به گزارش خبرنگار ایرنا، برنج؛ نماد گیلان و مهمترین منبع درآمد کشاورزان این خطه به شمار می‌رود آنگونه که برنج و برنجکاری، همه ابعاد زندگی روستائیان مناطق جلگه‌ای این استان را تحت‌تاثیر خود قرار داده است.
گیلان بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج در کشور به شمار می‌رود که با ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری رتبه اول کشور را از لحاظ سطح زیرکشت و رتبه دوم تولید را به خود اختصاص داده‌است.
شالیکاران گیلان برای بدست آوردن برنج طی مراحل "کاشت، داشت و برداشت" باید مشقت فراوانی متحمل شوند، آبیاری شالیزار از مهمترین اقدامات و عملیاتی است که باید در زراعت برنج انجام شود اما طی‌سال‌های اخیر تنش آبی و کم‌آبی رنج کشاوزران را برای به دست آوردن این محصول دوچندان کرده‌است.
برنج، گیاهی است متحمل به شرایط غرقابی و وجود آب موجب انتقال مواد مختلف از ریشه به ساقه، برگ و دانه‌ها شده و در نتیجه موجب تهیه مواد خشک می‌شود، مقدار آب مورد نیاز برای برنج بستگی به روش کاشت، ابعاد کرت‌ها، تراکم بوته‌ها، مقدار مصرف مواد تقویت کننده، نوع بافت خاک، شرایط اقلیمی، شرایط اکولوژیکی و رقم مورد کاشت داشته و بطور کلی در ارقام زودرس نیاز آبی کمتر و در ارقام دیررس نیاز آبی بیشتر است، موارد مهمی که کشاورزان باید امروز بیش از گذشته به آنها توجه داشته باشند.
وضعیتی که استان را با افت جدی بارش ها و نیز ذخایر آبی اعم از سطحی و زیرزمینی روبرو کرده بویژه که منبع اصلی تامین آب مورد نیاز شالیزارهای استان سدسفیدرود است.
سد سفیدرود یا منجیل، سدی است که در ابتدای رودخانه بزرگ سفیدرود بر روی رود قزل‌اوزن در نزدیکی منجیل ساخته شده و برای تنظیم آب این ۲ رودخانه در تامین آب کشاورزی در جلگه گیلان و نیز تولید برق به کار می‌رود، ارتفاع سد از کف رودخانه ۴۱۲ متر و طول تاج آن ۴۲۵ متر است، این سد پنج واحد تولید برق دارد که در مجموع بیش از ۸۷ مگاوات برق تولید می‌کند.
افزون بر ۱۷۱ هزار هکتار معادل ۷۰ درصد شالیزارهای گیلان به سد سفیدرود و منابع آبی ذخیره آن وابسته است حال آنکه به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان، ذخیره کنونی این سد نسبت به دوره بلندمدت ۲۰ ساله بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته‌است.
ضمن اینکه حدود ۷۰ هزار هکتار شالیزار گیلان خارج از شبکه آبیاری سد سفیدرود از منابع آبی داخل استان به ویژه بارش‌های بهنگام در فصل کشت بهره‌مند می‌شوند، این درحالی است طی سالهای اخیر استان در فصل کشت با محدودیت منابع آبی و کاهش بارش ها مواجه است.
دشوارترین سال آبی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان با بیان اینکه ذخیره سد سفیدرود امسال نسبت به سال قبل در این زمان که دشوارترین سال آبی را در این حوضه داشتیم، باز هم کاهش دارد، از کاهش ۴۰ درصدی ذخیره آب سد سفیدرود نسبت به دوره بلندمدت و افت حدود ۲۰ درصدی نسبت به سال قبل خبر داد.
وحید خرمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: هم اکنون ۶۷۰ میلیون مترمکعب آب در سد سفیدرود ذخیره شده که سال گذشته در این زمان ۷۹۰ میلیون مترمکعب و سال ماقبل آن در این هنگام سرریز شده بود، ضمن اینکه ذخیره سد شهربیجار نیز ۶۹ میلیون مترمکعب است که سال گذشته ۱۰۰ میلیون مترمکعب بود ضمن اینکه سدهای بالادست ۵۰ درصد آبگیری شدند.
وی با بیان اینکه با توجه به شرایط و برنامه‌ریزی انجام شده آب سد سفیدرود در نیمه دوم اردیبهشت‌ماه رهاسازی می‌شود، تصریح کرد: با توجه به در پیش بودن فصل گرما دیگر انتظار بارش‌هایی که تاثیر چشمگیری در ذخیره آب سد داشته باشد را نداریم، بنابراین کشاورزان استان باید از آب‌های در دسترس خود همچون زهکشی‌ها، رودخانه‌ها و آب باران برای کشت و کار خود بهره گیرند.
خرمی با تاکید بر لزوم همکاری و توجه کشاورزان به تقویم زراعی و توصیه‌های متولیان امر اظهار کرد: با وجود کاهش قابل توجه ذخیره آب و دشواری‌های پیشرو ناشی از محدودیت منابع آبی، کشاورزان نگران نباشند زیرا در صورت توجه. همراهی کامل به توصیه متولیان این بخش و حرکت همگام با تقویم زراعی تلاش می‌شود امسال را همچون سال گذشته در سایه انسجام و هماهنگی با موفقیت از این شرایط عبور کنیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان با اشاره به اینکه تلاش شده تا از تمام ظرفیت‌های داخلی آبی استان به طور بهینه استفاده شود، گفت: بیش از ۵۰۰ کیلومتر انهار لایروبی شد و ایستگاه‌ها و پمپاژها نیز چک و آماده برای قرار گرفتن در مدار بهره برداری شده‌اند.
سال گذشته نیز قرارگاه جهادی مدیریت آب با دستور و مدیریت اسدالله عباسی استاندار گیلان تشکیل شد؛ با تشکیل این قرارگاه همه دستگاه‌های متولی اقدامات برای رفع مشکلات آبی در شالیزارها را باید به استاندار گزارش می‌دادند.
آب منطقه‌ای، جهادکشاورزی، مدیریت بحران استانداری گیلان، فرمانداران، شوراها، دهیاران و بخش خصوصی همه پای کارآمدند و تمام عرصه‌های شالیزاری در استان زیرکشت محصول برنج رفت به طوری که برداشت برنج در سال زراعی گذشته نسبت به سال ما قبل آن ۲۰ درصد افزایش یافت.
کاهش بارندگی‌ها در گیلان
رئیس گروه مطالعات و تحقیقات هواشناسی گیلان گفت: در سال آبی جاری تاکنون ۵۶۰.۳ میلیمتر در گیلان بارندگی ثبت شده که این میزان در مدت مشابه سال گذشته که ۷۰۹.۲ میلیمتر بوده ۲۱ درصد و در قیاس با میانگین بلندمدت که ۷۰۷.۸ میلیمتر است ۲۰.۸ درصد کاهش نشان می‌دهد.
سید محمدتقی سدیدی اظهار کرد: همچنین در این سال آبی تاکنون حوضه آبریز سد سفیدرود شاهد ۲۰۳.۵ میلیمتر بارش باران بود که سال گذشته در همین مدت زمان، میزان بارش در این حوضه ۲۰۰.۹ میلیمتر بوده که ۱.۳ درصد افزایش دارد و در مقایسه با دوره بلند مدت که ۲۲۵.۵ میلیمتر است ۹.۸ درصد کاهش نشان می دهد.
وی خاطر نشان کرد: تحلیل‌های آماری نشان می‌دهد که تمامی شهرستان‌های گیلان نسبت به دوره بلندمدت ۲۰ ساله کاهش بارش داشته‌اند که بیشترین کاهش در شهرستان‌های رودبار و تالش به ترتیب با ۳۹.۷ و ۳۴.۷ درصد افت اتفاق افتاده است.
رئیس گروه مطالعات و تحقیقات هواشناسی گیلان یادآورشد: در سال زراعی جاری تمامی مناطق استان طی همه ماه‌های سپری شده به غیر از فروردین ماه بارش کمتر از نرمال داشته اند که این کاهش بارش استان به طور میانگین ۲۰.۸ درصد کمتر نسبت به نرمال بوده‌است.
سدیدی به پیش بینی بلند مدت بارش هواشناسی گیلان در ماه‌های پیش رو اشاره و تصریح کرد: بر این اساس بارش در اردیبهشت ماه گیلان ۱۰ تا ۲۰ درصد بیش از نرمال اتفاق می افتد؛ ضمن اینکه بارش اردیبهشت ماه حوضه آبریز نیز ۱۰ تا ۵۰ درصد بیشتر از حد نرمال پیش بینی شده است.
وی بارش نرمال اردیبهشت ماه در گیلان را ۴۹.۹ میلیمتر عنوان کرد و افزود: بارش نرمال در خرداد ماه گیلان ۲۵.۵ میلیمتر پیش بینی شده اما انتظار می رود که بارش ها در خرداد ماه گیلان ۱۰ تا ۲۰ درصد بیش از حد نرمال باشد؛ ضمن اینکه بارش ها در حوضه آبریز سد سفید رود در خرداد ماه نرمال ارزیابی می شود.
رئیس گروه مطالعات و تحقیقات هواشناسی گیلان با بیان اینکه بارش نرمال در تیرماه ۴۴.۲ میلیمتر است اما پیش بینی می شود در غرب استان میزان بارش ۱۰ درصد کمتر از نرمال و در حوضه آبریز سفیدرود نرمال باشد ضمن اینکه پیش بینی می‌شود اردیبهشت ماه یک درجه دمای هوای استان گرمتر از نرمال باشد.
هیچ زمین زراعی نباید امسال بلاتکلیف رها شود
استاندار گیلان نیز در جلسه شورای مدیریت حفاظت آب استان در استانداری در رشت گفت: امسال به عنوان دستورالعمل هیچ کشاورزی نباید زمین زراعی خودش را بلاتکلیف بگذارد چرا که در هدر رفت آب تاثیرگذار است و اگر نمی‌توانند زمین خود را کشت کنند، در اختیار دیگران قرار دهند.
اسدالله عباسی با اشاره به اینکه در سال های گذشته برخی کشاورزان چندین سال زمین خود را کشت نمی‌کردند و افراد سودجو با خرید این زمین ها نسبت به تغییر کاربری آنها اقدام می کردند، اظهار کرد: اجازه نمی‌دهیم که زمین‌های کشاورزی که ارزش آن کمتر از طلا نیست در اختیار یک عده سودجو قرار گیرد.
وی بیان کرد: در کمیسیون ماده ۹۹ و ۱۰۰ سختگیری باید افزایش یابد و در زمین‌های کشاورزی فعال که در حال کشاورزی هستند، مگر جایی که کمیته تشخیص دهد که زمین مقرون به صرفه کشاورزی نیست؛ می توان به جای برنج از زراعت چوب استفاده و محصولات جایگزین استفاده کرد.
نماینده عالی دولت در گیلان افزود: زمین های زراعی نباید تبدیل به زمین باغی شود و بیشتر از این نباید زمین های زراعی استان از بین برود همچون خط لوله گاز که بخش زیادی از زمین ها را به عنوان حریم از بین برده و از وسط زمین ها عبور کرده‌است، دیگر این موضوعات نباید اتفاق بیفتد.
وی با تاکید بر ضرورت مشارکت مردم و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، بخشداران و دهیاران برای سال زراعی امسال بهتر از پارسال گفت: نوآوری و ابتکارات تحقیقات برنج و جهاد کشاورزی بکار گرفته شود تا تولید بهتری را امسال تجربه کنیم.
استاندار گیلان با اشاره به کاهش بارش و افت ۱۲۰ میلیون متر مکعبی ذخیره آبی سد سفیدرود در سال آبی جاری نسبت به سال قبل گفت: به منظور افزایش بهره‌وری باید ابتکارات و نوآوری موسسه تحقیقات برنج در کشت شالیزارها طی امسال بکار گرفته شود.
وی با تاکید بر اینکه باید از تمامی ظرفیت‌های آبی گیلان اعم از آب بندان ها، نهرهای سنتی و رودخانه ها به صورت بهینه بهره گرفته شود، اظهار کرد: تامین به موقع بذر مناسب و کودهای پتاس و فسفاته مورد نیاز کشاورزان و نیز ارائه تسهیلات کشاورزی به کارخانه های شالیکوبی و کشاورزان باید مورد توجه قرار گیرد.
عباسی از تدوین تقویم زراعی گیلان برای کشت امسال خبر داد و اضافه کرد: بازه زمانی پانزدهم تا ۳۱ اردیبهشت ماه برای آغاز نشاءکاری در استان پیش بینی و برنامه ریزی شده که در برخی مناطق زودتر و برخی شهرستانها دیرتر کشت می‌شود و با توجه به شرایط آبی استان کشاورزان برای تامین آب مورد نیازشان با متولیان بخش آب و کشاورزی همکاری و مشارکت لازم را داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه تمام تلاش ما برای تولید و افزایش محصول برنج در استان است، گفت: برای تحقق این مهم نباید نگاهمان فقط به آسمان و بارش‌ها باشد بلکه باید تمامی عواملی که در کشت و تولید بهینه تاثیر گذار است را مدنظر قرار دهیم و تمامی امکانات و شرایط لازم در کنار هم قرار دهیم تا بهره وری از داشته‌ها ارتقا یابد.
استاندار گیلان با تاکید بر اینکه کشاورزان نگران واردات برنج نباشند، گفت: اجازه واردات در زمان برداشت این محصول را نمی دهیم از این‌رو شالیکاران با اطمینان به کشت و کار اقدام کنند. استاندار گیلان: شالیکاران نگران واردات برنج در فصل برداشت نباشند
توصیه‌های کارشناسان به شالیکاران برای عبور از تنش آبی
به نظر می‌رسد که تنها راهکار برای عبور از تنش آبی در سال زراعی جاری همانند سال گذشته، توجه جدی به توصیه‌های کارشناسان در حوزه کشاورزی است؛ شالیکاران برای گذر از سال سخت برنجکاری و دستیابی حداکثری به محصول برنج چاره‌ای جز توجه و عمل به توصیه‌ها ندارند.
کارشناس کشاورزی و کارشناس ارشد زراعت اصلاح نباتات گیلان گفت: گیاه برنج از گیاهان آبدار و پرمصرف آب است که به طور میانگین حداقل ۱۲ تا ۱۵ هزار متر مکعب در دوره فصل رشد خود آب مصرف می‌کند، از این‌رو و با توجه به هشدارهای سازمان‌های متولی در ارتباط با کم‌آبی و خشکسالی در فصل زراعی پیش رو انجام ۲ اقدام اساسی و مدیریتی ضروری است.
عمار مومن‌زاده روز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مدیریت فنی مزرعه توسط کشاورزان و مدیریت آب توسط نهادهای متولی را ۲ اقدام اساسی و مدیریتی برای مقابله با کم آبی در فصل زراعی پیشرو عنوان کرد و افزود: کشاورزان شالیکار در بخش مدیریت فنی مزرعه می‌توانند با بهره‌گیری از نذورات آسمانی شخم اولیه را انجام دهند.
وی خاطر نشان کرد: لایروبی انهار در کاهش تلفات آب زراعی و بالابودن راندمان آبی و کاشت ارقام مقاوم و سازگار با خشکی و تنش آبی مانند کیان که اخیرا توسط موسسه تحقیقات برنج معرفی شد، از دیگر اقداماتی است که شالیکاران می‌توانند در مدیریت فنی مزرعه انجام دهند.
این کارشناس کشاورزی گیلان مصرف مناسب کود پتاس را از دیگر اقدامات مدیریت موثر در فصل‌های زراعی عنوان کرد و افزود: شالیکاران به این توصیه مهم توجه جدی داشته و به آن عمل کند، استفاده از این کود موجب افزایش مقاوم گیاه برنج و تنش کم آبی می‌شود.
وی به شالیکاران توصیه کرد تا در اراضی شالیزاری مرزهای مستحکم با عرض زیاد احداث کنند، ضمن اینکه پلاستیک گذاری روی مرزها را حتما انجام دهند.
مدیریت آب توسط نهادهای مرتبط
مومن‌زاده با بیان اینکه در بخش مدیریت آب توسط نهادهای مرتبط پیشتر اقدامات زیادی انجام شده و در زمان حاضر نیز اعمال می‌شود، اضافه کرد: متولی اصلی این بخش شرکت سهامی آب منطقه‌ای بوده و جهاد کشاورزی نیز در موارد فنی ورود می کند.
وی با بیان اینکه آموزش کشاورزان برای مدیریت آب توسط مروجان و کارشناسان کشاورزی از جمله مهمترین اقدام موثری است که می‌تواند انجام گیرد، ادامه داد: لایروبی آبندان‌ها، تعمیر، تجهیز و راه‌اندازی ایستگاه‌های پمپاژ آب، بازسازی سردهنه‌ها، ایجاد هماهنگی، انسجام و آموزش نیروهای محلی توسط ادارات جهادکشاورزی و عاملان آبیاری باید توسط نهادهای مرتبط انجام شود.
کارشناس ارشد زراعت اصلاح نباتات گیلان اظهار کرد: ارایه تسهیلات کم‌بهره برای خرید ادوات و وسایل مورد نیاز آبیاری، تعمیر موتور و لوله انتقال آب از دیگر اقداماتی است که باید در بحران کم‌آبی مورد توجه قرار گیرد.
وی بتنی کردن انهار و اجرای سیستم آبیاری کم‌فشار را از دیگر کارهای قابل توجه در برنامه نهادهای دولتی عنوان کرد و افزود: البته این اقدام در بلندمدت برای سال های زراعی بعد می تواند، انجام شود، این مهم حتما موجب کاهش هدررفت آب می‌شود.
وی با بیان اینکه صرفه‌جویی و کاهش خسارات کم آبی از اهداف اصلی در مدیریت آب است، اظهار کرد: جهاد کشاورزی در راستای ترویج ارقام جدید پروژه‌های آموزشی ترویجی دارد ضمن اینکه ایجاد مزارع نمایشی الگویی هرساله در سطح مراکز خدمات جهاد کشاورزی انجام می‌شود و کشاورزان پیشرو نسبت به کشت این بذر و ارقام جدید اقدام می کنند که الگویی برای کشاورزان دیگر می‌شود.
مومن زاده خاطر نشان کرد: کشاورزان در گیلان تقریبا نسبت به کشت ارقام جدید استقبال دارند؛ ارقام جدید عملکرد بهتری دارد ضمن اینکه در مقابل آفات، بیماری، تنش خشکی و کم آبی مقاوم هستند.
وی بیان کرد: کشاورزانی که دنبال اطاعات تخصصی در این بخش هستند، می توانند به موسسه تحقیقات برنج، مراکز و مدیریت جهادکشاورزی شهرستان‌های گیلان مراجعه کنند و از کارشناسان متولی راهنمایی‌های لازم را دریافت کنند.
سال سخت کشاورزی و ضرورت توجه به تقویم زراعی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: نذورات جوی از فصل پاییز گذشته در گیلان کاهش یافت، در این مدت باران کم بارید ضمن اینکه بارش برف در جلگه اتفاق نیفتاد، این مهم برای کشاورزان پیام خوبی نیست از این‌رو سال سخت کشاورزی را در پیش رو داریم.
صالح محمدی روز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: میزان آورد سد سپیدرود هم نسبت به سال گذشته کاهش یافته است، بنابراین با توجه به اینکه ما شاهد نزول منابع آبی هستیم باید شرایط را طوری تنظیم کنیم و بر اساس تقویم زراعی کارها را پیش ببریم.
وی با بیان اینکه سال گذشته، ۷۵ درصد کشاورزی استان گیلان منطبق با تقویم زراعی بود، خاطر نشان کرد: در مناطقی که با مشکل مواجه می‌شد به دلیل عدم توجه به تقویم کاشت بوده از این‌رو شالیکاران به تقویم زراعی توجه جدی داشته باشند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه تقویم زراعی استان براساس پژوهش‌ها و در نظر گرفتن شرایط و منابع تدوین شده‌است، افزود: زمان مناسب برای احداث خزانه برنج هفدهم فروردین تا هشتم اردیبهشت و زمان مناسب برای نشاءکاری نیز از ۱۵ تا ۳۱ اردیبهشت ماه در نظر گرفته شده‌است.
وی با تاکید بر ضرورت استفاده بهینه از منابع آبی برای عبور از تنش‌های خشکسالی و توجه شالیکاران به شخم اولیه خاطر نشان کرد: شخم اولیه در بیش از ۷۰ درصد از شالیزارهای استان انجام شده است.
محمدی با بیان اینکه شالیکاران طی شخم اولیه از شخم‌های عمیق در شالیزارها پرهیز کنند و شخم را در عمق حداکثر ۲۰ سانتی‌متر انجام دهند، افزود: شالیکاران از فرصت بارندگی‌های این چند روز در گیلان نهایت استفاده را برای شخم اولیه ببرند.
وی با بیان اینکه اراضی برخوردار از شخم زمستانه با آب کمتری موجب تسهیل در شخم دوم می‌شود، خاطر نشان کرد: کشاورزان شالیکار همزمان با شخم اولیه نسبت به بستن خروجی کرت‌ها اقدام کنند تا مدیریت آب برای بهره‌مندی حداکثر انجام شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان اظهار کرد: مبارزه با علف‌های هرز و از بین بردن آنها، نگهداری آب مفید در خاک، صرفه‌جویی در مصرف انواع کودها و سموم شیمیایی از جمله فواید انجام شخم اولیه در اراضی شالیزاری است.
وی در ادامه با ارائه توصیه‌هایی به شالیکاران برای عبور از تنش آبی در سال زراعی جدید عنوان کرد: کشاورزان حتما پمپ های آب خانگی را آماده کار داشته باشند تا در صورت نیاز از آن استفاده کنند.
محمدی اضافه کرد: شالیکاران در مناطق پرتنش آبی از ارقام بومی و محلی دارای نیاز آبی بالا استفاده نکنند، در این مناطق باید از بذر مقام به کم آبی شامل کیان بهره گرفته شود، ضمن اینکه بیمه محصولات کشاورزی نیز باید مورد توجه باشد.
وی با بیان اینکه در حوزه جهاد کشاورزی نیز اقدامات به موقع انجام گرفته خاطر نشان کرد: ایستگاه‌های پمپاژ و چاه‌های کشاورزی را در مدار فعالیت داریم، البته باید از تجربه سال گذشته قرارگاه مدیریت جهادی آب استفاده کنیم تا سال زارعی را با همه مسایل و مشکلات پیش بینی شده، پشت سربگذاریم و کمترین تنش و خسارت را در بخش کشاورزی داشته باشیم.
حال سد سفیدرود این روزها خوش نیست؛ سدی که آب ۱۷۱ هزار هکتار از شالیزارهای گیلان را تامین و طی سالهای گذشته در این زمانها سرریز بود، تنها حدود ۲۵ درصد ظرفیت یعنی یک چهارم آب ذخیره دارد و بروز خشکسالی استان با نگاه به این سد که مهمترین منبع آبی این خطه، نمودی عیان دارد. بیشتر بخوانید: حال ناخوش سد سفیدرود و چهره عیان خشکسالی در گیلان