به گزارش 'گروه علم و آموزش ایرنا از روابط عمومی مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی SID، اهدای عضو، به فرآیندی گفته می‌شود که فرد با رضایت خود و به‌طور قانونی، عضو یا اعضای خود را به فرد دیگری اهدا می‌کند. اهدای عضو جان هزاران نفر را در سال نجات می‌دهد یا زندگی آنها را بهبود می‌بخشد.
اهدای عضو از افرادی که زنده هستند هم انجام می‌شود مثل اهدای کلیه یا قسمتی از کبد، اما مهم‌ترین تعریف اهدای عضو برای کسانی است که فوت کرده‌اند. هر فردی که رضایت داشته باشد که اعضای بدن خود را بعد از مرگ اهدا کند، می‌تواند تصمیم خود را ثبت کند.
ایمان، باور و فرهنگ مردم نقش مهمی در اهدای عضو دارد. تعریف مرگ و چگونگی تشخیص آن از نگاه فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف متفاوت است. تشخیص مرگ یکی از چالش‌های مهم است. امروزه طبق تعریف پزشکی، مرگ مغزی را برابر با مرگ می‌دانند. اهدای عضو در بیماران مرگ مغزی می‌تواند به سلامت یک یا چند نفر منجر شود. اما چالش اصلی اینجا است که مذاهب و فرهنگ‌های مختلف نمی‌توانند به‌راحتی بپذیرند کسی که دارای علایم حیاتی است، می‌تواند مرده باشد. البته پذیرش این موضوع برای نزدیکان فرد کار بسیار سختی است.
از دیدگاه پزشکی، مرگ مغزی شامل از بین رفتن کامل و غیرقابل برگشت فعالیت مغزی است. مرگ مغزی با کمای عمیق، آپنه و نبود تمامی رفلکس‌های ساقه مغز مشخص می‌شود. از علل شایع مرگ مغزی می‌توان از تروما، خون‌ریزی داخل مغز، هیپوکسی ناشی از احیای بعد از ایست قبلی، دوز بالای دارو، تومور اولیه مغزی، مننژیت و خودکشی نام برد.
آمارها نشان می‌دهد سالانه حدود پنج تا هشت هزار مرگ مغزی در کشور روی می‌دهد. طبق آمار دفتر بین‌المللی اهدا و پیوند عضو، ایران از نظر تعداد مرگ مغزی در دنیا در رتبه سی و دوم قرار دارد؛ اما فقط درصد کمی از مرگ مغزی به اهدای عضو منجر می‌شود. بعد از مرگ مغزی، یک یک اعضای فرد از کار می‌افتد، بنابراین زمان در فرآیند اهدای عضو بسیار مهم است.
به دلیل ناآگاهی نزدیکان فرد از مرگ مغزی و نارضایتی آنها، اهدای عضو کمتر اتفاق می‌افتد و اهدای عضو انجام نمی‌شود. اما اگر فرد در زمان حیات خود، رضایتش را در مورد اهدای عضو در صورت مرگ مغزی اعلام کند، عمل اهدای عضو با سرعت بیشتری انجام می‌شود. رضایت فرد قبل از مرگ مغزی می‌تواند با سرعت و کیفیت بیشتر به اهدای عضو و نجات جان فرد یا افراد دیگری منجر شود.
براساس اهمیت اهدای عضو و نجات افراد، روز ۳۱ اردیبهشت هرسال، روز ملی اهدای عضو، اهدای زندگی نام‌گذاری شده است. به‌همین مناسبت در این گزارش، به بررسی مقالات فارسی با موضوع اهدای عضو در حوزه‌های موضوعی مختلف پرداخته شده است.
معرفی مقالات پربازدید علمی با موضوع اهدای عضو
جدول یک، مقالات فارسی با موضوع اهدای عضو که بیشترین بازدید را داشته‌اند، نشان می‌دهد.
براین اساس، مقالات «عوامل مرتبط با اهدا عضو از بیماران مرگ مغزی در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال های ۱۳۹۲-۱۳۸۵»، «پیوند اعضا در آیینه فقه و حقوق: چالش ها و ضرورت ها» و «علل مرگ مغزی و نتیجه پیگیری آنها جهت اهدای اعضا در بیمارستان های تابعه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی» به‌ترتیب پربازدیدترین مقالات فارسی مرتبط با اهدای عضو هستند.
مقاله «عوامل مرتبط با اهدا عضو از بیماران مرگ مغزی در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در طی سالهای ۱۳۹۲-۱۳۸۵» با همکاری پنج نویسنده در سال ۱۳۹۵ نگارش شده است. این مقاله با هدف بررسی عوامل مرتبط با اهدای عضو بیماران مرگ مغزی در بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شده است.
این مقاله به این نتیجه می‌رسد که میزان اهدای عضو افزایش داشته اما میزان رضایت افزایش مناسبی نداشته است. همچنین، در موارد مرگ ناگهانی مثل تروما، درصد رضایت به اهدای عضو نسبت به مواردی که فرد قبل از مرگ مغزی بستری بوده کمتر بوده است. دلیل امر این است که خانواده‌ها در تصمیم‌گیری برای اهدای عضو ناتوان هستند. در انتهای این مقاله نیز به این نتیجه می‌رسد که به‌دلیل بالابردن سطح آگاهی مردم در شناخت و پذیرش مفهوم مرگ مغزی و تمایل به اهدای عضو و تربیت نیروی متخصص در بخش مراقبت ویژه جهت آماده‌سازی خانواده‌ها، امری ضروری است.
برای دسترسی به لینک مقالات پربازدید با موضوع اهدای عضو به پیوست یک در انتهای گزارش مراجعه شود.
جدول یک مقالات فارسی پربازدید با موضوع اهدای عضو
معرفی مجلات علمی پربازدید با موضوع اهدای عضو
مجلات «علمی پزشکی قانونی»، «حقوق پزشکی» و «مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی» به‌ترتیب مجلاتی هستند که بیشترین مقالات مرتبط با اهدای عضو را منتشر کرده‌اند.
معرفی نویسندگان با انتشار بیشترین تعداد مقالات فارسی با موضوع اهدای عضو
زهرا سادات منظری از دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، نویسنده‌ای است که بیشترین مقالات مرتبط با اهدای عضو را منتشر کرده است.
کلمات کلیدی مقالات فارسی با موضوع اهدای عضو
کلمات کلیدی عصاره هر مقاله است و نویسنده موضوعات مقاله خود را در کلمات کلیدی نشان می‌دهد.
براین اساس «مرگ مغزی»، «کارت اهدای عضو» و «پیوند عضو» پرتکرارترین موضوع در مقالات مرتبط با اهدای عضو هستند.
شکل ۱، کلمات کلیدی به‌کار رفته در مقالات فارسی با موضوع اهدای عضو را نشان می‌دهد.
منابع:
فهرستی، ز.، و یاقوتی، ا.، و صادقی، ا. (۱۳۹۹). تحلیل راه کارهای توسعه منابع اهدای عضو با رویکرد کارت اهدای عضو. حقوق پزشکی, ۱۴(۵۳ ), ۱۷۳-۱۹۸. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=۵۴۳۷۷۴
باستان مهر، ل.، و خدابخشی کولایی، آ.، و فلسفی نژاد، م. (۱۳۹۸). پدیدارشناسی اهدای عضو در افراد داوطلب. مطالعات روانشناسی بالینی, ۹(۳۵ ), ۱۹۵-۲۲۱. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=۵۱۰۰۱۰.
متولی زاده، س.، و زکیانی، ش. (۱۳۸۶). مرگ مغزی و اهدای عضو (نامه به سردبیر). مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان, ۹(۲ (پی در پی ۲۲)), ۵-۶. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=۷۱۲۹۷
افضل آقایی، منور، خورسندوکیل زاده، علی، رحمانی فر، فریده، موحدنیا، نیلوفر، و خالقی، ابراهیم. (۱۳۹۵). عوامل مرتبط با اهدا عضو از بیماران مرگ مغزی در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در طی سالهای ۱۳۹۲-۱۳۸۵. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ۵۹(۳)، ۱۴۸-۱۵۴. SID. https://sid.ir/paper/۵۱۳۶۳/fa
پیوست یک: برای ورود به صفحه مقالات پربازدید با موضوع اهدای عضو روی عنوان مقاله کلیک کنید.
* پیوند اعضا در آیینه فقه و حقوق: چالش ها و ضرورت ها
* علل مرگ مغزی و نتیجه پیگیری آنها جهت اهدای اعضا در بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
* تحلیل جامعه شناختی اهدای عضو و بافت پس از مرگ مغزی در بین شهروندان تهرانی
* بررسی نگرش پزشکان نسبت به اهدای عضو و میزان آگاهی از قوانین و مقررات و روند انجام آن در مرگ مغزی