به گزارش خبرنگار ایرنا، خشکسالی به دوره‌ای از شرایط خشک‌تر از حد معمول ناشی از کمبود بارندگی گفته می شود و بر خلاف سایر رویدادهای شدید مانند آتش سوزی و سیل، خشکسالی به آرامی رخ می‌دهد و خسارات زیادی را از طریق پیش روی پنهان خود ایجاد می‌کند بگونه ای که تشدید خشکسالی در مازندران سرسبزی که قطب تامین کننده مواد غذایی در کشور است می تواند ضربات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
کشورمان در حال حاضر در خشکسالی سر می‌کند، سال آبی گذشته نیز با خشکسالی تمام شد. ضمن اینکه آنطور که رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می‌گوید، سال آبی پیش رو هم کشور با خشکسالی دست و پنجه نرم کند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، تا پایان دهه میلادی ایران با خشکسالی شدید مواجه می‌شود. تحقیقاتی که نشان می‌دهد خشکسالی در ایران ۸۵ درصد افزایش می‌یابد. به عبارتی ایران در هشت سال آینده با خشکسالی بسیار گسترده‌تر از آنچه می‌بینیم، مواجه می‌شود.
این تنها هشداری نیست که محققان و کارشناسان نسبت به خشکسالی در ایران داده‌اند. آن هم در زمانی که کره زمین با شرایط اقلیمی هشدارآمیز و گرمایش جهانی مواجه است.
میانگین بارندگی در ایران یک سوم میانگین بارندگی جهانی است. در همین حال اما سرانه مصرف آب در ایران نیز وضعیت مناسبی ندارد. سرانه مصرف آب در کشورمان ۲۵۰ لیتر نفر در روز است. این در حالیست که سرانه مصرف آب در جهان ۱۵۰ لیتر نفر در روز است.
طبق تحقیقات صورت گرفته ایران تا سال ۱۴۱۵ با خشکسالی جدی مواجه است. در حالی که منابع آب تجدیدپذیر ایران نیز روند کاهشی دارد. پیش‌تر منابع آب تجدیدپذیر در ایران حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بود اما حالا به ۱۰۰ میلیارد رسیده است و در حالی که کشورمان یک درصد جمعیت جهان را در اختیار دارد، منابع آب تجدیدپذیر آن سه درصد است که این امر بیانگر وضعیت نامناسب منابع آبی کشورمان است.
مجمع جهانی اقتصاد نیز در گزارش ۲۰۲۲، بحران منابع طبیعی را یکی از پنج خطر اصلی اقتصاد ایران می‌داند و در این راستا و به گفته مقامات سازمان محیط زیست کشور، برآورد اولیه خسارت خشکسالی در ایران سه هزار میلیارد تومان است.
اگرچه ایران از اواخر دهه ۷۰، وارد تنش آب شده اما مدیریت منابع آب چندان به نتایج خوبی نرسیده است. قطعی زنجیره‌ای آب در ایران می‌تواند نشانه روشنی از این موضوع باشد. سدسازی بی‌رویه از یک سو و انتقال آب و فعالیت‌های صنایع از سوی دیگر، مدیریت منابع آب در ایران را زیر سوال می‌برد.
ناگفته پیداست که آثار خشکسالی و نبود مدیریت مناسب در چند سال گذشته تنها به قطعی آب محدود نمی‌شود بلکه زنجیره ای از بحران‌ها به دنبال بحران آب در کشور رخ می‌دهد. فرونشست زمین، گسترش بیابان‌ها، تشدید آتش‌سوزی‌ها و مهاجرت تنها بخشی از آثار این بحران است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در پی کاهش بارندگی‌ها در سال آبی و خشکسالی اخیر تنش آبی در ۱۰ استان کشور شدت گرفته است. طبق بررسی‌های صورت گرفته استانهای مازندران، فارس، اصفهان، خوزستان، همدان، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان‌رضوی، هرمزگان و یزد در معرض بیشترین تنش آبی در کشور قرار دارند که در این بین قرارگرفتن استانی مانند مازندران در کنار اصفهان و یزد در نگاه اول جای تعجب و بحث دارد. نکاتی که به‌عنوان دلایل این معضل مطرح شده، از نظر علمی و با توجه به جغرافیای کشور جالب توجه است.
خشکسالی در مازندران!
مازندران که همواره از آن به‌عنوان یکی از مناطق پرآب فلات ایران یاد می‌شود، چندین سال است که گرفتار تنش‌های آبی شده است. این استان پس از ۲ سال‌تر سالی، بار دیگر در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته، به‌طوری که به‌گفته مسئولان و کارشناسان، سال آبی پشت‌سرگذاشته شده یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی مازندران در ۱۰ سال اخیر بوده است.
مهم‌ترین دلیل بروز این وضعیت نیز کاهش بارندگی‌ها و پیرو آن کم‌شدن حجم آب رودهای مازندران است. به این موضوع باید افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوب‌شدن زودهنگام برف ارتفاعات به‌عنوان یکی از منابع تأمین آب استان را نیز اضافه کرد.
وضعیت آبی مازندران مساعد نیست. هرچند که نشانه‌های خشکسالی و تنش آبی در سراسر مازندران دیده می‌شود، اما مناطق شرقی این استان بیشتر از سایر نقاط در معرض تنش آبی قرار دارند. یکی از اقداماتی که در چند سال اخیر برای کاهش تنش‌های آبی در مازندران انجام شد، اعلام ممنوعیت کشت دوم برنج در استان بود که به‌گفته مسئولان، منجر به انجام‌نشدن کشت دوم در هزاران هکتار از شالیزارهای مازندران شد.
در این شرایط مهم‌ترین اقدامی که برای مقابله با تنش آبی در مازندران مورد تأکید قرار می‌گیرد صرفه‌جویی در مصرف آب است و در گام بعدی ایجاد زیرساخت‌های هدایت و مهار آبهای سطحی؛ چراکه میانگین مهار آبهای سطحی در مازندران حدود۱۲ درصد برآورد می‌شود که بسیار پایین‌تر از میانگین کشوری است.
به صدا درآمدن زنگ خشکسالی در مازندران
استان مازندران با داشتن ۴۶۰ هزار هکتار زمین های زراعی و باغی سالانه ۷۲ نوع محصول کشاورزی را تولید می کند که با تولید بیش از ۹۵۰ هزار برنج سفید، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن مرکبات و ۸۰ هزار تن آبزیان رتبه نخست کشور را دارد
کاهش ۴۰ درصدی بارندگی، ۵۰ درصدی روان آب های رودخانه های دائمی و همچنین کم شدن حدود ۶۰ درصدی ذخایر آبی پشت سدها و آب بندان های مازندران، باعث بروز تنش آبی دراین استان شده است به‌گونه ای که مناطق شرقی با کمبود شدید آب در بخش کشاورزی مواجه اند و همین امر نیز شرکت آب منطقه‌ای را برآن داشت تا طرح نوبت بندی منابع آبی استان را حدود یک ماه زودتر آغاز و جهادکشاورزی نیز اخطار کم آبی صادر کند.
کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارش، کم شدن دبی آب رودخانه‌ها، پایین رفتن ایستایی آب های زیر زمینی و پیش روی جبهه آب شور به جبهه آب شیرین در سواحل نشانه های پیش روی خشکسالی در استان مازندران است.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است. به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.
آمارهای هواشناسی و شرکت آب منطقه ای مازندران از کاهش بارندگی در ارتفاعات و دشت ها و تغییر الگوی بارندگی از نم نم باران به بارش های سیل آسا و در اصطلاع علمی باران های غیرموثر در مازندران نشان می دهد که خشکسالی در استان رخنه کرده است.
بیشتر بخوانید:
۱- ۲ هزار هکتار اراضی شالیزاری میاندورود بدون کشت ماند
۳- خشکسالی بهاری در مازندران؛ تهدیدی فراتر از پیش‌بینی
۴- خشکی هوای بهاری و تشدید پیشروی خشکسالی در مازندران
حدود ۷۰ درصد از مجموع مساحت مازندران در معرض خشکسالی بسیار شدید
طبق گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، بارش تجمعی کشور در سال زراعی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰ به ۱۸۰ میلی متر رسید که نسبت به سال زراعی گذشته ۲۳ درصد افزایش و نسبت به بلندمدت نرمال ۲۳.۹ کاهش داشت بارش تجمعی سال در تمام استان های کشور به استثنای استان هرمزگان کمتر از نرمال بود کمترین کاهش بارش نسبت به نرمال با ۸.۹ در چهارمحال و بختیاری و بیشترین کاهش بارش نیز با ۱.۶۱ در استان ایلام ثبت شده است.
در سال زراعی ۱۴۰۱ ۱۴۰۰ دمای متوسط کشور و تمام استان ها بیش از نرمال بود استان های ایلام، خوزستان بوشهر فارس، هرمزگان، کرمان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بیشترین انحراف مثبت دما نسبت به دمای میانگیی بلند مدت را تجربه کردند
با توجه به بی هنجاری منفی بارش و کم بارشی، حاکم شاخص خشکسالی برای بازه های مختلف زمانی بیانگر رخداد خشکسالی هواشناسی متوسط تا بسیار شدید در بیشتر اغلب استانهای کشور است و نیز شاخص خشکسالی که از ترکیب کمیت های دما و بارش محاسبه می. شود برای بازه های مختلف سه ماهه تا سالانه بیانگر رخداد خشکسالی متوسط تا بسیار شدید در اغلب استان های کشور است.
نمودار مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان می دهد که تا پایان اسفندماه پارسال، ۶۹.۹ درصد از مجموع مساحت مازندران تحت تاثیر خشکسالی بسیار شدید، ۱۸.۷ درصد در معرض خشکسالی شدید، ۷.۷ درصد خشکسالی متوسط، ۲.۵ درصد در معرض خشکسالی خفیف و ۱.۲ درصد نیز در حد نرمال است.
همچنین طبق گزارش این مرکز، در سطح حوزه آبریز اصلی دریای مازندران ۴۳.۸ درصد از مجموع مساحت در معرض خشکسالی بسیار شدید، ۳۲.۷ درصد در خشکسالی شدید، ۱۳.۹ درصد خشکسالی متوسط، ۶.۴ درصد خشکسالی خفیف و ۲.۱ درصد نیز در محدوده نرمال قرار دارد.
شرق مازندران در معرض شدیدترین خشکسالی
طبق اعلام شرکت آب منطقه ای مازندران نیز بیشترین ناحیه خشکسالی از سمت شرق به غرب استان است، طبق آمار رسمی هواشناسی میانگین بارش باران سال ۱۴۰۱ در مازندران ۳۷۲ میلیمتر بوده که این آمار نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند مدت که ۶۴۰ میلیمتر بوده، حدود ۴۲ درصد کمتر و نسبت به سال ۱۴۰۰ که ۶۱۳ میلیمتر بوده، حدود ۴۰ درصد کاهش داشته است.
بر اساس آمار رسمی جهاد کشاورزی، سهم شرق مازندران از ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری استان، حدود ۵۰ هزار هکتار شالیزاری است که نیمی از آن یعنی ۲۴ هزار هکتار متعلق به شهرستان های ساری و میاندرود است که آب شالیزاری این اراضی به صورت مستقیم از ذخیره آب سد رجایی تامین می شود، ۱۲هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین های شالیکاری شرق استان در شهرستان بهشهر واقع است، ۱۰ هزار هکتار را کشاورزان نکایی در اختیار دارند و سهم شالیکاران گلوگاهی هم ۲هزار و ۵۰۰ هکتار است.
طبق آمار شرکت آب منطقه ای مازندران در حال حاضر تنها ۴۰ میلیون متر مکعب آب پشت سد شهید رجایی ساری ذخیره سازی وجود دارد که با این میزان تنها قادر است آب شرب شهرستان ساری تأمین شود، یعنی عملا امکان رهاسازی آب برای اراضی کشاورزی وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران با اشاره به وضعیت منابع آبی، کاهش ۳۰ درصدی بارندگی ها و افت ۶۰ درصدی آوردهای رودخانه ای گفت: این کاهش ها زنگ خطری است برای سپری کردن خشکسال ترین سال آبی که نه تنها کشاورزی را با مشکل مواجه خواهد کرد بلکه آب شرب را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
حیدر داودیان با توضیح این نکته که اگرچه این خشکسالی از قبل توسط کارشناسان پیش بینی شد و پروژه هایی برای آن تعریف شد، افزود: در همین راستا در حوزه تجن چاه های عمومی درنظر گرفته شد که با تجهیز کردن این چاه ها تا حدی می توان کمبود آب را جبران کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران خشکسالی را همانند بلایای طبیعی دیگر مهم دانست و ادامه داد: با توجه به این که خشکسالی نیز بحرانی مهم است باید با استفاده از ماده ۱۸ قانون مدیریت بحران اعتبارات لازم را برای اجرای پروژه های سازگاری با خشکسالی تخصیص داد.
وی با بیان این که سد شهید رجایی ساری در تاریخ پنجم فروردین سال گذشته ۱۰۴ میلیون مترمکعب ذخیره آب داشت که امروز این حجم به ۴۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته است، گفت: با این حجم فقط می توان آب مورد نیاز شرب مردم ساری را تامین کرد، این وضعیت بحرانی در دیگر سدهای استان از جمله گلورد نکا و سد البرز نیز وجود دارد.
دبیر شورای حفاظت از منابع آب استان مازندران تصریح کرد: برای گذر از این سال سخت باید همه جامعه خود را مسوول دانسته و قدمی برای آن بردارند که تغییر الگوی کشت، مدیریت مصرف و صرفه جویی در مصرف آب قدم اول برای کاهش خسارت های احتمالی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران با بیان اینکه نوبت بندی آب روان آب های رودخانه ها، پشت سدها و آب بندان ها امسال یک ماه زودتر از سال پیش آغاز شده است، گفت : کم آبی برای فعالیت های کشاورزی بسیار جدی است.
داودیان گفت: نوبت بندی بر اساس وسعت دشت های کشاورزی و حق آبه به صورت صحیح انجام می شود تا کمترین آسیب از ناحیه بارش کم و ذخیره سازی ناکامل متوجه کشاورزان شود.
این مسوول تامین آب کشاورزی مازندران با اشاره به این نکته که کاهش روان آب های رودخانه مهم کشاورزی استان و آبگیری اندک سدها و آب بندان ها سال سختی را برای کشاورزی استان رقم زده است، از کشاورزان خواست از هم اکنون باید با شرکت همکاری همه جانبه در مدیریت مصرف آب داشته باشند.
داودیان وضعیت روان آب های رودخانه های شرق مازندران از جمله تجن و نکا رود را وخیم تر از دیگر رودخانه ها توصیف کرد و گفت: کشاورزان باید به توصیه جهاد کشاورزی مبنی بر عدم کشت برنج در برخی از مناطق و لزوم کشت ارقام زودرس توجه کنند.
بارش ۲۸۹ میلی متری باران در سال زراعی امسال
طبق گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور که هواشناسی مازندران آن را منتشر کرده است، میانگین بارش هفت ماهه سال زراعی جاری منتهی به فروردین ماه امسال در مازندران ۲۸۹ میلی متر اعلام شد که این میزان نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلند مدت که حدود ۴۴۹ میلی متر بوده حدود ۳۶ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته که ۴۱۱ میلی متر بوده حدود ۳۰ درصد کاهش داشته است.
در حالی که هواشناسی مازندران میانگین بارندگی در ماه اول سال جاری را ۱۱۲ میلیمتر پیش‌بینی کرده بود، گزارش رسمی منتشر شده از میزان بارندگی ثبت شده در ایستگاه‌های باران‌سنجی از محقق نشدن این پیش‌بینی و پیشروی جدی خشکسالی در قسمت‌هایی از این استان سرسبز شمالی حکایت دارد.
اولین ماه سال جدید برای مازندران از لحاظ شرایط جوی پر فراز و نشیب بود به طوری که در روزهای ابتدایی آن شاهد استقرار سامانه سرد بارشی بودیم و در نیمه دوم با سامانه گرم جنوبی مواجه شدیم که سبب افزایش محسوس دما شده بود. میزان بارش فروردین چنگی به دل نزد و کاهش قابل ملاحظه ای نسبت به محدوده نرمال سال قبلش داشت و طبق پیش‌بینی مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، حجم بارندگی در سه ماه آینده در شهرهای نوشهر و رامسر بیشتر از سایر مناطق پیش‌بینی شده است که این امر بیانگر پربارش بودن غرب مازندران در مقایسه با دیگر مناطق است.
مطابق جدول پیش‌بینی فصلی این مرکز که هواشناسی مازندران منتشر کرده است، بیشترین میزان بارندگی سه ماه منتهی به مردادماه امسال با ۲۰۰ میلیمتر مربوط به رامسر است و پس از آن بیشترین میزان بارندگی با ۱۸۳ میلیمتر در نوشهر اتفاق خواهد افتاد.
طبق پیش‌بینی مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، از مجموع حجم بارش باران که برای سه ماه آینده در غرب مازندران پیش‌بینی شده است، در اردیبهشت ماه امسال در رامسر ۵۰، خردادماه ۴۹، تیرماه ۶۰ و مردادماه نیز ۴۱ میلیمتر باران و در نوشهر نیز برای اردیبهشت ماه ۴۸، خردادماه ۳۸، تیرماه ۵۷ و در مردادماه نیز ۴۰ میلیمتر باران پیش‌بینی شده است.
همچنین سیاه بیشه، کجور و بلده در مجموع با ۸۷ میلی متر باران در سه ماه آینده، مناطق کم بارش استان در غرب مازندران هستند.
مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور پیش بینی کره است که در مناطق مرکزی و شرقی مازندران نیز بیشترین حجم بارندگی در اردیبهشت ماه امسال با ۳۹ میلی متر در کیاسر، خردادماه با ۳۳ میلی متر در آلاشت، تیرماه با ۴۱ میلی متر در آلاشت و مردادماه امسال نیز با ۳۷ میلی متر در بابلسر اتفاق خواهد افتاد. برای ساری مرکز مازندران نیز در اردیبهشت ماه امسال ۳۷، خردادماه ۲۵، تیرماه ۲۹ و در مردادم ماه نیز ۲۹ میلی متر باران پیش بینی شده است.
طبق گزارش این مرکز کمترین میزان بارندگی نیز در سه ماه آینده در مناطق مرکزی و شرقی مازندران در ماه اردیبهشت با ۲۱ میلی متر در بابلسر و بندرامیرآباد، خردادماه با ۲۰ میلی متر در کیاسر و بابلسر، تیرماه با ۱۹ میلی متر در کیاسر و مردادماه نیز با ۱۵ میلی متر در کیاسر اتفاق خواهد افتاد.
مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارش باران در فروردین ماه امسال در مازندران را ۵۱.۹ میلی متر اعلام کرد که این میزان نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۵۲.۷ بوده، ۲ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۲۰ میلی متر بوده حدود ۱۵۹ درصد افزایش داشته است.
استاندار مازندران گفت که کمبود آب در حوزه کشاورزی و چه در بخش آشامیدنی اکنون به یک بحران جدی در این استان تبدیل شده است و تداوم وضع موجود می تواند عواقب فراوانی به همراه داشته باشد.
سیدمحمود حسینی پور در دیدار با معاون وزیر و رییس سازمان مدیریت بحران کشور در چند روز گذشته، با اشاره به بروز تنش آبی در مازندران، افزود: باید این گفتمان در بین مسوولان عالی رتبه کشور ایجاد شود و به این نتیجه برسند که در بخش آب با بحران مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه چالش های مربوط به کمبود آب در بخش کشاورزی مازندران وجود دارد و باید برای رفع این معضل تدبیر کنیم، از سازمان مدیریت بحران کشور خواست صدای بحرانی بودن آب در استان های شمالی کشور از جمله مازندران را به گوش مسوولان برسانند.
وی اظهار داشت: مازندران در حالی که به گفته مسوولان قطب کشاورزی و مقام نخست تولید محصولات کشاورزی را در کشور در اختیار دارد با مشکل کم آبی مواجه است و مسوولان مربوط باید در این بخش تدابیر ویژه ای اتخاذ کنند.
نماینده عالی دولت در مازندران بیان کرد: هدف از سازگاری با کم آبی اطمینان از حصول مناسب هم‌زمان ظرفیت و توسعه است و اگر بحث توسعه را مطرح می کنیم باید ظرفیت ها را نیز بسنجیم و هر ۲ این عامل باید متوازن باشد.
حسینی پور گفت: اگر برای کشور موضوع غذا مهم است، پیش بینی کارشناسان این است که در ۱۰ سال آینده در دنیا جنگ بر سر غذا است.
وی افزود: در مازندران باید ببینیم وضعیت موجود ما چگونه است و چه گرایشی داریم. اینکه هم اکنون تنها از ۱۲ درصد آب های سطحی مازندران استفاده می شود خود جای سوال دارد و در این بخش باید کارهای زیادی صورت گیرد.
استاندار مازندران اضافه کرد: در دیگر کشورها برای بارور کردن ابرها اقدام کردند و این موضوع باید در کشورمان مشخص شود این مطالعاتی که انجام شد آیا به ثمر نشسته است یا خیر؟ که اگر به ثمر ننشست باید به سراغ تجربیات دیگر کشورها برویم.
حسینی پور با بیان اینکه، باید بررسی شود که در کشورمان برای بارور کردن ابرها تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته است، ادامه داد: بسیاری از کشورها با استفاده از فناوری و تجهیزات جدید مشکلات خود را در این بخش حل کردند.
وی گفت: برای مردم مازندران جای سوال است که اگر شیرین کردن آب دریا آنقدر آسان است و در زمان دولت سابق در کنار دریای مازندران تجهیزاتی آوردند تا آب را شیرین و به سمنان منتقل کنند، چرا همین آب را در اختیار ما قرار نمی دهند تا از آن برای آشامیدن و برای کشاورزی استفاده کنیم؟.
استاندار مازندران تصریح کرد: اگر بهره برداری از آب دریا آسان است باید اولویت اول به بخش کشاورزی باشد.
تنش آبی در مرکز مازندران جدی و نگران‌کننده
فرماندار مرکز مازندران گفت که بروز پدیده خشکسالی از یک سو و سیاست گذارهای غلط در گذشته باعث شده تا شهرستان ساری هم‌اکنون با بحران و تنش‌آبی مواجه شود.
محمدعلی نوبخت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، وضعیت منابع آبی ساری در سالجاری را با توجه به وضع موجود ۲۳۵ میلیون مترمکعب و میزان مصارف را نیز ۵۴۲ میلیون مترمکعب ذکر کرد و اظهار داشت: مهار نشدن آبهای سطحی، سنتی و خاکی بودن انهار کشاورزی، برداشت های بی رویه آب از چاه‌ها و سنتی بودن ۹۵ درصد از سردهنه های کشاورزی از جمله معضلات ما در این حوزه است.
وی با اشاره به برخورداری ساری از روخانه‌های متعدد، ۹۶ قطعه آب بندان، ۱۹ هزار حلقه چاه و یکهزار و ۲۰۰ رشته چشمه، خاطرنشان کرد: با توجه به دستور استاندار مازندران، با شناسنامه دار کردن و شناسایی ظرفیت های آبی شهرستان و با بهره گیری از توانمندی استادان، پژوهشگران و نخبگان دانشگاهی و کشاورزان بومی، به سمت کشاورزی اصولی حرکت خواهیم کرد تا از چالش های احتمالی پیش‌رو در سال جدید جلوگیری کنیم.
وی با اشاره به سیاست و گام های جهادی دولت سیزدهم در توسعه کشاورزی و بهینه سازی مصرف آب، گفت: در راستای کشاورزی دانش بنیان نیز اقدامات مطلوبی در جهت ایجاد زیرساخت های لازم برای مشارکت بخش خصوصی در شهرستان ساری صورت گرفته است.
فرماندار ساری، وضعیت ذخیره آب در پشت سد شهید رجایی این شهرستان نامطلوب ارزیابی کرد و افزود: هم اکنون ۳۷ میلیون مترمکعب آب در سد شهید رجایی ذخیره سازی شده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۶۱ درصد کاهش نشان می‌دهد.
نوبخت با اشاره به داده‌های آماری شرکت آب منطقه ای مازندران گفت: هم اکنون ۱۳۳ میلیون متر مکعب آب معادل ۴۰ درصد در پشت سدهای استان ذخیره شده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۴۶ درصد کاهش داشته است.
وی میزان ذخیره آب در آب‌بندان‌های مازندران را نیز در سالجاری ۲۳۶ میلیون مترمکعب اعلام کرد و گفت که این میزان نیز در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۱۸ درصد کاهش نشان می‌دهد.
سد شهید رجایی که از آن با عنوان سد سلیمان تنگه نیز یاد می‌شود در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی ساری در بخش دودانگه و در نزدیکی روستای افراچال واقع شده است. این سد ظرفیت ذخیره سازی ۱۶۰ میلیون مترمکعب آب را دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران نیز در این دیدار با اشاره به کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی و ورود میلیون‌ها مسافر و گردشگر به این استان، از بصدا درآمدن زنگ خطر بحران کم‌آبی در این خطه شمالی کشور خبرداد.
بهزاد برارزاده با اشاره به گردشگر پذیربودن مازندران که افزایش سرانه جمعیتی غیربومیان را به همراه دارد، اظهار داشت: زیرساخت‌های آبی این استان به هیچ عنوان جوابگوی نیازها برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم بومی و غیربومی منطقه نیست و این کار خدمت رسانی به مردم را با مشکل مواجه کرده است.
وی گفت: نبود زیرساخت‌های مناسب و کاهش سطح آبهای زیرزمینی از یک سو و جمعیت بیش از سه میلیون نفری مازندران در کنار جمعیت ۹۰۰ هزار نفری غیربومیان و گردشگران از سویی دیگر باعث شده تا برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز با مشکل مواجه شویم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران افزود: تداوم این وضعیت باعث شد تا ۱۹ شهر مازندران هم اکنون با تنش آبی و کمبود آب آشامیدنی مواجه باشند ضمن اینکه توزیع و مصرف آب در ۲۱۳ روستای این استان نیز به نقطه سر به سر رسیده است که این امر بیانگر بحران کم‌آبی در این خطه شمالی کشور است.
برارزاده با بیان اینکه سرانه مصرف آب آشامیدنی در مازندران از میانگین کشوری بالاتر است، سرانه تولید آب در هر شبانه روز برای هر مازندرانی در مناطق شهری را ۲۰۰ و در مناطق روستایی را نیز ۱۷۱ لیتر عنوان کرد و گفت که از این میزان شهروندان در هر شبانه روز ۱۴۰ تا ۱۵۰ لیتر و در مناطق روستایی نیز ۱۲۰ تا ۱۳۰ لیتر آب مصرف می‌کنند که این میزان بیشتر از حد استاندارد است.
وی ظرفیت سالانه تولید آب در مازندران را ۵۲۲ میلیون مترمکعب ذکر کرد و افزود: هم‌اکنون سالانه ۳۴۰ میلیون مترمکعب آب در مازندران تولید و استحصال می‌شود که از این مقدار ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب مصرف می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران، منابع تامین آب مورد نیاز این استان را از طریق ۷۲۰ حلقه چاه، ۳۵۳ دهنه چشمه، رودخانه سردآبرود و همچنین بهره‌گیری از آب سد رجایی، البرز و میجران اعلام کرد و گفت که برای جبران کم‌آبی و تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم، باید از منابع آبهای سطحی استفاده کنیم.
برارزاده با بیان اینکه میزان آبهای تولیدی و استحصالی در برخی شهرهای این استان با سرانه مصرف آن مطابقات ندارد و تداوم این امر کار خدمت رسانی به مردم را با مشکل مواجه کرده است، بیان کرد: هم اکنون تنها از ۱۲ درصد آبهای سطحی این استان از طریق سه سد برای تامین آب آشامیدنی مورد نیاز مردم استفاده می‌شود که با توجه به وضعیت فعلی، این میزان باید افزایش یابد.
وی با بیان اینکه شرق مازندران هم اکنون با کمبود منابع آب آشامیدنی مواجه است، افزود: برای رفع این مشکل و تامین آب آشامیدنی پایدار، آب سد گلورد باید به شرق استان انتقال یابد.
مدیرعامل آبفای مازندران گفت: هم اکنون تنها ۱۲ درصد از آبهای سطحی مازندران برای تامین آب مهار می شود و بقیه از سفره‌های آب زیرزمینی با ۷۴۰ حلقه چاه و ۳۷۳ دهنه چشمه تامین می‌شود و این در حالیست که میزان مهار آب های سطحی در کشور ۵۳ درصد است.
برارزاده با بیان اینکه متوسط سرانه مصرف استاندارد آب در مازندران به ۱۹۱ لیتر در روز برای هر نفر است تصریح کرد: متوسط سرانه مصرف استاندارد آب در کشور حدود ۱۵۰ لیتر است.
وی با اشاره به اینکه جایگزینی برای آب وجود ندارد و منابع آب شیرین در دسترس بسیار ناچیز است، تاکید کرد: ضروری است در مصرف آب تغییر رفتار دهیم و آب را درست و بهینه مصرف کنیم.
مازندران گرفتار در کمربند خشکسالی
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز در این دیدار در سخنانای با بیان اینکه پدیده خشکسالی در سالجاری نگران کننده است، گفت: کمربند خشکسالی مازندران را دربرگرفته است.
حسن عنایتی با بیان اینکه شاهد تغییراتی در حوزه بارش‌ها، شرایط جوی و اقلیمی هستیم، افزود: تداوم وضعیت موجود باعث تشدید بحران خشکسالی در استان شده است.
وی افزایش درجه دما، تغییر اقلیم و کاهش بارندگی را سبب تأثیر گذاشتن بر فرایند تولید دانست و گفت: در سال جاری میزان بارندگی‌ها نسبت به سال قبل حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است و این مسئله سبب کاهش منابع آبی برای فصل کشاورزی شده است.
وی کاهش آورد رودخانه‌ها و عدم آبگیری کامل مخازن سدها را از دیگر مسائل و دغدغه‌ها بیان کرد و افزود: این مسائل به همراه افزایش دما سبب شد تا آببندان‌ها نیز آبگیری خوب و مناسبی نداشته باشند.
وی با بیان اینکه دامنه خشکسالی در مازندران به شدت در حال افزایش است، گفت که یکهزار و ۸۰۰ هکتار زمین کشاورزی در شرق مازندران که به کشت برنج اختصاص داشت به علت کم آبی و با دستور استاندار مازندران امسال به کشت محصولات کم آب بر مانند گندم و جو و دانه های روغنی اختصاص یافت.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران افزود: در گذشته ارتفاع برف در ارتفاعات مازندران به یک و نیم تا ۲ متر می رسد که اکنون این میزان به علت بارش کم نزولات آسمانی بسیار ناچیز است که این امر بیانگر وضعیت نامناسب منابع آبی در استان است.
عنایتی گفت: به دستور استاندار مازندران کشاورزان امسال زمان کشت را ۲۰ روز زودتر آغاز کردند و اگر قرار است کشاورزان در راستای تامین مواد غذایی کشور، کشت جایگزین انجام بدهند با توجه به کمبود منابع آبی، این امر می تواند پیامدهای منفی اجتماعی به همراه داشته باشد.
وی با اظهار اینکه منابع زیرزمینی نیز شرایط مناسبی ندارد، تصریح کرد: به رغم همه مشکلات می‌توان با مدیریت منابع از شرایط و وضعیت خشکسالی عبور کرد.
وی با بیان اینکه کشاورزان در زمینه راندمان آبی در سال‌های اخیر مدیریت خوبی انجام داده‌اند، یادآور شد: استان مازندران همانند سال‌های گذشته پر باران و پر آب نیست و باید از این شرایط استفاده کنیم و با شرایط کنونی و فعلی خود را سازگار و همراه کنیم.
عنایتی بهره گیری از آبیاری تناوبی را راهکاری برای گذر از خشکسالی و بحران دانست و گفت: گیاه برنج در چند مرحله به آب نیاز دارد که باید در این مراحل منابع آبی آن تأمین شود و علاوه بر این بهره گیری از کودهای پتاس برای کاهش تنش‌های آبی از دیگر راهکارها است.
برابر آمارها، حدود ۱۲ درصد آب آشامیدنی استان از آب سطحی و ۸۸ درصد از آب زیرزمینی یعنی ۷۴۰ حلقه چاه و ۳۷۳ چشمه تامین می شود، منابع آبی مازندران از ۷۲۰ حلقه چاه، ۳۵۳ دهنه چشمه و سد با ظرفیت تولید و استحصال ۵۲۲ میلیون مترمکعب، تامین می‌شود.
سرانه تولید آب شهری در هر شبانه روز طبق اعلام شرکت آب و فاضلاب استان برای هر شهروند مازندرانی در مناطق شهری را ۲۰۰ لیتر و در مناطق روستایی را ۱۷۱ لیتر که این میزان در شهرها هر شبانه روز ۱۴۰ تا ۱۵۰ لیتر و در مناطق روستایی ۱۲۰ تا ۱۳۰ لیتر آب مصرف است.
مازندران دارای ۴۶۰ هزار هکتار اراضی زراعی و باغی است. طبق آمار رسمی هر ساله به طور متوسط ۲۱۵ هزار هکتار از زمین های کشاروزی مازندران زیر کشت برنج می رود و این استان با تامین بیش از ۴۲ درصد برنج سفید کشور، رتبه اول را دارد.