طارم یا تارم، کلمه‌ای ترکی از مصدر «تاریماق» به معنی کاشتن زمین و تخم افشاندن است. «مهدی محمدی» کتابی با عنوان «سرزمین طارم» در ۱۳۹۹ منتشر کرده تا گام مهمی در شناساندن ابعاد مختلف جغرافیای فرهنگی، زبان و آداب رسوم، سنت‌ها، شناسایی افراد فرهیخته و مفاخر این منطقه بردارد. این کتاب را انتشارات «گیوا» در ده فصل و ۷۸۸ صفحه به انتشار رسانده است.
هدف از نگارش کتاب
بنا به گفته محمدی نگارش کتاب سرزمین طارم ۶ سال به طول انجامیده است. وی خاطر نشان کرده که برای تکمیل مطالب و تهیه این کتاب علاوه بر بازدید میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای، از آرشیو علمی سازمان‌های تخصصی تهران از جمله سازمان نقشه‌برداری کشور، سازمان برنامه و بودجه، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، نهاد کتابخانه ملی و… بهره‌مند شده است.
نویسنده هدف از تالیف این کتاب را این چنین بیان می‌کند: «زادگاه و زادبوم آبا و اجدادی بنده طارم است و از گذشته و پیوسته از نعمت‌ها و محصول‌های آن منطقه، بهره‌مند شده و می‌شوم و همواره خود را مدیون این سرزمین می‌دانم لذا هر کجا که باشم، موظف هستم تا به عنوان فرزند کوچک سرزمین طارم برای آبادانی، پیشرفت، توسعه و اعتلای آن بکوشم و در حد توانم برای معرفی و شناخته شدن آن منطقه گام بردارم به همین دلیل این کتاب را به نگارش درآوردم.» بنا به گفته محمدی هر چه قدر نویسندگان آثاری را با هدف شناساندن مناطق مختلف کشور به مخاطبان خود به ویژه نوجوانان و جوانان به رشته تحریر دربیاورند، باعث می‌شود صنعت گردشگری رونق و آن منطقه توسعه پیدا کند.
مشخصات جغرافیایی و فرهنگی طارم
نویسنده در فصل نخست این کتاب به معرفی سرزمین طارم و تاریخچه آن پرداخته است. از مهم‌ترین عناوین این فصل می‌توان به طارم، ریشه‌شناسی و وجه تسمیه آن، نگرشی بر تاریخ معاصر سرزمین طارم، برگی از وقایع جنبش جنگل در سرزمین طارم، برگی از وقایع فرقه دموکرات آذربایجان در سرزمین طارم اشاره کرد.
نگاهی به ویژگی‌های فرهنگی سرزمین طارم عنوان فصل دوم کتاب حاضر است. نویسنده در این فصل به موضوعاتی همچون آیین‌های نوروزی در سرزمین طارم، آیین شب چهارشنبه سوری، مراسم عزاداری در ماه‌های محرم و صفر، آهنگ‌های موسیقی، داستان‌های عامیانه در این شهر، هنر، برخی از سرگرمی‌های قدیمی در سررزمین طارم و... پرداخته است. نویسنده برای پاسخ به سوالات خود در این فصل به گفت‌وگو با افراد پیشکسوت محلی و ریش سفیدان پرداخته است.
چینه‌شناسی تخصصی سرزمین طارم عنوان فصل سوم این کتاب است موضوعاتی همچون چینه‌نگاری، پالئوزوئیک، مزوزوئیک، سنوزوئیک، ماگماتیسم، زمین‌شناسی ساختمانی، اقتصادی و کانی‌سازی فلزی و غیرفلزی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده در این فصل مشخصات معادن و کانسنگ‌های سرزمین طارم را به تفکیک میزان موجودی تخمینی با جزییات لازم در این کتاب درج کرده است.
محمدی در فصل چهارم کتاب سرزمین طارم به جغرافیای طبیعی و زمین‌شناسی طارم پرداخته است. از جمله عناوین مهم این فصل می‌توان کشف گونه جدید فسیلی در طارم، ساختار زمین‌شناسی شهرستان طارم، ویژگی‌های آب و هوایی شهرستان طارم، ویژگی‌های و خصوصیات خاک‌ها در شهرستان طارم، سوانح طبیعی، توصیف برخی از پدیده‌های زمین‌شناسی در سرزمین طارم و... را نام برد.
همان‌گونه که مشاهده شد نویسنده در چهار فصل نخست کتاب به وصف مشخصات جغرافیایی و مختصات تمام محل‌ها، دهستان‌ها، آبادی‌ها و حتی محوطه‌های تاریخی و واجد ارزش فرهنگی طارم پرداخته است.
زبان، قومیت و تاریخ در طارم
آشنایی با زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی عنوان فصل پنجم کتاب حاضر است. در این فصل هشت لهجه زبان ترکی آذربایجانی معرفی می‌شود. ادبیات شفاهی و کتبی در این سرزمین و معرفی برخی از ادیبان برجسته ترکی آذربایجان از دیگر مباحثی است که نویسنده مورد مداقه قرار داده است.
فصل ششم کتاب سرزمین طارم به آشنایی با قومیت‌های تات و کُردی کُرمانجی در سر مین طارم اختصاص دارد. نویسنده در این فصل به معرفی روستاهای تات‌نشین و قدمت تاریخی آنها پرداخته است.
نویسنده فصل هفتم از کتاب را با عنوان «آشنایی با آثار تاریخی، میراث طبیعی و برخی نقاط گردشگری سرزمین طارم» نامگذاری کرده است و در این فصل مباحثی همچون ضرورت ثبت آثار تاریخی سرزمین طارم در فهرست آثار ملی، درختان کهنسال سرزمین طارم در زمره‌ی میراث طبیعی ملی، سکه‌های مکشوفه در سرزمین طارم را مورد نظر قرار می‌دهد.
جغرافیای تاریخی و تقسیمات کشوری سرزمین طارم عنوان فصل هشتم از کتاب حاضر است. محمدی در این فصل به مباحثی همچون تاریخچه بخشداری طارم سفلی، موقعیت اداری-سیاسی شهرستان طارم و موضوعاتی از این قبیل می‌پردازد.
تذکره ۲۵۰ شخصیت برجسته طارم
یکی از فصل‌های مهم این کتاب معرفی فهرست‌واری از چهره‌های ماندگار کهن دیار طارم است. نویسنده در این فصل تذکره ۲۵۰ شخصیت برجسته اعم از نام‌آوران، اعضای تیم‌های ملی و ورزشی، استادان به‌نام دانشگاه‌ها، متخصصان، شعرا و افراد شاخص دیگر را گردآوری کرده است. نویسنده هدف از معرفی این ۲۵۰ چهره ماندگار را این‌گونه بیان می‌کند: «چهره‌های ماندنی هر مرز و بوم چراغ‌های همیشه فروزانی هستند که پرتو هماره‌ی آنان گذشته را روشن کرده و مسیر پرماجرای آینده را هم نشان می‌دهد بر همین اساس در این کتاب بخش مهمی از تلاش این قلم به معرفی چهره‌های ماندگار جغرافیایی طارم اختصاص دارد تا سهم اندکی در تجدید مجد و عظمت این قطعه از خاک میهن را داشته باشد.» از جمله این چهره‌های ماندگار می‌توان سید جلال‌الدین اشرف، پرویز اشتری، نصرالله ابراهیمی، محمود امیر صوفی و ... را نام برد.
نگاهی به برنامه توسعه و امور زیربنایی سرزمین طارم عنوان پایانی کتاب حاضر است. نویسنده در این فصل بیشتر به مباحث کشاورزی و ساخت و سازها در شهرستان طارم پرداخته است. سکونتگاه‌های روستایی شهرستان طارم، شکل و پراکنش زمین‌های کشاورزی در بخش مرکزی شهرستان طارم از جمله مباحث این فصل است.