به گزارش خبرنگار ایرنا، با ورود به خیابان امام خمینی (ره) قزوین در میان شلوغی بازار و رفت‌وآمدها یک بنای وسیع و فاخر تاریخی خودنمایی می‌کند؛ با ورود به راسته اصلی کاروانسرا گویی در شاهراه اقتصادی ۱۰۰ سال گذشته قدم می‌زنی، مغازه‌هایی با هنرهای دستی هنرمندان قزوین را یکی پس از دیگری سپری می‌کنی، و محو تماشای شکوه معماری ایرانی-اسلامی خواهی شد.
به گفته کارشناسان، درگذشته تاجران مسافت‌های طولانی را بین شهرها و کشورها طی می‌کردند از این رو وجود کاروانسراهایی در میان راه شهرها بسیار پر اهمیت بوده و امروزه در مناطق مختلف کشور می‌توان کاروانسراهای تاریخی بسیاری را مشاهده کرد، با این حال کاروانسرای سعدالسلطنه یکی از کاروانسراهای بنام ایران بوده که از قدمت و اهمیت بالایی برخوردار است.
کاروانسرای سعدالسلطنه در مرکز بافت تاریخی شهر قزوین قرار دارد و درب‌های اصلی آن در خیابان امام خمینی (ره) است و به عنوان یکی از مهم ترین جاذبه‌های تاریخی این شهر بشمار می‌آید.
سعدالسلطنه در سال ۱۳۱۶ با شماره ثبت ۱۰۲۱ در زیر مجموعه بازار قزوین به ثبت ملی رسید و پس از آن در سال ۱۳۷۷ به شکل مجزا و با شماره ۲۰۸۹ با نام و عنوان کاروانسرای سعدالسلطنه در فهرست آثار ملی ثبت شد.
این کاروانسرا به دلیل اینکه در دل شهر قزوین و در مسیر ارتباطی کشورهایی نظیر روسیه و ترکیه با ایران واقع شده بود، در روزگاران قدیم بسیار پر اهمیت بوده و امروزه نیز از لحاظ تاریخی دارای اهمیت ویژه‌ای است.
قدمت کاروانسرای سعد السلطنه
کاروانسرای سعدالسلطنه در اواخر دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار و به دستور حاکم وقت قزوین، محمدباقر خان سعدالسلطنه اصفهانی بنا شد.
این کاروانسرا با دارا بودن بیش از ۶ هکتار وسعت به‌عنوان بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده درون شهری ایران شناخته و همچنین این بنا یکی از کامل ترین سراهای ایران محسوب می‌شود.
سرای سعد السلطنه را با نام‌های سرای سعدیه، بازارچه سعدالسلطنه و سرای سعادت می‌شناسند اما بیشتر شهرت این مکان سعدالسلطنه است نامی که از ابتدا باقرخان سعدالسلطنه بر روی آن قرار داد.
این مکان تا قبل از جنگ جهانی اول، یکی از بزرگترین کاروانسراهای کشور و پل ارتباطی آسیا و اروپا بود، در ایران سه نوع کاروانسرای درون شهری، خارج شهری و در بدو ورود شهری وجود دارد اما کاروانسرای سعدالسلطنه ترکیبی از همه این موارد است.
این مکان قبل از جنگ جهانی اول، برای اقامت‌های شبانه تجار و بازرگانان نیز مناسب بود، اما پس از جنگ جهانی اول، همراه با افول اقتصادی شهر قزوین، این مکان نیز از رونق افتاد و میزان تجارت در آن به شدت رو به افول کشیده شد.
معماری سرای سعدالسلطنه
سرای سعد السلطنه قزوین در فضایی حدود ۲۵ هزار متر مربع ساخته شده که این امر باعث شده این سرا را بزرگترین و وسیع‌ترین سرای سنتی کشورمان بنامیم و ساخت تو در تو این مکان است که باعث جلب توجه بازدید کنندگان می‌شود.
همچنین در سرای سعدالسلطنه هفت حیاط وجود دارد که می‌توان از همه آنها دیدن کرد و هر کدام از این حیاط‌ها برای خود نام‌هایی دارند مانند حیاط سعدیه، سعدالسلطنه، نگارالسلطنه که هرکدام به تنهایی یک اثر تاریخی فاخر هستند.
این سرای زیبا که در سال ۱۳۷۷ ثبت ملی شده است دارای چندین درب ورودی و قسمت‌هایی زیبایی همچون شترخان، تیمچه حمام، راسته، چایخانه و مسجد است که محل مناسبی برای بازدید گردشگران بوده و عکاسی در معماری بی نظیر سرای سعد السلطنه قزوین می‌تواند یکی از بی نظیر ترین لحظاتی باشد که هر فرد در خاطر خود ثبت می‌کند.
ورودی اصلی بنای کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین در خیابان امام (ره) قرار دارد، هشتی زیبایی در ورودی این بنا خیابان را به حیاط اصلی مجموعه سرا متصل می‌کند تا بازدیدکنندگان به محوطه یا حیاطی محصور با حجره‌هایی دارای ایوانچه‌ها با تزیینات گل و بوته از گچ روبرو شوند.
حیاط شرقی این مجموعه از حجره‌هایی با ایوانچه‌هایی شبیه حیاط اصلی احاطه شده و در پشت حجره‌های شرقی انبار بزرک ستون داری قرار دارد که گرمابه سعدیه نیز در همین طرف واقع شده است
همچنین ادامه محور حیاط اصلی به سمت جنوب به چهارسوق کاروانسرا می‌رسد که زیباترین قسمت این مجموعه تاریخی به شمار می رود و از فضاهای تجاری سنتی با معماری اصیل ایرانی-اسلامی تشکیل شده است.
بر فراز این چهارسوق گنبدی بزرگ و در چهار طرف آن چهار نیم گنبد قرار دارد که همگی دارای کاشی کاری بدیع و زیبا است و در ادامه این محور راسته‌ای است شبیه راسته بازار که با طاق پوشیده شده و درطرفین خود حجره‌هایی دارد که درپشت این حجره‌ها انبار و بارانداز مجموعه قرار دارد.
محور دیگر در این بنا که چهار ستون اصلی دارد قیصریه است این راسته در ارتباط خود با بازار سعدیه فضای زیبای گنبد داری با کارهای هنری ویژه عصر قاجار ایجاد کرده است.
چهار سوقی که از تداخل راسته بازار وزیر و قیصریه تشکیل شده را باید زیباترین قسمت این کاروانسرای باشکوه و زیبای تاریخی دانست که می‌توان در آن شکوه معماری ایرانی-اسلامی را مشاهده کرد.
بازار سعدیه در غرب مجموعه قرار دارد این راسته نیز بر گذر قدیمی مشرف شده که از بازار وزیر قزوین آغاز شده و تا مسجدالنبی(ص) ادامه می‌یابد.
بخش‌های دیگر این مجموعه شامل گرمابه رضوی، کارونسرای بهشتیان و مسجد حاج ملاآقا است.
پیش از سال ۱۳۷۷ دراین کاروانسرا مشاغل گارگاهی، نجاری و تولیدی فعالیت داشتند و انبار کالای اصناف مختلف در آن قرار داشت، و تنها ۱۰ واحد تجاری در این کاروانسرا دایر بود.
در سال ۷۸ املاک سرای سعدالسلطنه توسط میراث فرهنگی تملک و در سال‌های ۷۹ و ۸۰ تعداد قابل توجهی از سرقفلی‌های این مجموعه از مالکان آنها خریداری شد.
تا قبل از احیا و مرمت این مجموعه امکان بازدید گردشگران از آن وجود نداشت اما پس از ساماندهی و مرمت بخش زیادی از این مجموعه و راه اندازی بازار صنایع دستی در آن به یکی از جاذبه‌های تاریخی قزوین که همواره مورد توجه گردشگران بوده، تیدیل شده است.
بازار صنایع دستی سعدالسلطنه قزوین را می‌توان جزو بزرگترین بازارهای صنایع دستی ایران نام برد، در حال حاضر بخش زیادی از حجره‌های سعدالسلطنه به محل ساخت و عرضه صنایع دستی تبدیل شده‌اند، از انواع سفال و مصنوعات چوبی گرفته تا پاپیه ماشی و نقاشی روی شیشه و انواع گلیم و موج بافی و دست بافته‌های سنتی و جواهرات سنگی و همچنین تابلوهای خوشنویسی را می‌توانید در این مکان پیدا کنید.
بهترین زمان برای بازدید از شهر قزوین و مکان‌های گردشگری آن، فصل بهار و اواخر تابستان است،همچنین نوروز بهترین زمانی است که می‌توانید از این مجموعه وسیع تاریخی بازدید کنید.