سردشت یکی از شهرهای کوچک جنوب آذربایجان‌غربی که از پر بارش ترین مناطق کشور محسوب شده و دارای آب و هوای کوهستانی و طبیعتی بکر و دیدنی در مرز و همسایگی با اقلیم کردستان عراق است.
طبیعت سردشت دارای زیباترین چشم‌اندازها از کوهستان‌ها، پوشش گیاهی سرسبز، چشمه، آبشارها و رودخانه‌های طبیعی است که نظر هر رهگذری را به خود معطوف کرده و بدون شک سردشت را می‌توان از بهترین مقاصد سفر و گردشگری در شمال غربی ایران برشمرد.
دریاچه‌ی سد و رودخانه زاب و حاشیه‌های اطراف آنها، آبشار شلماش، آبشار رزگه، چشمه‌ی آب معدنی گراوان، گردنه زمزیران، دشت وزینه، تفرجگاه‌های خدر آباد، دره گرژال و بیوران تنها بخشی از زیبایی‌های بی‌پایان این خطه هستند و برای گردشگران مسافران تعطیلات به ویژه ایام نوروز پیشنهادی جذاب محسوب می‌شود.
همچنین مسیر دسترسی به شهرستان سردشت هم از طرف مهاباد و هم از طرف پیرانشهر در زمره مناطق دیدنی با جاده کوهستانی همراه با پوشش گیاهی سبرسبز بوده و می‌تواند اوقات شاد و مفرحی را برای مسافران این خطه به ارمغان آورد.
چشمه کانی گراوان
چشمه کانی گراوان جزء زیباترین جاذبه‌های طبیعی استان آذربایجان‌غربی محسوب می‌شود که سالانه پذیرای گردشگران زیادی از گوشه و کنار کشور است.
این چشمه در ۲ کیلومتری شهرستان ربط و در نزدیکی روستایی بنام «کانی گویز» قرار دارد، جاذبه‌ای است که از دل زمین می‌جوشد و در اطراف خود جذابیت‌های منحصربه‌فردی دارد، تپه آهکی اطراف آن که ساخته دست طبیعت است، جلوه‌ای زیبا از این منطقه را به نمایش می‌گذارد.
از جاده اصلی تا محل چشمه گراوان در کنار رودخانه حدودا یک کیلومتر جاده خاکی وجود دارد که بهتر است آن را پیاده بروید.
آب سرد این چشمه به‌دلیل شوری زیاد غیر قابل شرب است، رسوب املاح موجود در چشمه با گذر زمان، سازه آهکی رنگارنگی در اطراف آن به وجود آورده که بر زیبایی‌های چشمه افزوده است.
همچنین فعل و انفعالات شیمیایی آب چشمه موجب شده تا هر ساله ارتفاع این سازه افزایش یابد البته در زمستان‌ها سازه آهکی یخ می‌زند در حالیکه آب چشمه به‌دلیل وجود نمک، همچنان جریان دارد.
خواص درمانی این چشمه بسیار است و می‌توان آن را در دسته‌بندی چشمه‌های آب‌معدنی گازدار جا داد که در بسیاری از امور زیبایی و پوست کاربرد دارد، در واقع، شهرت اصلی چشمه کانی گراوان به‌دلیل جوشیدن آبی با خواص مفید و مورداستفاده در درمان‌های بیوفیزیولوژیکی است.
وجود املاح معدنی و طبیعی در آب چشمه کانی گراوان باعث گسترش گردشگری درمانی در منطقه شده است و همه ساله گردشگران بسیاری را برای درمان بیماری‌های پوستی، دردهای استخوانی و همچنین بیماری‌های چون روماتیسم و دردهای عضلانی به شهرستان سردشت و روستای کانی گویز هدایت می‌کند.
این آب پس از جریان در سطح زمین از خود موادی به جا می‌گذارد که با گذشت زمان، توده‌ای مخروطی شکل جالب خلق می‌کند و تپه‌ای رنگارنگ پدید می‌آورد. وجود این تپه در میان طبیعت سرسبز منطقه، منظره‌ای چشم‌نواز با طیف رنگی زیبایی ایجاد کرده است. این سازه آهکی که چشمه از درون آن می‌جوشد، حدود ۲۰ متر ارتفاع دارد.
آبشار شلماش
آبشار شلماش یکی از از جاذبه‌های گردشگری معروف استان آذربایجان غربی بوده که در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر کردنشین سردشت واقع شده است، این آبشار که در فصل بهار خروشان خواهد شد در بخش مرکزی سردشت، دهستان باسک کولوسه، نزدیک روستای سرسبز و جنگلی «شلماش» قرار دارد.
آبشار شلماش در شهری کردنشین قرار دارد و نام آن نیز از زبان کردی گرفته شده که به‌معنای تخته سنگ بسیار بزرگ است و به‌دلیل ارتفاع و سنگی بودن کوهی که آبشار از آن جاری می‌شود، به این اسم معروف است.
وقتی به آبشار شلماش برسید و خودروی خود را پارک کنید، صدای جوش‌وخروش آبشار را خواهید شنید؛ کمی آن‌طرف‌تر در ۲۰ متری‌تان می‌توانید اولین آبشار را ببینید. شلماش از سه آبشار تشکیل شده است.
برای دیدن کل آبشار باید به پایین دره بروید که در گذشته رسیدن به آن، آسان و خالی از خطر نبود، اما نگران نباشید، در حال حاضر با گذاشتن پله‌ها و حصارهایی برای رفاه حال گردشگران، دسترسی به آن راحت شده و کافی است که حدود ۴۰۰ پله را به پایین دره بروید.
همان طور که در حال حرکت به‌سمت پایین دره هستید، از تماشای منظره‌ی بدیع و بی‌مانند آبشارها و تلاقی آب و سنگ غافل نشوید و حتما لحظه‌های فراموش‌نشدنی این گردش را در قاب به‌یادماندنی عکس و فیلم خاطره ای ماندگار به وجود خواهد آمد.
آبشارهای شلماس حدود ۲۰۰ متر ارتفاع دارند که در انتهای دره، حوضچه‌ای تماشایی را تشکیل می‌دهند. آب این آبشارها از رودخانه‌ی زاب کوچک سرچشمه می‌گیرد. آبشار شلماش از جاهای دیدنی سردشت به شمار می‌رود و با شماره‌ی ۴۳۴ در فهرست میراث طبیعی - ملی به ثبت رسیده است.
شنا و آب‌تنی در حوضچه‌ی آبشار شلماش ممنوع بوده و بهتر است برای حفظ جان خود و به‌ویژه کودکان و فرزندانتان، از این کار خودداری کنید.
در شلماش، سکوهایی برای استراحت مسافران و گردشگرن ایجاد شده است و امکان اقامت و چادر زدن وجود دارد. از امکانات رفاهی دیگر در این مکان می‌توان به فروشگاه، رستوران و سرویس بهداشتی اشاره کرد.
همچنین شما می‌توانید شب را در اقامتگاه‌های سنتی و بوم‌گردی شهرستان سردشت سپری کرده و اقامت در بافت قدیمی و معماری اصیل این منطقه را تجربه کنید.
حمام تاریخی بیستون سردشت
حمام تاریخی بیستون از مشهورترین جاهای دیدنی سردشت در مرکز این شهر است. قدمت این حمام به دوره حکومت قاجاریان می‌رسد و نمونه‌ای کامل از حمام‌های سنتی ایرانی است. این حمام به دست خواهر سردار عزیز خان، فرمانده قشون ایران در زمان ناصرالدین شاه ساخته شد.
حمام بیستون تا چند سال پیش نیز کاربری خود را حفظ کرده بود و همچنان مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ اما در طول
سال‌های اخیر با تاسیس حمامی جدید در سردشت، این بنای تاریخی تنها شکل جاذبه‌ای تاریخی به خود گرفت. پس از تعطیلی این حمام کار مرمت و بازسازی این اثر تاریخی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی آغاز شد و گنبد، کف و لوله کشی‌های آن بازسازی شدند. در گذشته این حمام را با نام «کاروانسرای الیاس» نیز می‌شناختند.
نام حمام تاریخی بیستون در فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد. این حمام تاریخی درحاشیه پارکی سرسبز در مجاورت خیابان امام خمینی سردشت قرار دارد.
آبشار رزگه
آبشار رزگه از دیگر جاذبه‌های طبیعی در جنوب غربی آذربایجان غربی و نزدیکی سردشت است که در فاصله تقریبی ۱۲ کیلومتری غرب این شهر قرار دارد. این آبشار یکی از جاذبه‌های دیدنی منطقه آلان سردشت به شمار می‌رود و در پایین دست روستای «رازگاه» قرار دارد. دسترسی به این آبشار سخت نیست و برای بازدید از آن باید در مسیر جاده سردشت به رزگه به‌سمت روستای رازگاه بروید. آبشار رزگه در حاشیه مسیر و میان این جاده قرار دارد.
ارتفاع آبشار رزگه به حدود ۱۵ متر می‌رسد و اطراف آن را درختان سرسبز پوشانده‌اند. در سمت دیگر جاده و مقابل این آبشار دره‌ای مملو از درختچه‌های سبز و گل‌های رنگارنگ قرار دارد که لذت تماشای آبشار رزگه در حاشیه این جاده را افزایش می‌دهد.
در طول بهار میزان آب آبشار رزگه افزایش می‌یابد و به بیشترین میزان خود می‌رسد. با نزدیکی به اواخر تابستان و در نخستین روزهای پاییز، حجم آب این آبشار بسیار کم می‌شود و در زمستان کاملا یخ می‌زند. در این زمان از سال گرچه هوا در این منطقه بسیار سرد است؛ علاقه‌مندان به طبیعت گردی در زمستان برای بازدید از آبشار یخی رزگه به تماشای این آبشار می‌آیند.
پل قلاتاسیان
پل قلاتاسیان یکی از آثار تاریخی به جا مانده از دوره حکومت قاجاریان است که آن را روی بقایای پایه‌هایی سنگی از زمان حکومت ساسانیان در ایران باستان ساخته‌اند. نام این پل را از قلعه‌ای باستانی در نزدیکی آن گرفته‌اند که قلعه تاسیان نام دارد. امروزه از قلعه تاسیان جز خرابه‌هایی باقی نمانده است. پل قلاتاسیان یکی از مشهورترین سازه‌ها بر رودخانه زاب به شمار می‌رود.
پل قلاتاسیان در مسیر دسترسی سردشت به پیرانشهر قرار دارد و برای بازدید از آن باید در این جاده به مسیر فرعی روستای «ببی آوا» به روستای «سپیدار» بروید. این پل در گذشته از مهم‌ترین گذرگاه‌های نظامی و بازرگانی در شمال غربی ایران بوده است و رویدادهای مهمی در اطراف آن رخ داده‌اند. طول پل قلاتاسیان به حدود ۵۵ متر و ارتفاع آن به حدود ۱۵ متر می‌رسند. صخره‌های محکم اطراف این پل تکیه گاه‌هایی مناسب برای پایه‌های آن بوده‌اند و بدنه این پل روی صخره‌های طبیعی سوار است. تنها یکی از پنج پایه این پل را از سنگ و ملاط ساروج ساخته‌اند. در ساخت بخش بالایی پل قلاتاسیان نیز از آهن و چوب استفاده کرده‌اند.
منطقه آلان
منطقه آلان یکی از زیباترین تفرجگاه‌های طبیعی در نزدیکی سردشت است که بسیاری از جاذبه‌های طبیعی اطراف این شهر در آن قرار دارند. در سفر به سردشت، منطقه آلان بدون شک از بهترین نواحی برای اتراق در طبیعت به شمار می‌رود. سراسر این منطقه را چمنزارهای سرسبز و جنگل‌هایی با پوشش گیاهی انبوه تشکیل می‌دهند که آب‌وهوایی بسیار دلپذیر دارند. برای اتراق در طبیعت منطقه آلان بهترین زمان از اواسط بهار تا پایان تابستان است.
بسیاری از روستاهای خوش آب و هوای آذربایجان غربی نیز در منطقه آلان قرار گرفته‌اند. از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی در این منطقه می‌توان به آبشار رزگه اشاره کرد. آبشار شلماش نیز در همین ناحیه و فاصله کوتاهی از آبشار رزگه واقع شده است. روستای «بیتوش» در منتهی‌الیه غربی سردشت و خط مرزی ایران با عرق در منطقه آلان قرار دارد و از زیباترین آبادی‌های این منطقه به شمار می‌رود. از دیگر روستاهای زیبا در این نواحی برای گردشگران می‌توان روستاهای «گرویس» و «مزرعه» را نام برد. باغ‌های میوه در این روستاها در تابستان به بار می‌نشینند و حال و هوایی زیبا به این نواحی می‌بخشند.
رودخانه زاب
رودخانه زاب یکی از رودخانه‌های دائمی ایران در استان آذربایجان غربی است که در امتداد این استان تا خط مرزی ایران با عراق امتداد دارد. اطراف این رودخانه از زیباترین مناطق طبیعی شمال غربی ایران هستند و در طول سال گردشگران زیادی اطراف این رودخانه اتراق می‌کنند.
رودخانه از ارتفاعات آذربایجان غربی تا مسیر مرزی بین ایران و عراق در جوار سردشت جریان دارد و در نهایت به رودخانه دجله در کشور عراق می‌ریزد.
رودخانه زاب در بیشترین بخش‌های مسیر خود از مناطق کوهستانی پرشیب عبور می‌کند، این مناطق بسیار بکر هستند و دسترسی به آنها برای همه گردشگران ممکن نیست.
این رودخانه در نزدیکی سردشت در مسیرهای کم ارتفاع قرار می‌گیرد و دسترسی به رودخانه زاب از شهر سردشت به‌راحتی امکان‌پذیر است.
در مسیر این رودخانه سه پل تاریخی به چشم می‌خورند که «قلاتاسین»، «فلزی» و «بیتوش» نام دارند.
رودخانه زاب از تجمع رودهای کوچک آب شیرین در ارتفاع بیش از ۲ هزار متری کوهستانی در مسیر شرق به غرب شکل می‌گیرد و پس از عبور از پیرانشهر و سردشت، از ایران خارج می‌شود. این رودخانه در انتهای مسیر خود به رود دجله می‌ریزد و یکی از سرچشمه‌های اصلی این رود در کشور عراق به شمار می‌رود.
بهترین زمان برای اتراق در حاشیه رودخانه زاب، فصل بهار است.
بدون شک هرگز نمی‌توان لذت زیبایی‌های سردشت را تنها با نوشتار و طی یک گزارش لمس کرد چرا که در گوشه و کنار طبیعت بکر این شهر می‌توان جاذبه‌های طبیعی بسیاری را پیدا کرد که بی‌شک هر مسافر و گردشگری را متحیر زیبایی‌های خود خواهد کرد.
پیشنهاد می‌شود مسافرانی که این شهرستان را برای مقصد سفر خود انتخاب می‌کنند از سایر جاذبه های توریستی و گردشگری این شهرستان از جمله «تپه باستانی ربط»، «غار قلاتاسیان»، «دره گرژال»، «گردنه زمزیران»، «قلعه مالیموس» و «قلعه ربط» به‌جا مانده از هزاره قبل از میلاد دیدن کنند.
شهرستان مرزی سردشت در جنوب آذربایجان غربی دارای جلوه‌های بکر و جاذبه‌های دیدنی و خدادادی بسیاری است که گردشگران زیادی را در فصل بهار بویژه در اردیبهشت بسوی خود جلب می‌کند.
این شهرستان دارای چهار شهر، سه بخش ربط، مرکزی و وزینه با۶ دهستان و ۲۴۶ روستا و جمعیت ۱۲۰ هزار نفر است.
این شهرستان دارای ۹۰ هزار هکتار جنگل و ۳۰ هزار هکتار مرتع است.