به گزارش ایرنا، اگر از سمت همدان به استان کردستان قصد سفر دارید، بعد از قروه به دهگلان می‌رسید؛ شهرستانی که به لیلاخ(ییلاق) مشهور است و آب و هوای مطبوع، مناظر طبیعی و آثار تاریخی آن، توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کند.
شهر دهگلان مرکز شهرستان دهگلان در ۴۵ کیلومتری شرق سنندج واقع شده است و در تابستان سال ۱۳۸۶ به شهرستان ارتقا پیدا کرد و به دلیل زمین‌های حاصلخیز، به قطب کشاورزی استان شناخته می‌شود.
این روزها دشت‌های سرسبز، درختان شکوفه زده و کوه‌های تا حدودی سفید پوش دهگلان، نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند و در صورت عبور از این مسیر، ناخواسته جذب طبیعت دیدنی آن می شوید.
اسم دهگلان در ابتدا "دیولان" بوده و از ترکیب ۲ کلمه "دیو"( یکی از واژه های کهن است و قدمت آن به دوران آریایی‌ها می‌رسد) به معنی خدا و "لان" تشکیل شده و معنی کلی آن "جایگاه خدا" است.
این شهرستان دارای ۱۱۶ اثر تاریخی شناسایی شده و ۶۲ اثر تاریخی ثبت در فهرست آثار ملی است که ۵۶ اثر آن مربوط به تپه های تاریخی است.
بهتر است برای آشنایی بیشتر با دیدنی‌های دهگلان، به چند نمونه آن اشاره‌ای داشته باشیم.
کوه شیدا
یکی از نقاط گردشگری که دهگلانی‌ها علاقه زیادی به آن دارند، کوه شیدا( محلی‌ها به آن شیا می‌گویند) است.
کوه شیدا در شمال روستای "نیاز" و ارتفاع آن ۲۲۳۲ متر است و در قله آن مقبره ای قرار دارد که بنابر عقیده برخی از اهالی، قبر امان‌الله خان والی کردستان است اما عده‌ای دیگر این مقبره را به امامزاده شیدای نازار می‌شناسند.
روستاییان معتقدند که در منفذ آجرهای این بنا فیروزه هایی است که شبها می درخشد ولی در اثر فرسایش، نور آن از بین رفته است.
در دامنه کوه صخره ای با نوشته‌ای تصویری به خط هیروگلیف در آن وجود دارد و قدمت آن به ۲۲ هزار سال قبل از میلاد برمی گردد. همچنین آتشکده‌ای بوده که اینک ویران شده اما صخره هایش باقی مانده و وجود خاکستر درون آن دلیل بر این ادعاست.
اهالی معتقدند این مکان، زیارتی و مقدس است و در گذشته بیشتر مراسم ها را در آنجا برگزار می کردند.
این بنا در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. درختان بادام، گون درمنه، گندمیان و مرزه کوهی قسمتی از پوشش گیاهی کوه شیدا را تشکیل داده است.
شیطان بازار
منطقه شیطان بازار در ۲ کیلومتری کوه شیدا قرار دارد. ویژگی این منطقه وجود سنگ‌های آهکی است که در اثر عوامل طبیعی مانند باد و باران به شکل‌های عجیبی مانند انسان و حیوان درآمده‌اند و گردشگران بسیاری برای دیدن سنگ‌های عجیب این منطقه راهی دهگلان می‌شوند.
کوه هفت سواران
هفت سواران کوهی در نزدیکی روستای مبارک آباد بوده که در میان اهالی کوهی تفریحی زیارتی است و از جاهای دیدنی دهگلان است.
گفته می‌شود، زمانی هفت سوار که گویا از ترس دشمن به اینجا پناه آورده و مدتی را در بالای کوه اقامتگاهی داشتند که بعد از مرگ نیز در همانجا به خاک سپرده شدند.
از آن زمان، کوه هفت سواران به مکانی برای زیارت اهل دل و طلب حاجت از خداوند تبدیل شده است.
روستای تلوار و تپه تاریخی
تلوار، روستایی در شمال شهر دهگلان، در کنار رودخانه تلوار قرار دارد؛ این روستا کمتر از ۱۰ دقیقه با دهگلان فاصله دارد. این روستا را به واسطه تپه‌ای تاریخی واقع در آن می شناسند.
تپه تلوار مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان و دوران تاریخی پس از اسلام است که ۱۱ مهر ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۱۶۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
روستای ماچکه علیا
ماچکه علیا روستایی کوچک اما زیبا از توابع شهر دهگلان است. جمعیت این روستا ۳۰۰ نفر است و اهالی مهمان نواز آن به دامداری و کشاورزی مشغول اند. مقبره زیارتی و تپه باستانی از جاذبه های تاریخی و گردشگری این روستا به شمار می آید.
روستاهای گزگزاره سفلی و علیا
روستاهای گزگزاره سفلی و علیا در بخش بلبان آباد از توابع شهرستان دهگلان قرار دارند و اهالی روستا بیشتر به کار کشاورزی، دامداری و باغداری مشغول هستند.
باغات و طبیعت زیبای این ۲ روستا باعث شده بسیاری از مردم منطقه و اطراف برای گذراندن اوقات فراغت در این روستاها حضور یابند.
سد های سورال و سنگ سیاه
سد سورال در ۲۶ کیلومتری دهگلان و سه کیلومتری جنوب غربی روستایی به همین نام قرار دارد و مکان مناسبی برای تفریح مردم دهگلان و روستاهای اطراف این سد است.
در حال حاضر این سد فاقد امکانات رفاهی برای مردم است و قرار است برای این مهم، سرمایه گذار بخش خصوصی وارد عمل شود.
سد سنگ سیاه کردستان نیز در ۸۰ کیلومتری شهر سنندج و ۲۵ کیلومتری دهگلان قرار دارد و مکان تفرج مردم منطقه است.
کوه سلطان
کوه سلطان سراج الدین و طبیعت روستاهای قادرمرز و باشماق، از دیگر جاهای دیدنی شهرستان دهگلان است.
شهرستان دهگلان ۶۲ هزار نفر جمعیت دارد و به خاطر اینکه در مسیر همدان- سنندج واقع شده، پذیرای مسافران زیادی است.