به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، تحریم‌های اقتصادی که به طور مستقیم صنایع بزرگ کشور را هدف گرفته، از یک دهه گذشته وارد فاز جدیدی شده‌اند و هر روز نیز شدیدتر می شوند. در چنین شرایطی نیاز به برنامه ریزی برای برخورد و مواجهه متفاوت با این تحریم‌ها بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. از این رو، راهبردی جدید به پشتوانه شرکت‌های دانش‌بنیان و توانمند داخلی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها در پیش گرفته شده است. این مواجهه هدفمند و متقابل با تحریم‌های عدم فروش تجهیزات راهبردی مورد نیاز صنایع کشور، زیرنظر معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور طی سال‌های اخیر تحت عنوان سیاست «تولید بار اول» شکل گرفت؛ سیاست جدیدی که برای دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ و با رویکرد ارتباط موثر بین صنعت و شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان داخلی ذیل کارگروه تولید بار اول طراحی شد و به صورت هدفمند تولید بار اول تجهیزات و اقلام استراتژیک و راهبردی صنایع مختلف کشور را در پیش گرفت.
سیاست «تولید بارِ اول» که با هدف مقابله با تحریم‌های عدم فروش تجهیزات راهبردی مورد نیاز صنایع طراحی و تدوین شده است، رویکردی جدید است که زمینه را برای ورود جدی و بیش از پیش دانش‌بنیان‌ها به حوزه صنایع بزرگ کشور فراهم می‌کند.
نمونه موفق تولید بار اول، دانش بنیان کردن بخش های مختلف صنایع نفت و گاز است که دولت نیز بر آن بسیار تاکید دارد و معتقد است باید از توان داخلی و شرکت های دانش بنیان در همه زمینه ها استفاده کرد تا بتوان در حوزه نفت و گاز خودکفا شد؛ در واقع می‌توان با استفاده از دانش فنی مهندسان، اقلام مورد نیاز صنایع مختلف را به مرحله تولید رساند و علاوه بر کاهش هزینه تولید، صادرات را هم در کشور افزایش داد. خوشبختانه این اعتماد در دولت سیزدهم وجود دارد و باعث شده است که صنعت نفت و گاز به سمت بومی سازی محصولات مورد نیاز خود با کمک دانش بنیان ها گام بردارد.
این سیاست مهم در زمینه بومی‌سازی اقلام راهبردی صنایع مختلف در ماده ۱۰ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، علاوه بر به حداقل رساندن اثر تحریم‌های غرب بر علیه ایران، موجب شد که کشور با این رویکرد مواجهه فعالانه با تحریم‌ها، در صنایع مختلف از جمله صنعت پالایشگاهی و تجهیزات فرآیندی این صنعت و همچنین صنعت پتروشیمی و کاتالیست‌های موجود در این صنعت به خودکفایی و بومی‌سازی اقلام راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز بپردازد و صنعت نفت و گاز کشور به سمت دانش‌بنیان شدن حرکت کند.
در حال حاضر بسیاری از ماشین آلات راهبردی را به دلیل تحریم ها نمی‌توانیم وارد کنیم، اما با ساخت و بومی سازی ماشین آلات و پیگیری سیاست تولید بار اول نه تنها تحریم‌ها را خنثی خواهیم کرد بلکه در آینده نیز به صادرکننده این کالاها تبدلیل خواهیم شد.
در راستای این سیاست کارگروه تولید بار اول نیازهای راهبردی صنایع و توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان را شناسایی می‌کند تا با تمرکز بر روی به هم‌رسانی صنایع و دانش‌بنیان‌ها به بومی‌سازی محصولات و تجهیزات تحریمی و مورد نیاز صنعت که برای اولین بار در کشور تولید می‌شود، کمک کند.
بومی‌سازی تولید بار اول محصولات دانش بنیان نیز زیرنظر معاونت علمی انجام می شود. بر همین اساس به گفته یک مسوول معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری تاکنون ۱۳۰ محصول با حمایت های این معاونت بومی سازی و وارد بازار مصرف صنایع شده اند.
حسین عابدی می گوید: بهترین تعریفی که می‌توان از شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه داد همان تعریفی است که در متن قانون دانش‌بنیان آمده است؛ بدین معنا که شرکت‌های دانش‌بنیان شرکت‌هایی با فناوری‌های بالا و متوسط به بالا هستند که می‌توانند ارزش افزوده فراوان تولید کنند، در واقع شرکت‌های های‌تکی که قادرند اقتصادی بر مبنای دانش برای کشور ایجاد کنند. شرکت‌های دانش‌بنیان در حال حاضر در دو دسته تولیدی و نوپا قرار می‌گیرند که هر دسته خود به سه بخش مجزا تقسیم می‌شود و در نهایت ۶ دسته تولیدی نوع ۱، تولیدی نوع ۲، تولیدی نوع ۳ و نوپا نوع ۱، نوپا نوع ۱ و نوپا نو ۳ را تشکیل می‌دهند.
وی افزود: از سال ۱۳۹۲ که ۵۵ شرکت به تائید کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان رسیده است تا به امروز بیش از ۸۰۵۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور مشغول به کار هستند. همواره در سال‌های مختلف تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان با رشد خوبی همراه بوده است و این شرکت‌ها اثرگذاری خوبی در کشور در تمام ابعاد داشته‌اند. طبق آمار، حدود ۵۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان تولیدی در کشور مشغول به فعالیت هستند و اظهارنامه مالیاتی خود را ثبت کرده و در اقتصاد کشور نقش‌آفرینی مستقیم دارند اما برای آنکه بتوانند نقش اقتصادی خود را نیز به درستی ایفا کنند، باید ابتدا اندیشه دانش‌بنیانی در کشور نهادینه شود تا متعاقب آن بتوان رفتار و کنش متناسبی را در بطن فعالیت‌های اقتصادی مشاهده کرد. البته دولت هم با حمایت از این جوانان باید انگیزه ماندن آنان در کشور را بیشتر و شرایط کاری مناسب برای نخبگان را فراهم کند.
ایجاد ۱۳۷۰ شرکت دانش‌بنیان فقط در یک سال
به گفته عابدی، در سال‌های مختلف شرکت‌های دانش‌بنیان رشد خوبی داشته اند و امسال نیز با توجه به شعار سال و دغدغه‌های مقام معظم رهبری، یک رکوردشکنی در زمینه رشد شرکت‌های دانش‌بنیان داشته ایم. به طوری که از ابتدای سال جاری تا پایان دی‌ماه، حدود ۱۳۷۰ شرکت دانش‌بنیان به فهرست شرکت‌های دانش‌بنیان اضافه شده است که نزدیک به ۱.۸ برابر سال ۱۴۰۰ است. علاوه بر آن متوسط زمان ارزیابی شرکت ها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده است؛ در سال ۱۴۰۰ متوسط زمان ارزیابی ۱۰۰ روز بود و در حال حاضر به کمتر از ۵۰ روز رسیده است.
وی افزود: امسال در هر ماه نزدیک به ۶۰۰ شرکت جدید ارزیابی شده اند. ارزیابی دانش‌بنیان‌ها دو سال اعتبار دارد و بعد از آن شرکت‌ها دوباره باید ارزیابی شوند؛ در حال حاضر جمعاً نزدیک به ۸۰۰ ارزیابی در ماه انجام می‌شود. با توجه به درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال مالی ۱۴۰۰، پیش‌فرض ما این است که حداقل تا پایان ۲ سال آینده بتوانیم چهار تا ۶ درصد تولید ناخالص ملی را به اقتصاد دانش‌بنیان متصل کنیم. این سهم باید هر سال گسترش یابد و بیشتر شود.
به گفته عابدی، سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ و پیشران می‌توانند برای بومی‌سازی اقلام مورد نیاز درخواست خود را به معاونت علمی ارسال کنند تا پس از بررسی، آن نیازها توسط شرکت‌های دانش‌بنیان توانمند بومی‌سازی می‌شوند. تاکنون ۲۷۷ نیاز اساسی از سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف دریافت شده که از این تعداد بیش از ۱۳۰ نیاز اساسی و تحریمی کشور بومی سازی شده است.