تكيه بيگلربيگي اثر ماندگار دوران اسلامي در انتظار مهمانان نوروزي

به گزارش خبرنگار ایرنا، بناهای مذهبی در هر كشوری از جایگاه ویژه‌ای نزد مردم برخوردارند و ایران اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و دارای هزاران بنای مذهبی با ارزش است و استان كرمانشاه نیز به واسطه عوامل بسیاری همچون قرار گرفتن در مسیر عتبات عالیات از قدیم الایام بناهای مذهبی بسیاری را در خود جای داده كه این بناها مورد تكریم و احترام مردم و زائران عتبات عالیات قرار گرفته است.

یكی از این بناها 'تكیه بیگلربیگی' است، این تكیه یكی از زیباترین بناهای ساخته شده استان كرمانشاه در دوره قاجار است كه مزین به كتیبه ها، تزیینات و آجركاریهای است كه نمایی چشم نواز را بوجود آورده و از لحاظ آیینه كاری در میان تكایای كرمانشاه بی نظیر است.

عمارت تكیه بیگلربیگی در بافت قدیمی شهر كرمانشاه، در محله قدیمی فیض آباد (خیابان مدرس) و در كوچه صارم الدوله در مقابل مسجد جامع شهر قراردارد.

ساخت این تكیه در سال 1309 توسط عبدالله خان فراش باشی ملقب به بیگلربیگی از مقامات مشهور و متنفذ كرمانشاه در دوره قاجاریه شروع و عملیات ساختمانی آن در سال 1315 به اتمام رسید.

گوشه به گوشه تكیه‌ بیگلربیگی را كه بنگرید جز هنر، ظرافت و زیبایی چیزی نمی بینید و البته كتیبه‌ها و تزیینات و آجركاری‌هایی كه هنر دست معماران خوش ذوق ایرانی است.

تكیه بیگلربیگی در ایام محرم پذیرای انبوه عزاداران و زائران عتبات عالیات بوده است.

تكیه بیگلربیگی دارای سه ورودی است كه ورودی اصلی آن در جبهه جنوب شرق قرار دارد و سر در این ورودی به وسیله مقرنس‌های گچی و گچبری‌های برجسته تزیین شده همچنین در دو طرف ورودی دو ردیف طاق نما دیده می‌شود.

پس از سردر ورودی فضای هشتی قرار دارد كه در دیواره‌های این فضا، طاقچه‌هایی ایجاد شده و سقف آن با رسم بندی‌های آجری تزیین شده و پس از هشتی، دالان نسبتاً درازی قرار دارد كه به حیاطی اصلی تكیه منتهی می‌شود سقف دالان نیز با تزئینات مزین شده است.

ورودی دیگر تكیه بیگلربیگی از طریق كوچه بن بست جبهه شمالی است كه از طریق این ورودی می‌توان به فضاهای مسكونی ضلع شمالی تكیه دسترسی پیدا كرد، تكیه بیگلربیگی دارای حیاط نسبتاً وسیعی است كه كف آن در حدود 2.5 متر پایین تر از خیابان قراردارد و در وسط حیاط حوض بزرگی دیده می‌شود كه این حیاط در ایام محرم انبوه عزاداران را در خود جای می دهد.

اطراف حیاط به وسیله فضاهای متعددی احاطه شده كه فضاهای بخش‌های شرقی و جنوبی حیاط كاركرد مسكونی داشته و در بخش غربی نیز گنبدخانه حسینی قرار گرفته، بخش شرقی حیاط شامل فضاهای دوطبقه است، داخل هر یك از این اتاق‌ها طاقچه‌های متعددی دیده می‌شود كه ارتفاع فضاهای طبقه دوم یك و نیم متر است و از این فضاها جهت انباری استفاده می شده است.

در ضلع شمال شرقی حیاط، مطبخ قرار دارد كه در ایام محرم جهت تهیه غذای عزاداران مورد استفاده قرار می‌گرفته، در این بخش مجموعه‌ای از اتاق‌ها قرار دارد كه بخش جنوبی حیاط نیز شامل چهارفضا است كه سه فضای آن دارای ارسی است، راه دسترسی به این فضاها از طریق پلكان سنگی داخل حیاط است.

بخش شمالی حیاط دارای دو طبقه و یك زیرزمین می باشد كه زیرزمین تكیه شامل حوضخانه محل استراحت تابستانی و تعدادی اتاق است. سقف حوضخانه و استراحتگاه تابستانی با تیرهای چوبی و تخته كوبی پوشیده شده و اتاق‌های اطراف دارای طاق های آهنگ آجری است، سقف هریك از این اتاق‌ها با گچبری‌های زیبایی تزیین شده‌اند.

در طبقه اول بخش شمالی، شاه نشین قرار دارد و اطراف آن را فضاهای متعددی احاطه كرده، فضای شاه نشین مشرف به حیاط دارای ارسی چوبی بسیار زیبایی است.

قسمت داخلی شاه نشین نیز با تزئینات گچبری مزین شده، نقوش ایجاد شده شامل طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی، قاب بندی‌ها، نبش عقاب و ستون‌های گچی است. در بخش فوقانی شاه نشین قاب گچی دیده می‌شود كه در داخل آن جمله ( یا ابا عبدالله الحسین) و تاریخ 1262 نوشته شده و به نظر می‌رسد تاریخ مذكور زمان تكمیل گچبری‌های تكیه بوده است، احتمالا از اتاق شاه نشین جهت پذیرایی و ملاقات افراد با بیگلربیگی استفاده می شده و اتاق‌های اطراف شاه نشین و طبقه فوقانی كه دارای تزئینات گچی است فضای استراحت بوده است.

مهمترین قسمت تكیه بیگلربیگی، بخش غربی آن است و گنبدخانه حسینیه در آن قرار دارد، این قسمت شامل ایوان نسبتاً بزرگی است كه از طریق یك رشته پلكان سنگی سه پله ای به حیاط تكیه راه دارد.

در جلوی ایوان دو ستون چوبی نسبتا بلند و دو ستون نما دیده می‌شود، همچنین سرستون‌های آنها از نوع سرستون‌های بیزانس است كه با گچبری‌های گل و گیاه تزیین شده، سقف ایوان نیز دارای تزئینات منبت كاری است.

از طریق یك در بزرگ چوبی با ارسی زیبا می توان وارد فضای اصلی حسینیه شد، حسینیه فضایی دوطبقه و در هر طبقه آن شش اتاق ساخته شده است. سقف حسینیه دارای پوشش گنبدی می باشد كه نمای بیرونی آن شیروانی و نمای داخلی آن با آیینه كاری‌های زیبا تزیین شده است.

زیباترین آیینه كاری های دوران قاجار در تكیه بیگلربیگی وجود دارد.

در هریك از گوشواره‌ها فضای حسینیه پنجره‌ای با اتاق هلالی وجود دارد و اطراف آن به وسیله آیینه كاری جملات 'لا اله الا الله، محمدرسول الله' و ' علی ولی الله' نوشته شده است.

از دیگر تزیئنات فضای حسینیه ستون نماهای گچی، طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی و قندیل‌های شمع سوز است. در ضلع جنوبی حسینیه، ارسی زیبایی با شیشه‌های الوان وجود دارد كه حسینیه را به حیاط كوچكتری مرتبط می سازد و از طریق این حیاط می توان وارد مجموعه حمام بیگلربیگی شد.

از فضاهای ضلع جنوبی حسینیه برای اقامت خانم‌ها به هنگام مراسم عزاداری، همچنین نگهداری وسایل و لوازم مراسم عزاداری استفاده می‌كردند.

به طور كلی در گرداگرد حیاط مركزی عمارت تالارها و اتاق‌هایی ساخته شده است كه در نوع خود دیدنی و كم نظیرند.

در سال 1383 موزه‌ای با عنوان خط و كتابت در محل تكیه بیگلربیگی افتتاح شده است كه در این موزه اسناد و مدارك و مستندات تاریخی و نسخ خطی نگهداری و در معرض دید بازدیدكنندگان قرار گرفته و علاوه بر این موزه پارینه سنگی زاگرس كه تنها موزه پارینه سنگی خاورمیانه است در این تكیه قرار دارد.

درحال‌حاضر تكیه بیگلربیگی به‌عنوان موزه خط و كتابت مورد بازدید عموم قرار می‌گیرد. در این موزه، اسناد قدیمی متعلق به خانواده بیگلربیگی هم به نمایش گذاشته شده است.

اگر گذارتان روزی به كرمانشاه افتاد حتما سری به تكیه بیگلربیگی بزنید زیرا اگرچه عمر این تكیه بیشتر از دوران قاجار نیست اما جاذبه های آن به حدی است كه شاید به جرات بتوان گفت كمتر كسی است كه این تكیه را ببیند و براحتی از كنار آن عبور كند.ك/4

7452/567/ 1645