پیش از آن در نهالستان ها آب استفاده می شود؛ گفت: در مجموع اگر این طرح شکست بخورد به معنی نابودی منابع آبی ما هم خواهد بود اما با فرض این صحبت می کنم درختانی که انتخاب می شوند مناسب با توان اکولوژیکی منطقه هستند و در زمان و مکان مناسب قرار است کاشته شوند در جایی که پتانسیل رویشگاه های جنگلی دارد، جایی دیدم که گفته شده بود مردم بروند در ارتفاعات شهرهای خود درخت بکارند، این کار درستی نیست چون ارتفاعات شهرهای ما اغلب پتانسیل رویشگاه های درختی ندارد آنجاها اکثرا مرتع است اگر قرار باشد در آن مناطق درخت کاشته شود باید همیشه آبیاری شوند که در این شرایط فرسایش خاک هم تشدید می شود و آب هم هدر می رود.
۹۰۱۴