گروه علم و آموزش ایرنا، در ایام تعطیلات نوروزی اخبار و گزارش های متعددی در حوزه های مختلف از جمله ارتقای جایگاه علمی ایران در جهان، وضعیت دانش بنیان ها و مسایل و خواسته های آنها، پیشرفت های حاصله در حوزه دانشگاه ها به همت دانشگاهیان و همچنین برنامه های محقق شده و پیشروی وزارت علوم منتشر کرده است که در ادامه گزیده ای از آنها را از نظر می گذرانیم. با کلیک روی هر کدام از میان تیترهای این گزارش، می توانید متن کامل خبر را مطالعه کنید.
اعطای ۷۱۰۰ میلیارد تومان تسهیلات به دانش‌بنیان‌ها در سال ۱۴۰۱
یکی از این گزارش ها مرتبط با تحقق وعده صندوق نوآوری و شکوفایی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در اعطای تسهیلات به شرکت های دانش بنیان بود که در سال ۱۴۰۱، مبلغ ۷۱۰۰ میلیارد تومان تسهیلات به این شرکت‌ها اختصاص یافت و در مجموع خدمات مالی صندوق نوآوری از ابتدای سال ۱۳۹۸ تاکنون به بیش از ۲۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسید.
این صندوق در سه سال گذشته کارویژه شکل‌دهی به نظام تامین مالی فناوری در کشور را برعهده گرفته است، اظهار داشت: صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان نهاد اصلی تامین مالی نوآوری در کشور، وظیفه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و زیست‌بوم نوآوری کشور را برعهده دارد.
صندوق نوآوری و شکوفایی بیش از ۷۰ نوع خدمت را برای فعالان زیست بوم نوآوری کشورمان پیش‌بینی کرده است، این خدمات در چهار قالب تسهیلات، ضمانت‌نامه، توانمندسازی و سرمایه‌گذاری است که به این شرکت‌ها اختصاص می‌یابد و شرکت‌ها به تناسب نیاز خود می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.
بر همین اساس یکی از خدمات صندوق نوآوری در زیست بوم فناوری کشور، ارائه تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان و فناور است و در این راستا این صندوق از ابتدای امسال تا بیستم اسفند ماه سال ۱۴۰۱ بیش از هفت هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان تسهیلات ارائه کرده و در مجموع خدمات مالی این صندوق از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا ۲۴ اسفند ۱۴۰۱ را بیش از ۲۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
صدور ۳۶۴۰ میلیارد تومان ضمانت‌نامه برای شرکت‌های دانش بنیان، ارائه ۲۷۸۰ میلیارد تسهیلات برای اجرای ۲۰۰ طرح ملی توسط شرکت های دانش بنیان ها، ارائه ۷۲۰۰ فقره خدمت بلاعوض توانمندسازی این شرکت ها و هم‌سرمایه‌گذاری ۴۱۴ میلیارد تومانی صندوق نوآوری در طرح‌های فناورانه از دیگر وعده هایی بود که در سال گذشته محقق شدند.
صعود ایران از رتبه ۵۷ به جایگاه ۴ در جهان نانو
پایگاه اطلاع‌رسانی استت‌نانو که همه داده‌های مرتبط با فناوری نانو را منتشر می‌کند طی سه سال ( ۲۰۱۹، ۲۰۲۱ و تا ۲۰۲۲) ایران را از نظر جایگاه انتشار مقالات مرتبط با فناوری نانو در رتبه چهارم قرار داده است. ایران به این ترتیب در این گزارش بعد از کشورهای چین، آمریکا و هند در رتبه چهارم قرار دارد. جالب‌تر هم آنکه در گزارش ۲۰۲۲ این پایگاه اطلاع رسانی هند هم از آمریکا جلو زده و ترتیب چین، آمریکا و هند در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، به ترکیب چین، هند و آمریکا سپس ایران تبدیل شده است.
در گزارش سال ۲۰۱۹ این پایگاه آمده است: بیش از ۴۰ درصد از مقالات نانو در سطح جهان را دانشمندان کشور چین و بعد از آن آمریکا، هند و ایران به تریب با ۱۳.۵، ۸.۵ و ۶ درصد کل مقالات جهانی نوشته و منتشر کرده اند. بوده است.
بر این اساس در مجموع ۱۷۸ هزار مقاله مرتبط با فناوری نانو در سال ۲۰۱۹ در نشریات نمایه شده در پایگاه جی سی ار (Journal Citation Reports ) منتشر شده است که حدود ۷۴ هزار مقاله از دانشمندان چین و ۱۰ هزار و ۴۹۴ مقاله از دانشمندان ایرانی بوده است.
این جایگاه در گزارش ۲۰۲۱ استت‌نانو بار دیگر تکرار می‌شود و دانشمندان چینی با انتشار ۴۲ درصد مقاله‌های مرتبط با فناوری نانو به دانشمندان چینی متعلق است و آمریکا، هند و ایران با ۱۱.۵ درصد، ۹.۴ درصد و ۵.۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
اما آخرین گزارش این پایگاه نشان می‌دهد چین با سرعت بیشتری نسبت به بقیه کشورها در حال تحقیق در حوزه فناوری نانو است که نتیجه آن در انتشار مقالات دیده می‌شود. بر این اساس تعداد مقالات مرتبط با فناوری نانو نمایه شده در پایگاه اطلاع رسانی وب آو ساینس (WoS) با مجموع مقالات ۹ کشور بعدی جدول برابر است، هند رتبه دوم را از آمریکا ربوده و ایران، عربستان سعودی و مصر بیشترین سهم را در مقالات مرتبط با فناوری نانو در منطقه خود دارند.
افزون بر این، طی سال ۲۰۲۲ حدود ۸.۷ درصد از همه مقالات نمایه‌شده در پایگاه وب آو ساینس در زمینه فناوری نانو بوده است و ۵ کشور اسلامی شامل ایران، عربستان سعودی، مصر، ترکیه و پاکستان در میان ۲۰ کشور در این شاخص وجود دارند.
اختصاص ۵ درصد بودجه دانشگاه‌ها به فعالیت‌های فرهنگی
وزارت علوم در دولت سیزدهم بر فعالیت‌های فرهنگی تاکید زیادی دارد و یکی از مظاهر این امر تاکید برای تخصیص ۵ درصد بودجه دانشگاه ها به فعالیت های فرهنگی همچنین برگزاری ۵۹۶ کرسی آزاداندیشی تنها در یکسال (سال۱۴۰۱) پس از رکود چندساله کرسی‌هاست.
از دیگر سو کاهش فعالیت‌های فرهنگی طی دو سال شیوع کرونا و به دلیل مجازی شدن آموزش در دانشگاه‌ها موجب رکود شدید این فعالیت‌ها و توقف یا اختلال در فرایندهای جامعه‌پذیری دانشجویان شد که برخی از نواقص در اغتشاشات مهرماه ۱۴۰۱ و کشیده‌شدن آن به فضای دانشگاه نیز خود را نشان داد.
توقف یا کاهش شدید جلسات نقد و گفت‌وگو، برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها، برگزاری اردوهای مختلف از جمله اردوهای راهیان نور و جشنواره‌های گوناگون به شکل حضوری و غیره موجب شد دانشجویان فضای کمتری برای پرورش مسئولیت اجتماعی و هدایت و پیگیری علائق و آرمان‌ها و سلایق خود داشته باشند.
معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم بر همین اساس برنامه‌های مختلفی را برای افزایش مشارکت دانشجویان در فعالیت‌های دانشگاهی و برگزاری جدی‌تر و حضوری جشنواره‌های پیشین همچنین تدارک جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی جدید بخشی از این فعالیت‌هاست. دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور فرهنگی وزارت علوم اتاق فکر طراحی این رویدادهاست و در سال ۱۴۰۱ بخشی از این رویدادها را تدارک دیده و برنامه‌های بیشتری برای سال پیش‌رو دارد.
یکی از اقدامات احیای کرسی‌های آزاداندیشی است که از اول مهر تا اواسط دی ۱۴۰۱، تعداد ۵۹۶ کرسی برگزار شد. بر اساس آمار معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم میزان برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌های دولتی در سال ۱۳۹۸ حدود ۵۲ کرسی و در سال جاری ۷۲ کرسی بوده که افزایش ۳۸ درصدی را در همین مدت نشان می‌دهد.
مدیر کل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم ضمن اشاره به تلاش برای احیای کرسی‌های آزاداندیشی در سال ۱۴۰۱ گفت: جشنواره آفرینش‌های ادبی را با هدف گسترش فعالیت‌های دانشجویی این حوزه و جشنواره برهان را برای رونق بیشتر کرسی‌های آزاداندیشی در سال ۱۴۰۲ تدارک دیده‌ایم.
فعالیت ۸ هزار شرکت دانش‌بنیان در سطح تکنولوژی های‌تک و با میلیاردها دلار گردش مالی
تعداد شرکت های دانش بنیان که به فرمایش رهبر معظم انقلاب باید حدود ۱۰ درصد تولید ناخالص ملی بواسطه محصولات آنها رقم بخورد، با افزایش ۳۷۰۰ عددی اکنون به ۸ هزار شرکت رسیده که در سطح تکنولوژی های های تک فعال هستند و سالانه هزاران میلیارد دلار گردش مالی در راستای پیشگیری خروج سرمایه از کشور دارند.
این شرکت ها به شکل عملی بالاترین تکنولوژی های موجود و های تک را در حوزه های مختلف اقتصادی تولید کرده اند. از نمونه اولیه شرکت هایی که نوپا هستند تا شرکت هایی که چند هزار میلیارد تومان گردش مالی دارند.
ماموریت جدید معاونت علمی در دوره جدید مدیریتی در دولت سیزدهم توجه به اقتصاد دانش بنیان است. یعنی همانطور که رهبر معظم انقلاب نیز تاکید کرده اند، باید حدود ۱۰ درصد تولید ناخالص ملی بواسطه محصولات و شرکت های دانش بنیان رقم بخورد.
تولید برچسب ایرانی هوشمند شناسایی سلامت مواد غذایی با یک‌صدم قیمت وارداتی
برخی مشکلات موجود در بسته بندی، تاریخ انقضا و حمل و نقل مواد غذایی که ایجاد مسمومیت‌های احتمالی مصرف کنندگان و البته هدررفت چشمگیر مواد غذایی را بدنبال داشته است، یک تیم استارتاپی کشورمان را مصمم به طراحی و ساخت برچسب هوشمند به منظور شناسایی لحظه ای سلامت محصولات غذایی کرده است.
این برچسب به گونه ای طراحی شده که متناسب با نوع ماده غذایی مورد نظر محیط بسته بندی را شبیه سازی کرده و همزمان با تغییرات ماده غذایی در داخل بسته بندی، رنگ قسمت میانی برچسب تغییر و مصرف کننده را از وضعیت سلامت محصول مطلع می سازد تا با نزدیک شدن به زمان فساد ماده غذایی سریع تر اقدام به مصرف آن کند.
برچسب هوشمند ویرا از جمله استارتاپ های شرکت کننده در رقابت اینوتکس پیچ استان تهران است که ۱۱ اسفندماه ۱۴۰۱ با برتری دو استارتاپ بیازما و موری استایل به کار خود پایان داد.
حتی یکی از کارخانجات بزرگ تولید و فروش لبنیات در کشورمان از این برچسب استفاده کرده و یک تاییدیه مبنی بر رضایت از کیفیت محصول به این تیم جوان استارتاپی ارایه کرده است. یک واحد بزرگ تولیدی پروتئین نیز برای استفاده در محصولات پروتئینی خود به آنها سفارش محصول داده است.
این برچسب هوشمند به منظور پایش لحظه‌ای سلامت مواد غذایی، از زمان تولید تا مصرف، طراحی شده تا علاوه بر سهولت استفاده برای همه اقشار جامعه، بتواند نقش مهمی در هوشمند سازی سیستم‌های کنترل شرایط نگهداری محصولات غذایی به هنگام حمل و نقل، فروش و کاهش هدررفت و مرجوعی این محصولات ایفا کند.
تاریخ های انقضا فعلی که روی محصولات غذایی نصب می شوند، کنترلی بر وضعیت حمل و نقل و نگهداری مواد غذایی ندارند و تنها یک عدد استاتیک محسوب می شوند. بر همین اساس در قالب یک تیم یک برچسب هوشمند طراحی کرده ایم که برای همه مواد غذایی فساد پذیر قابل استفاده است.
بازی دانش‌بنیان‌ها در زمین پارک‌های علم و فناوری/افزایش اشتغال و فروش
راه‌اندازی معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در برنامه چهارم و پنجم توسعه کشور (از ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴) در دستور کار بود که در دولت سیزدهم و با هدف حمایت از توسعه کارآفرینی و نوآوری در دانشگاه‌ها محقق شد.
معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم مواردی همچون توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری با محوریت پارک‌های علم و فناوری، هدایت پژوهشگاه‌ها به سمت پژوهش و توسعه فناوری‌های مساله‌محور و تقاضامحور، شبکه‌سازی در زیست‌بوم نوآوری وزارت علوم و پیوند آن به بازیگران کلیدی ملی و بین المللی و طراحی، پایش نظام ملی نوآوری با تمرکز بر زیست‌بوم نوآوری، شبکه‌سازی و تقویت دیپلماسی بین‌المللی و تاسیس پارک علم و فناوری بین‌المللی را نیز دنبال می کند. این معاونت یک سال و سه ماه بعد از تاسیس، دستاوردهای مختلفی داشته است که مهمترین آن افزایش اشتغال دانش‌بنیان در پارک‌های علم و فناوری است.
در حال حاضر ۱۱ هزار و ۹۰۰ واحد فناور داریم. کل شرکت های دانش بنیان در کشور هفت هزار و ۷۳۵ شرکت است (تعداد این شرکت‌ها اکنون به هشت هزار و ۲۶۰ شرکت رسیده است) و ۲۱۳۰ شرکت دانش بنیان در پارک‌ها مستقر هستند.
شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک‌ها ۱۱۱ هزار شغل ایجاد کرده اند، در سال گذشته ۴۱ هزار شغل دانش‌بنیان در پارک‌ها ایجاد شده بود که این آمار رشد ۶۰ درصدی را نسبت به سال قبل نشان می دهد و فروش شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور مستقر در پارک‌ها نیز به ۲۶ هزار میلیارد تومان در سال افزایش یافته است.
استقرار ۹۰۰ شرکت دانش‌بنیان نوع سه در پارک‌های فناوری، ایجاد ۲۶۳ مرکز رشد و ۱۱ هزار و ۹۰۰ واحد فناور و ایجاد پنج پارک فناوری دستگاهی و ۱۲ پارک دانشگاهی در این مراکز از دیگر زیرساخت‌های توسعه فناوری در این حوزه است.
بهبود شاخص نوآوری از دیگر دستاوردهای کشور در زمینه فناوری است و رتبه ایران در شاخص نوآوری در سال ۲۰۱۴ در جایگاه ۱۲۰ بوده است. در سال ۲۰۲۱ این رتبه شصت و در سال ۲۰۲۲ پنجاه و پنج گزارش شده است.
طرح تانا (توسعه اکوسیستم نوآوری استان‌ها) یکی دیگر از برنامه‌های این معاونت است که در دانشگاه‌های مختلف پیگیری شده. بر اساس طرح تانا، پارک‌های علم و فناوری مشکلات نیازها همچنین توانایی‌های فناوری هر استان را شناسایی می‌کنند. سپس نشست‌های تخصصی در خصوص راهکارهای حل مشکلات برگزار و زمینه دیدار دستگاه‌های دارای نیاز و دستگاه‌های ارائه دهنده راهکار را فراهم می‌کنند. همچنین با برگزاری نمایشگاه‌های فناورانه، دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان را داخل استان‌ها به نمایش می‌گذارد.
براساس بخش سوم رویداد تانا، پارک های علم و فناوری زمینه انعقاد قرارداد میان بخش عرضه که محققان و شرکت های دانش بنیان هستند و بخش تقاضا که صنعت و دستگاه‌های اجرایی هستند را فراهم کرده، به رفع موانع پیش روی اجرای قرارداد کمک می کنند و گزارش نهایی اجرای پروژه را تهیه می کنند. تاکنون پارک‌های مختلف دانشگاهی شامل پارک علم و فناوری هرمزگان، پارک دانشگاه صنعتی امیرکبیر و پارک علم و فناوری استان اردبیل میزبان رویداد تانا بوده اند.
گسترش پارک‌های علم و فناوری فعال در زمینه کشاورزی نیز از دستاوردهای این معاونت است که به گفته مدیرکل دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری وزارت علوم اکنون ۷۰۰ شرکت دانش بنیان در حوزه کشاورزی فعالیت می‌کنند.
اعطای مجوز تاسیس سه پارک علم و فناوری؛ شامل پارک علم و فناوری دانشگاه امام حسین (ع)، پارک علم و فناوری دانشگاه کاشان و پارک علم و فناوری دانشگاه علم و صنعت و موافقت با تاسیس اندیشکده «بانوان و تحکیم خانواده» در وزارت علوم از دیگر فعالیت‌ها برای تسهیل در امور دانش‌بنیان‌ها در رشته‌های مختلف و علوم انسانی بوده است.
رویت‌پذیری دستاوردهای دانشمندان ایرانی با نمایه‌شدن نشریات در پایگاه‌های بین‌المللی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای افزایش رویت‌پذیری دستاوردهای دانشمندان ایرانی و مطرح شدن آنها در مجامع علمی جهانی با تلاش و رعایت استانداردها طی یک سال ۱۸ عنوان نشریه جدید را در پایگاه نمایه‌سازی اسکوپوس نمایه کرده است.
مقامات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاون پژوهشی وزارتخانه بارها بر افزایش رویت‌پذیری دستاوردهای دانشمندان ایرانی تاکید کرده‌اند. پیمان صالحی اخیرا در این مورد گفت: این مهم در مباحث علمی یا دانشگاهی فرآیندی است که در آن یک موجودیت دانشگاهی در زیست بوم علم و پژوهش برای جوامع علمی یا جامعه یافتنی و دست یافتنی می شود.
معاون پژوهشی وزارت علوم ادامه داد: لایه‌های رویت پذیری در آثار پژوهشی، نشریات، موسسات، پژوهشگران و کنشگران زیست بوم علم و پژوهش و در نهایت برای نشان دادن توان علمی و برآوردن هدف های سیاسی در زمینه رقابت پذیری کشورها اهمیت دارد. با افزایش رویت پذیری در تعاملات علمی بین المللی اثربخشی مناسبی خواهیم داشت.
بر اساس آخرین آمار پایگاه‌های نشریات علمی دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، هزار و ۴۵۲ عنوان مجله علمی در کشور منتشر می‌شود و از کل عناوین مزبور ۲۸۹ مجله در پایگاه اسکوپوس و ۶۷ مجله در پایگاه اطلاع‌رسانی وب آو ساینس/ web of science نمایه شده است.
یکی از راه‌های رویت‌پذیری انتشار مقالات بیشتر از دانشمندان حوزه‌های مختلف ایران در نشریات مطرح بین‌المللی و وزارت علوم برای تخقق این امر تلاش کرده است. بر همین اساس به گفته صالحی از ابتدای نمایه‌سازی نشریات علمی ایران در این پایگاه طی قریب به دو دهه، ۱۰۱ عنوان نشریه نمایه شده این درحالی است که تنها در مدت یک سال اخیر ۱۸ عنوان از نشریات کشورمان در این پایگاه بارگذاری شده است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد تلاش برای نمایه‌سازی نشریات علمی زیرنظر وزارتخانه در نمایه‌های معتبر بین‌المللی گفت: از آغاز روند نمایه‌سازی مجلات در وزارت علوم (حدودا دو دهه قبل) ۱۰۱ نشریه علمی زیر نظر وزارتخانه در پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه شده بودند.
صالحی در مورد تدابیر تشویقی برای این امر توضیح داد: در صورت نمایه شدن مجله در اسکوپوس تا دو پایه تشویقی برای مدیرمسئول یا سردبیر مجله که عضو هیات علمی هم باشد، لحاظ می‌شود همچنین مبلغ ۱۰۰ میلیون تو.مان به دانشگاه یا انجمن ناشر مجله کمک نقدی شده است.
به گفته صالحی، معاونت پژوهشی وزارت علوم همچنین برای تقویت زیرساخت‌ها، داوری‌ها، ویرایش و بهبود روند نشر مجلات آموزش‌های تخصصی را برای منتشرکنندگان مجلات از سال گذشته برگزار کرده است.