به گزارش خبرنگار ایرنا، این تکایا مزین به کاشی‌کاری، کتیبه‌ها، آیینه‌کاری، تزیینات و آجرکاری‌هایی است که نمایی چشم‌نواز را برای گردشگران بوجود آورده است.
این شاهکارهای هنر و معماری اصیل ایرانی، اسلامی در بافت قدیم شهر کرمانشاه و در محلات «آبشوران قدیم» و «فیض‌آباد» برای برگزاری آیین‌های مذهبی و پذیرایی از زوار عتبات عالیات توسط معماران خوش ذوق آن دوران ساخته شده است.
هنر، ظرافت و زیبایی‌های که در تزیینات آجرکاری، آیینه‌کاری و کاشی‌کاری‌های این بناها به کار رفته در کمتر بنایی در کشور دیده می‌شود.
بازدیدکنندگان از این تکایا ساعت‌ها مسحور هنر معمارانی می‌شوند که از جان و دل سال‌ها برای ساخت این بناهای مذهبی تلاش کرده‌اند تا آثاری ماندگار برای آیندگان به جای گذارند.
تکیه معاون الملک شاهکار هنر و معماری اصیل ایرانی - اسلامی
تکیه معاون الملک یکی از بناهای به جای مانده دوره قاجاریه در کرمانشاه را می توان یکی از شاهکارهای هنر و معماری اصیل ایرانی - اسلامی دانست که کاشی های منحصر به فردش آن را از دیگر تکایای شهر متمایز می‌کند.
این بنا در بافت قدیم شهر، در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید حـداد عادل واقع شـده و قدمت آن بیش از ۱۲۰ سال قبل، اواخر دوران قاجار بر می گردد که بـه دستور «حسین‌خان» معروف به «معین الرعایا» ساخته شده است. این بنا از سه قسمت حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است.
مجموعه بنا در حدود ۶ متر از سطح خیابان پایین‌تر است به طوری که برای ورود به حسینیه باید از ۱۷ پله بزرگ عبور کرد. در جنب پله های ورودی، سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشی‌هایی با نقوش حضرت ابوالفضل (ع) تزیین شده است.
حضرت ابوالفضل سوار بر اسب، شمشیر به کمر و پرچم در دست دارد. روی پرچم جمله «نصر من الله و فتحاً قریب» نوشته شده است. جلوی پای سوار نیز تصویر کودک خردسالی دیده می‌شود.
مردم محل سوار را به حضرت ابوالفضل و تصویر کودک را به حضرت سکینه نسبت می‌دهند که از عموی خود عباس طلب آب کرده است. از این رو این مکان را محترم شمرده و در آنجا نذر می‌کنند، شمع روشن کرده و طلب حاجت می‌کنند.
سراسر نمای مدخل و سر در ورودی بنا نیز با کاشی‌های نفیس تزیین شده است.
حسینیه در حقیقت صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره های ۲ طبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که سراسر دیوارهای آن با کاشی‌کاری زیبا آراسته شده است. داخل طاق نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشی‌کاری شده پوشیده شده است این تابلوها، صحنه هایی از عزاداری شامل سینه زنی، قمه زنی و هم چنین تصاویری از خلفا و سلاطین ایران، بارگاه حضرت سلیمان را نشان می دهد. علاوه بر کاشی های با نقوش انسانی، کاشی هایی نیز با نقوش هندسی زیبا به کار رفته است.
در ذیل تابلو مجلس روضه خوانی مرحوم اشرف‌الواعظین، واقع در دیوار جنوبی حسینیه، اشعاری در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشی کاری آن به چشم می خورد که سروده های واله شاعر کرمانشاهی است.
به هنگام مرمت حسینیه آثاری از آئینه کاری و گچبری بر دیوارهای آن ظاهر گردید. چنین به نظر می رسد که بنای اولیه با گچ بری و آئینه کاری تزئین بوده است.
بخش میانی یا زینبیه به صورت صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره های متعددی احاطه شده است. غرفه های طبقه فوقانی، استقرار زنان شرکت کننده در مراسم سوگواری بوده است.
سقف بنا به صورت گنبدی روپوش است که گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی به صورت نمای فلزی است. تمام دیوارها و حجره های اطراف با کاشی های زیبا شامل ۱۸ تابلو از صحنه های غم انگیز کربلا نظیر آمدن زعفر جنی به خدمت امام حسین (ع)، رزم حضرت علی اکبر (ع)، رزم حضرت قاسم (ع)، رزم حضرت ابوالفضل (ع) صحنه هایی از قیام توابین، به خاکسپاری شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسد، صحنه ورود اهل بیت به مدینه، مجلس مختار و بردن اهل بیت (ع) و امام سجاد (ع) به خرابه های شام و مجلس یزید است.
در بالای قسمت دیواره گنبد هشت تابلو کاشی کاری شده وجود دارد. این تابلوها عبارتند از صحنه‌ای از عروج پیامبر (ص) و دیدن حضرت علی (ع) در معراج، ضمانت حضرت رضا (ع) از آهو، قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع) توسط حضرت ابراهیم (ع)، نبرد حضرت علی (ع) با حب سردار خیبریان، باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط حضرت موسی (ع) و مکتب خانه فرزندان حضرت علی (ع).
در حاشیه پائین آن اشکال متعددی از سلاطین و پادشاهان اساطیری و تاریخی و همچنین مرثیه های متعددی از محتشم کاشانی در اطراف بنا به چشم می خورد. خطاط این خطوط و اشعار در سقف دیوارهای زینبیه و حسینیه، میرزا حسنخان خطاط کرمانشاهی بوده است.
قبر مرحوم معاون الملک بانی تکیه که در سال ۱۳۲۷ ش در گذشته درون اتاق کوچکی در جنوب شرقی زینبیه قرار دارد.
بنای عباسیه نیز به صورت صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آن بنای ۲ طبقه ای ساخته شده و در قسمت جنوبی آن ایوانی با ۲ ستون آجری برپا شده است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی های رنگارنگی تزئین شده که بر روی آنها، صحنه هایی از ورود حضرت یوسف به کنعان، بارگاه حضرت سلیمان و تصاویری از آستان مقدس حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) دیده می شود.
در این صحن نیز، تصاویری از شخصیت های مذهبی، سیاسی و مهره هایی از رجال دوره قاجار کرمانشاه در این دوره از جمله حسنخان معاون الملک و آیت الله سید حسین حائری طباطبایی بر روی کاشی ها نقش بسته است.
تکیه بیگلربیگی
تکیه بیگلربیگی از جمله آثار تاریخی ماندگار از دوران اسلامی در استان کرمانشاه است که همواره به ویژه در ایام نوروز میزبان گردشگران و مهمانان نوروزی استان است.
بناهای مذهبی در هر کشوری از جایگاه ویژه‌ای نزد مردم برخوردارند که ایران اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و دارای هزاران بنای مذهبی با ارزش است و استان کرمانشاه نیز به واسطه عوامل بسیاری همچون قرار گرفتن در مسیر عتبات عالیات از قدیم الایام بناهای مذهبی بسیاری را در خود جای داده که این بناها مورد تکریم و احترام مردم و زائران عتبات عالیات قرار گرفته است.
یکی از این بناها تکیه بیگلربیگی است، این تکیه یکی از زیباترین بناهای ساخته شده کرمانشاه در دوره قاجار است که مزین به کتیبه‌ها، تزیینات و آجرکاری‌هایی است که نمایی چشم نواز را بوجود آورده است و از لحاظ آیینه کاری در میان تکایای کرمانشاه بی‌نظیر است.
عمارت تکیه بیگلربیگی در بافت قدیمی شهر کرمانشاه، در محله قدیمی فیض آباد (خیابان مدرس) و در کوچه «صارم الدوله» در مقابل مسجد جامع شهر قرار دارد.
ساخت این تکیه در سال ۱۳۰۹ توسط «عبدالله خان فراش باشی» ملقب به بیگلربیگی از مقامات مشهور و متنفذ کرمانشاه در دوره قاجاریه شروع و عملیات ساختمانی آن در سال ۱۳۱۵ به اتمام رسید.
گوشه به گوشه تکیه بیگلربیگی را که بنگرید جز هنر، ظرافت و زیبایی چیزی نمی بینید و البته کتیبه‌ها و تزیینات و آجرکاری‌هایی که هنر دست معماران خوش ذوق ایرانی است.
تکیه بیگلربیگی در ایام محرم پذیرای انبوه عزاداران و زائران عتبات عالیات بوده است. این تکیه دارای سه ورودی است که ورودی اصلی آن در جبهه جنوب شرق قرار دارد و سر در این ورودی به وسیله مقرنس‌های گچی و گچبری‌های برجسته تزیین شده همچنین در ۲ طرف ورودی ۲ ردیف طاق نما دیده می‌شود.
پس از سردر ورودی فضای هشتی قرار دارد که در دیواره‌های این فضا، طاقچه‌هایی ایجاد شده و سقف آن با رسم بندی‌های آجری تزیین شده و پس از هشتی، دالان نسبتاً درازی قرار دارد که به حیاطی اصلی تکیه منتهی می‌شود سقف دالان نیز با تزئینات مزین شده است.
ورودی دیگر تکیه بیگلربیگی از طریق کوچه بن بست جبهه شمالی است که از طریق این ورودی می‌توان به فضاهای مسکونی ضلع شمالی تکیه دسترسی پیدا کرد، تکیه بیگلربیگی دارای حیاط نسبتاً وسیعی است که کف آن در حدود ۲.۵ متر پایین تر از خیابان قراردارد و در وسط حیاط حوض بزرگی دیده می‌شود که این حیاط در ایام محرم انبوه عزاداران را در خود جای می دهد.
اطراف حیاط به وسیله فضاهای متعددی احاطه شده که فضاهای بخش‌های شرقی و جنوبی حیاط کارکرد مسکونی داشته و در بخش غربی نیز گنبد خانه حسینی قرار گرفته، بخش شرقی حیاط شامل فضاهای ۲ طبقه است، داخل هر یک از این اتاق‌ها طاقچه‌های متعددی دیده می‌شود که ارتفاع فضاهای طبقه دوم یک و نیم متر است و از این فضاها جهت انباری استفاده می شده است.
در ضلع شمال شرقی حیاط، مطبخ قرار دارد که در ایام محرم جهت تهیه غذای عزاداران مورد استفاده قرار می‌گرفته، در این بخش مجموعه‌ای از اتاق‌ها قرار دارد که بخش جنوبی حیاط نیز شامل چهارفضا است که سه فضای آن دارای ارسی است، راه دسترسی به این فضاها از طریق پلکان سنگی داخل حیاط است.
بخش شمالی حیاط دارای ۲ طبقه و یک زیرزمین است. زیرزمین تکیه شامل حوضخانه محل استراحت تابستانی و تعدادی اتاق است. سقف حوضخانه و استراحتگاه تابستانی با تیرهای چوبی و تخته کوبی پوشیده شده و اتاق‌های اطراف دارای طاق های آهنگ آجری است، سقف هریک از این اتاق‌ها با گچبری‌های زیبایی تزیین شده‌اند.
در طبقه اول بخش شمالی، شاه نشین قرار دارد و اطراف آن را فضاهای متعددی احاطه کرده، فضای شاه نشین مشرف به حیاط دارای ارسی چوبی بسیار زیبایی است.
قسمت داخلی شاه نشین نیز با تزئینات گچبری مزین شده، نقوش ایجاد شده شامل طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی، قاب بندی‌ها، نبش عقاب و ستون‌های گچی است. در بخش فوقانی شاه نشین قاب گچی دیده می‌شود که در داخل آن جمله (یا ابا عبدالله الحسین) و تاریخ ۱۲۶۲ نوشته شده و به نظر می‌رسد تاریخ مذکور زمان تکمیل گچبری‌های تکیه بوده است، احتمالا از اتاق شاه نشین جهت پذیرایی و ملاقات افراد با بیگربیگی استفاده می شده و اتاق‌های اطراف شاه نشین و طبقه فوقانی که دارای تزئینات گچی است فضای استراحت بوده است.
مهمترین قسمت تکیه بیگلربیگی، بخش غربی آن است و گنبدخانه حسینیه در آن قرار دارد، این قسمت شامل ایوان نسبتاً بزرگی است که از طریق یک رشته پلکان سنگی سه پله ای به حیاط تکیه راه دارد.
در جلوی ایوان ۲ ستون چوبی نسبتا بلند و ۲ ستون نما دیده می‌شود، همچنین سرستون‌های آنها از نوع سرستون‌های بیزانس است که با گچبری‌های گل و گیاه تزیین شده، سقف ایوان نیز دارای تزئینات منبت کاری است.
از طریق یک در بزرگ چوبی با ارسی زیبا می توان وارد فضای اصلی حسینیه شد، حسینیه فضایی ۲ طبقه و در هر طبقه آن شش اتاق ساخته شده است سقف حسینیه دارای پوشش گنبدی است که نمای بیرونی و نمای داخلی آن شیروانی و نمای داخلی آن با آیینه کاری‌های زیبا تزیین شده است.
زیباترین آیینه کاری های دوران قاجار در تکیه بیگلربیگی وجود دارد.
در هریک از گوشواره‌ها فضای حسینیه پنجره‌ای با اتاق هلالی و جود دارد و اطراف آن به وسیله آیینه کاری جملات «لا اله الا الله، محمدرسول الله» و «علی ولی الله» نوشته شده است از دیگر تزیئنات فضای حسینیه ستون نماهای گچی، طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی و قندیل‌های شمع سوز است. در ضلع جنوبی حسینیه، ارسی زیبایی با شیشه‌های الوان وجود دارد که حسینیه را به حیاط کوچکتری مرتبط می سازد و از طریق این حیاط می توان وارد مجموعه حمام بیگلربیگی شد.
از فضاهای ضلع جنوبی حسینیه برای اقامت خانم‌ها به هنگام مراسم عزاداری، همچنین نگهداری وسایل و لوازم مراسم عزاداری استفاده می‌کردند. به طور کلی در گرداگرد حیاط مرکزی عمارت تالارها و اتاق‌هایی ساخته شده است که در نوع خود دیدنی و کم نظیرند.
در سال ۱۳۸۳ موزه‌ای با عنوان خط و کتابت در محل تکیه بیگلربیگی افتتاح شده است که در این موزه اسناد و مدارک و مستندات تاریخی و نسخ خطی نگهداری و در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است و علاوه بر این موزه پارینه سنگی زاگرس که تنها موزه پارینه سنگی خاورمیانه است در این تکیه قرار دارد.
تکیه بیگلربیگی اکنون به عنوان موزه خط و کتابت مورد بازدید عموم قرار می‌گیرد. در این موزه، اسناد قدیمی متعلق به خانواده بیگلربیگی هم به نمایش گذاشته شده است.
اگر گذارتان روزی به کرمانشاه افتاد حتما سری به تکیه بیگلربیگی بزنید زیرا اگرچه عمر این تکیه بیشتر از دوران قاجار نیست اما جاذبه های آن به حدی است که شاید به جرات بتوان گفت کمتر کسی است که این تکیه را ببیند و براحتی از کنار آن عبور کند.