به گزارش ایرنا، ریاضیات یکی از علوم پایه است که یادگیری و داشتن درک درست از آن در آینده تحصیلی دانش آموزان و پیشرفت کشور نقش اساسی دارد و ریشه و بنیان توسعه پایدار و رشد اقتصادی کشورها به‌شمار می آید زیرا این علم در همه بخش‌های زندگی انسان‌ها وارد شده و پایه و اساس توسعه فناوری های جدید است.
با توجه به اهمیت علم ریاضی، یادگیری و آموزش درست آن در سطوح مختلف برای همه مردم امری ضروری محسوب می شود، زیرا یادگیری ریاضی به ایجاد ساختار تفکر منطقی برای حل بهینه مسائل مختلف، تقویت خلاقیت، افزایش قدرت تجزیه و تحلیل، درک درست از واقعیت های زندگی و پدیده‌ها منجر می شود و رابطه مستقیمی بین آموزش ریاضی و توسعه زندگی وجود دارد.
با وجودی‌که امروزه آموزش ریاضی به‌عنوان یک موضوع اصلی در برنامه‌ریزی تحصیلی در دوره‌های مختلف مطرح می شود اما شواهد و پژوهش‌های موجود نشان می‌دهد که اُفت تحصیلی دانش‌آموزان در درس ریاضی به یکی از معضل‌های نظام آموزشی تبدیل شده و چالش‌هایی مانند کاهش علاقه و گرایش دانش آموزان به این درس، بدفهمی‌های ریاضی و ضعف و ناتوانی برخی از دانش آموزان در حل مسائل ریاضی بوجود آمده است.
برخی از مسوولان آموزش و پرورش در دهه ۸۰ اذعان داشتند که تحقیقات انجام شده نشان می دهد بیشترین افت تحصیلی در بین دانش آموزان مربوط به ریاضی است و افت تحصیلی یکی از دلایل دل‌زدگی دانش آموزان از این درس می شود.
همچنین تحقیقی که از سوی خانه ریاضیات اصفهان در سال ۹۵ انجام شد نشان داد که نمره درس ریاضی در میان داوطلبان گروه ریاضی کنکور سراسری برای ورود به دانشگاه ها از سال ۸۰ تا ۹۳ روند نزولی داشته است.
با توجه به اینکه ریاضی به‌عنوان درس اصلی در آزمون سراسری گروه آزمایشی ریاضی مطرح است بنابراین وجود افت در این درس را می‌توان نشان دهنده ضعف در دانش ریاضی بین داوطلبان دانست، از طرفی نگاهی به آمار داوطلبان کنکور سراسری در سال های اخیر نشان می دهد که علاقه آنها برای ورود به رشته‌های ریاضی و آمار کمتر شده است.
به گفته علی رجالی عضو هیات موسس خانه ریاضیات اصفهان، یکی از مهمترین دلایل اُفت نمره در درس ریاضی، عدم درک مفهومی درس ریاضی در مدرسه است و این موضوع باعث می‌شود که دانش آموزان علاقه چندانی به ریاضی پیدا نکنند.
از طرفی، برخی از دبیران و استادان نیز به موضوع بدفهمی‌های ریاضی اشاره می کنند و تاکید دارند که اختلال در یادگیری ریاضی به مشکل در درک مفاهیم ریاضی منجر می‌شود و این موضوع در سال‌های اخیر در کشورمان فراگیر شده است.
هدف اصلی از آموزش ریاضی، ایجاد درک عمیق نسبت به مفاهیم آن است
یکی از اعضای انجمن علمی معلمان ریاضی اصفهان که دبیر ریاضی مقطع متوسطه دوم است با اشاره به موضوع بدفهمی های ریاضی گفت: برای بررسی این موضوع ابتدا باید به اهداف آموزش ریاضی بپردازیم، سیاستگذاران آموزشی و برنامه‌ریزان کلان کشور، اهداف متعدد و متنوعی از آموزش ریاضی در دوره های آموزش عمومی افراد مختلف جامعه در نظر داشته اند و هدف از آموزش ریاضی فقط صرف اینکه دانش آموزان به چند مسئله معمولی یا تست ریاضی پاسخ دهند، نیست.
عبدالله حسام در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اهداف اصلی از آموزش این درس این است که مردم درک عمیق نسبت به مفاهیم ریاضی پیدا کنند به گونه ای که بتوانند از دانش ریاضی خود در موقعیت های مختلف و جدید، شرایط دنیای واقعی و در موقعیت هایی که نیاز به تخمین زدن و محاسبات دقیق یا تقریبی دارند، استفاده کنند.
وی ادامه داد: هدف دیگری که به‌عنوان اهداف شناختی و در سطح بالاتر می توان به آن نگاه کرد این است که دانش آموزان از تفکر منطقی برخوردار شوند و از آن در همه مسائل زندگی خود استفاده کنند.
این دبیر ریاضی برخوردار شدن از تفکر نقادانه را یکی دیگر از اهداف آموزش ریاضی دانست و گفت: داشتن این تفکر باعث می شود که با هر نوع اطلاعاتی که مواجه می شویم بدون سند و مدرک آن را قبول نکنیم بویژه در دنیای امروز که با عصر داده ها و اطلاعات متعدد مواجهیم و اگر می خواهیم سردرگم نباشیم و رویه منطقی در پیش بگیریم به تفکر نقادانه نیاز داریم.
حسام همچنین با اشاره به حالت عاطفی و نگرشی درباره ریاضی، توضیح داد: آموزش ریاضی باید به گونه ای باشد که دانش آموزان از خواندن آن احساس خوبی داشته باشند نه اینکه پس از سال ها که ریاضی خواندند، احساس کنند تاثیری برای آنها نداشته است و از خود بپرسند که این همه درس ریاضی که خواندند چه فایده و ثمری برای آنها داشته است، درحالیکه باید خلاف این موضوع حاکم باشد یعنی دانش آموزان قدردان آموزش ریاضی باشند.
وی به بدفهمی ریاضی اشاره و اضافه کرد: درحالیکه طبق اهدافی که برای آموزش ریاضی متصور شده است از دانش آموزان انتظار می رود که دارای مهارت در حل مسائل و موقعیت های ریاضی باشند و مفاهیم آنها را خوب درک کرده باشند اما مشاهده می شود که در عملکرد ریاضی تعدادی از دانش آموزان خطاهایی وجود دارد.
حسام با بیان اینکه این خطاها را می توان به ۲ دسته کلی تقسیم کرد، افزود: دسته نخست مربوط به خطاهای سهوی و محاسباتی است که حتی ممکن است برای معلمان هم پیش آید و اگر دانش آموز نوشته ها و حل مسائل خود را یک بار دیگر و با دقت بیشتر مرور کند متوجه خطای خود می شود اما دسته دوم از نظر شناختی، خطاهای ریشه دار هستند و با تذکر معلم یا یک بررسی ساده رفع نمی شود و باز هم این خطا مشاهده و تکرار می شود که به آن بدفهمی گفته می شود.
وی ادامه داد: در واقع در بدفهمی با درک ناقص یا نادرست از مفاهیم و قواعد ریاضی مواجه هستیم که باعث تولید و ایجاد خطاهای نظام‌مند در عملکرد افراد می شود، یک اشتباه ریاضی را دانش آموز بارها و بارها و حتی در سال های تحصیلی بالاتر هم انجام می دهد که نشان می دهد این اختلال یادگیری، بحث ریشه ای دارد.
این دبیر ریاضی به برخی از این بدفهمی ها اشاره و خاطرنشان کرد: اینکه برخی دانش آموزان تصور می کنند که ضرب ۲ عدد همیشه بزرگتر می شود، اگر ترتیب عملیات ریاضی را به هر طریق انجام دهند به یک جواب می رسد یا تعمیم قواعد ریاضی از یک موقعیت به موقعیت دیگر مانند اینکه بسیاری از ویژگی های ضرب را برای حالت جمع نیز در نظر بگیرند، اینها از جمله نمونه های بدفهمی ریاضی است.
حسام با بیان اینکه برخی از بدفهمی های ریاضی در زندگی واقعی افراد تاثیر منفی می گذارد، تصریح کرد: این موارد بیشتر به مباحث آمار و احتمالات و برداشت نادرست نسبت به شانس بازمی گردد مانند شانس برنده شدن در قرعه کشی.
به گفته وی، عمده تصمیم گیری های زندگی واقعی مردم بر اساس احتمالات و جمع‌بندی آماری که از اطلاعات داریم انجام می شود و در موارد متعدد برداشت ناصحیح از این موضوع باعث تصمیم گیری های نادرست در زندگی خواهد شد.
وی با تاکید بر شناسایی بدفهمی های ریاضی، اظهار داشت: این کار اثر آموزشی خوبی برای معلمان نیز دارد زیرا اصل یادگیری، تغییراتی است که در باورهای دانش آموز شکل می‌گیرد و به دلیل اینکه معلمان نمی توانند ذهن را بطور مشهود بررسی کنند، این بدفهمی ها نشان می‌دهد که در ذهن دانش آموز چه می گذرد و معلمان با توجه به آن در کار آموزشی خود تجدیدنظر خواهند کرد.
حسام با بیان اینکه نگاهی به آزمون‌های داخلی یا مشترک و نهایی مدارس و حتی در سطح بین المللی نشان می دهد که بدفهمی های ریاضی در دانش آموزان دنیا و در ایران بطور نسبی فراگیر است که عوامل متعددی در شکل‌گیری آن نقش دارد.
تاثیر فرهنگ عمومی آموزش در بدفهمی‌های ریاضی
عضو انجمن علمی معلمان ریاضی اصفهان با اشاره به ریشه های شکل‌گیری بدفهمی های ریاضی، گفت: این موضوع متاثر از فرهنگ عمومی آموزش در جامعه است که باید همه ارکان جامعه از خانواده تا سیاستگذاران و برنامه ریزان آموزشی بررسی دقیقتر و تغییر نگرش نسبت به آن داشته باشند تا این فرهنگ به تدریج بهبود یابد و اِشکالات آن اصلاح شود.
وی یکی از این مسائل تاثیرگذار را دیدگاه موجود نسبت به کنکور دانست و افزود: برخی از خانواده ها تصور می کنند خوشبختی فرزندان آنها با رد شدن از سد کنکور تضمین می شود به همین دلیل فرزندان خود را از سنین پایین مجبور به حفظ نکات تستی و فرمول های متعدد می کنند که با اهداف اصیل آموزش ریاضی در تعارض و تناقض است.
حسام به مسائل فرهنگی نیز اشاره و اضافه کرد: همچنین تبلیغات عجیبی در رسانه‌های مختلف درباره کلاس های کنکور یا نکات شگفت انگیز امتحانات صورت می گیرد درحالیکه رسانه ها باید با رعایت شرایط انصاف، موقعیتی را نیز برای افراد و مدرسانی که با این روش های آموزشی مخالفند و سخنان دیگری برای گفتن دارند، فراهم کنند.
وی با تاکید بر اینکه روش های تستی و کنکوری در آموزش دروس بویژه ریاضی اثربخش نبوده و حتی آثار مخرب زیادی دارند، اظهار داشت: لازم است اطلاع رسانی کافی در این زمینه به خانواده ارائه شود هرچند تغییر این فرهنگ و نگرش ایجاد شده، کار آسانی نیست اما اگر نسبت به اهداف اساسی آموزشی ریاضی واقف شویم و همت کنیم، هر فردی می تواند از حوزه اثر خود این کار را شروع کند.
این دبیر ریاضی با بیان اینکه از مقطع پیش دبستانی تا بالاترین مقاطع تحصیلی در دانشگاه با بدفهمی های ریاضی مواجهیم، افزود: برای رفع این معضل باید همه مولفه هایی که در آموزش دخیل هستند به فکر باشند و اقدام کنند مانند خانواده ها، معلمان، مدیران مدارس، مسوولان، سیاستگذاران آموزشی و برنامه‌ریزی درسی، مولفان کتاب های درسی و مجریان سنجش های آموزش، همه باید نسبت به این پدیده، آگاهی قابل قبول داشته باشند.
حسام درباره نقش محتوای کتاب های درسی در این زمینه، توضیح داد: کتاب های درسی در زمان حاضر بر اساس رویکرد کلی آموزشی یعنی درک مفهوم تدوین شده اند که باعث می شود درک عمیقی نسبت به مفاهیم شکل بگیرد و بُروز و ظهور بدفهمی ها به حداقل برسد و دانش آموزان در آینده و دانشگاه دچار مشکل نشوند اما آنچه بطور عملی اتفاق می افتد چندان همخوان با این رویکردها نیست بلکه متاثر از مولفه های فرهنگی و انتظاراتی که جامعه از معلمان دارد می باشد.
به گفته وی، به دلیل انتظاراتی که وجود دارد، در برخی موارد اگر معلمی در مدرسه رویکرد آموزش مفهومی و بر اساس کتاب داشته باشد خانواده ها و حتی مدیران مدارس ممکن است از آنها انتقاد کنند.
وی با تاکید بر اینکه عملکرد معلمان نیز در رفع بدفهمی ها موثر است، افزود: معلمان باید از روش های فعال در کلاس های درس استفاده کنند، رویکرد درک مفهوم را در پیش بگیرند نه اینکه فقط نکات حفظی یا قواعد و فرمول های مختلف گفته شود و گفتمان ریاضیات و ارتباط بین ریاضی و علوم دیگر را تقویت کنند.
این دبیر ریاضی ادامه داد: معلمان تا حد امکان باید از گفتن قواعد و فرمول های بدون دلیل در کلاس اجتناب کنند زیرا اگر دانش آموز نداند که فرمول از کجا آمده هیچ ارزشی ندارد بلکه دانش آموز باید ریشه آنها را درک کند.
افزایش بُروز بدفهمی‌های ریاضی در دوران کرونا
حسام درباره تاثیر دوران کرونا بر آموزش ریاضی نیز گفت: از تجربه ها و شواهد موجود، استنباط می شود که در دوران کرونا و آموزش‌های مجازی، وضعیت درک مفاهیم ریاضی کمتر و بُروز بدفهمی ها بیشتر شده است و معلمان ناچار هستند مفاهیم و دروس سال های قبل را برای دانش آموزان مجدد مرور کنند، هرچند اتخاذ راهکارهایی مانند برگزاری کلاس های تقویتی در مدارس می تواند این معضل را کمرنگ کند.
عضو هیات موسس خانه ریاضیات اصفهان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر اینکه آموزش مهمترین منبع تولید نیروی انسانی توانمند و ماهر در یک کشور است، اظهار داشت: یکی از مسائل مهم در اُفت سطح کیفی آموزش، بی‌توجهی به نیازهای اولیه قشر بسیار موثر در جامعه یعنی معلمان است.
علی رجالی اضافه کرد: اگر تصمیم های عاجلانه و نابخردانه برای آموزش کشور گرفته نشود، بطور حتم وضع آموزش بهتر از این خواهد بود، به فاجعه نظام آموزشی "۶،۳،۳ "توجه کنید، کلاس ششم دبستان بدون برنامه، معلم و کتاب درسی و حتی پیش‌بینی مکان و کلاس در بسیاری از دبستان‌ها ایجاد شد ولی هیچ کمیته بحرانی تشکیل نشد که به این معضل آموزشی توجه کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه آموزش ریاضی به‌دلیل سلسله مراتبی آن در طول آموزش لطمه بیشتری از این مسائل می بیند، خاطرنشان کرد: آزمون های مدارس خاص در دبستان‌ها و آماده‌سازی دانش آموزان برای شرکت در این آزمون ها به جای ملموس‌سازی، آموزش مهارت درک مفاهیم ریاضی و بکارگیری آن در زندگی روزمره و یادگیری هنر حل مسئله از ابتدای آموزش، عدم آماده سازی بسیاری از معلمان برای تدریس ریاضی ( بدلیل عدم توجه به توانمندی اولیه قبل از استخدام و عدم اهتمام به برگزاری مرتب دوره های آموزش ضمن خدمت معلمان) و هزاران مشکل دیگر، دست به دست هم داد تا آموزش ریاضی ضربه بخورد و در نتیجه علاقه و عشق به ریاضی در دانش آموزان از بین برود.
وی تاکید کرد: وقتی دانش آموزی مهارت استفاده از ریاضی و هنر حل مسئله را از ابتدا نمی آموزد، فقط از ریاضی می ترسد و از خواندن آن لذت نمی برد.
آماده‌سازی دانش‌آموزان برای کنکور از عوامل اصلی اُفت آموزش ریاضی است
رجالی ادامه داد: در مقاطع تحصیلی بالاتر نیز آماده سازی دانش آموزان برای کنکور و بی توجهی به مفاهیم و مهارت های ریاضی، تالیف کتاب های درسی بدون داشتن استانداردهای آموزشی که با رعایت ارتباطات افقی و عمودی دروس باید تدوین شود، افزایش بی رویه ظرفیت‌های پذیرش در دانشگاه‌های وزارت علوم در برابر کنترل جمعیت ورودی به دانشکده‌های پزشکی و هزاران معضل دیگر نیز از عوامل اصلی اُفت کیفی آموزش ریاضی است.
این استاد دانشگاه، بی توجهی به کارآفرینی برای دانش آموختگان دانشگاه ها، پذیرش دانشجوی زیاد و ایجاد دانشگاه‌های متعدد بدون کیفیت در زمینه‌های علوم و مهندسی و توجه بیش از حد به مقاله‌نویسی به جای تحقیق اصیل و بطور کلی عدم توجه به کیفیت و علاقه های دانشجویان و نیازهای روز از آن جمله ایجاد برنامه های میان رشته ای و فراهم آوردن امکان تغییر رشته در دانشجویان را از عوامل دیگر موثر بر افزایش اُفت کیفی آموزش بطور کلی و آموزش ریاضی بطور خاص دانست.
وی با بیان اینکه دوران کرونا، تدریس مجازی دروس، برگزاری آزمون های غیر استاندارد و کنترل نشده و کمبود زیرساخت ها و توانمندی های مدارس، دانشگاه ها و معلمان در تدریس مجازی یکی دیگر از عوامل اُفت کیفی آموزش ریاضی و عدم توانمندی دانش آموختگان مقاطع مختلف تحصیلی است، گفت: حضور دانش آموزان و دانشجویان در کلاس درس نه تنها برای پرورش آنها اهمیت دارد بلکه اجازه می دهد با تعامل با سایر هم‌دوره ای ها، روابط اجتماعی و توانمندی علمی آنها افزایش یابد.
رجالی به راهکارهای رفع اُفت سطح کیفی آموزش ریاضی اشاره و اضافه کرد: توجه بیشتر به آموزش و معلمان، آماده سازی بسترهای مختلف آموزشی، ادغام وزارتخانه‌های علوم و بهداشت بمنظور ایجاد تعاملات میان رشته ای بهتر، نظارت بر کیفیت های آموزش، توجه بیشتر به تحقیقات واقعی و توجه به توانمندی آموزشی معلمان در طرح رتبه‌بندی از جمله این راهکارهاست.
این استاد دانشگاه ادامه داد: حذف امکان آماده سازی دانش آموزان و دانشجویان برای شرکت در آزمون های خاص و کنکور، آماده‌سازی آموزش و پرورش برای برگزاری آزمون های نهایی استاندارد برای هموارسازی اجرای طرح پذیرش دانشجو، استقلال دانشگاه ها، اصلاح آیین‌نامه های ارتقای استادان، کم کردن ظرفیت پذیرش دانشگاه ها و ایجاد روحیه کارآفرینی در دانش آموختگان می‌تواند برخی از مسائل موجود را حل کند.