به گزارش ایرنا، جمعیت و نیروی انسانی جوان بدون شک ۲ مولفه مهم و بی جایگزین در توسعه و اقتدار جوامع و کشورها به شمار می رود، بنابراین هیچ کشور و جامعه ای بدون برخورداری از این دو مولفه و سرمایه گذاری روی آنها نمی تواند به توسعه پایدار و اقتدار لازم دست پیدا کند.
این درحالی است که جمعیت جوان کشور به سرعت به سمت میانسالی و کهن سالی حرکت می کند و با تداوم نرخ های پایین رشد جمعیت ایران تا ۲ دهه دیگر به یکی از پیرترین کشورهای دنیا تبدیل خواهد شد، این موضوع می تواند میهن اسلامی ما را در دهه های آینده با چالش های جدی در حوزه های اجتماعی، سیاسی، امنیتی-دفاعی و اقتصادی روبرو کند.
نرخ باروری در ایران اکنون زیر ۲ است بدان معنی که حتی این رقم کفاف جانشینی یک زوج را هم نمی دهد که یک زنگ خطر جدی برای کشور ماست.
باورهای غلط، تغییر نگرش و سبک زندگی به عنوان عوامل فرهنگی در کنار مسایل و مشکلات اقتصادی از جمله در حوزه اشتغال و مسکن جوانان و هزینه های بالای ازدواج و همچنین اجرای سیاست های کاهش جمعیت در دهه های هفتاد و هشتاد با شعار معروف "۲ فرزند کافی است" موجب شده تا امروز کشور ما با چالش و یا بحران جدی در زمینه جمعیت روبرو شود.
با این تفاسیر، جوانی جمعیت و تلاش برای رشد نرخ فرزندآوری این روزها به یکی از موضوعات مهم و اولویت دار در کشور ما تبدیل شده است به طوری که از سال ۱۴۰۰ شاهد اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با ۷۲ ماده هستیم و سیاست های تشویقی در زمینه فرزندآوری در حال اجراست.
در حالی هفته ملی جمعیت را پشت سر گذاشتیم که هنوز تا اجرای مطلوب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت فاصله داریم و زمان طلایی برای رشد نرخ جمعیت با توجه به کاهش سالانه جمعیت جوان و دارای قدرت باروری در حال از دست رفتن است و باید تصمیم گیران و دست اندرکاران این حوزه از هر سه قوه عزم جدی تری را از خود نشان دهند تا این قانون به شکل کامل و مطلوب اجرایی شود و از حالت نصفه و نیمه فعلی خارج شود.
از سویی دیگر باید با شناخت دقیق عوامل فرهنگی و اقتصادی مانع فرزندآوری از ظرفیت های پیش بینی شده در قانون یاد شده برای حل آنها استفاده کرد.
وضع نگران کننده قزوین در وقایع ولادت و ازدواج
آمارها نشان می دهد قزوین در نرخ ولادت در میان استان ها از جایگاه نامناسبی برخوردار است و رتبه بیست و پنجم را به خود اختصاص داده و در ازدواج نیز رتبه بیست و دوم کشور را داراست که گویای وضعیت نامناسب و نگران کننده این استان در این وقایع حیاتی است.
آمارهای یاد شده در حوزه ولادت در حالی است که قزوین از حیث اقتصادی در نیمه بالای جدول قرار دارد و به نسبت خیلی از استان ها به عنوان استانی برخوردار محسوب می شود.
علیرضا افسری مدیرکل ثبت احوال استان قزوین از کاهش ۵.۸ درصدی نرخ ولادت در این استان خبر داده است.
این مسوول با بیان اینکه پارسال ۱۴ هزار و ۲۷۷ واقعه ولادت شامل هفت هزار و ۳۶۷ مورد پسر و ۶ هزار و ۹۱۰ مورد دختر در استان قزوین به ثبت رسید،گفت: در سال ۱۴۰۰، ۱۵ هزار و ۱۵۸ ولادت در این استان به ثبت رسیده بود که مقایسه این آمارها نشان از کاهش ۵.۸ درصدی نرخ ولادت در قزوین طی یکسال گذشته دارد.
مدیرکل ثبت احوال قزوین با بیان اینکه زنگ خطر کاهش جمعیت در قزوین مانند بسیاری از دیگر نقاط کشور مدت هاست که به صدا درآمده است،اضافه کرد: روند کاهش نرخ ولادت طی سالیان اخیر سرعت بیشتری به خود گرفته است به طوری که در سال ۹۵ شاهد ثبت ۲۱ هزار و ۴۷۹ مورد ولادت در قزوین بودیم که این آمار اکنون به حدود ۱۴ هزار مورد کاهش یافته است.
افسری در رابطه با واقعه ازدواج نیز که تاثیر و رابطه مستقیمی در نرخ فرزندآوری دارد نیز گفت: سال گذشته هشت هزار و ۳۷۸ واقع ازدواج در استان قزوین ثبت شد که در مقایسه با سال قبل از آن که شاهد ثبت هشت هزار و ۹۴۵ واقعه ازدواج بودیم، ۶.۳ درصد کاهش داشت.
ازدواج آسان راهی مغفول برای فرزندآوری
موانع مادی و فرهنگی پیش روی فرزندآوری وقتی موضوعیت پیدا می کنند که شاهد ازدواج جوانان باشیم، در حال حاضر بخش زیادی از جوانان زندگی مجردی را به تاهل و ازدواج ترجیح داده اند و نباید غافل شد که این مساله رابطه مستقیمی با کاهش جمعیت دارد.
هزینه های بالای تشکیل زندگی از جمله تامین جهیزیه و برگزاری مراسم عروسی و فرهنگ نادرست چشم و همچشمی که خرج و مخارج عروس و دامادها را بیش از پیش می کند امروزه به مانعی برای ازدواج جوانان تبدیل شده است.
کبری علیخانی مدیرکل بانوان و امور خانواده استانداری قزوین در ارتباط با اهمیت فرزندآوری و ضرورت رشد فرزندآوری در جامعه گفت: پیری جمعیت یک خطر جدی برای استان و کشور به شمار می رود که آنچنان که باید هنوز مورد توجه قرار نگرفته و خطر آن برای جامعه و برخی مسوولان لمس نشده است.
این مسوول با اشاره به تذکرات و تاکیدات مقام معظم رهبری در رابطه با حوزه جمعیت،اظهار کرد: مقام معظم رهبری از اوایل دهه ۹۰ بارها در این رابطه تذکر داده اند.
وی اضافه کرد: زمان زیادی برای تغییر مثبت در نرخ رشد جمعیت نداریم چرا که سن جوانان در حال افزایش است و به همین ترتیب قدرت باروی در جمعیت جوان کشور رو به کاهش است بنابراین باید دست اندرکاران از همه ظرفیت های موجود در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت استفاده کنند.
مدیرکل بانوان و امور خانواده استانداری قزوین با بیان اینکه موانع فرزندآوری در کشور ما شناسایی شده اند،افزود: در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت برای رفع این موانع اقدام شده و دستگاه ها و مدیران باید نسبت به تکالیف قانونی خود در این رابطه اقدام کنند.
علیخانی با بیان اینکه ایجاد شرایط لازم برای ازدواج آسان جوانان و کاهش آمار طلاق در کنار اعمال مشوق های پیش بینی شده در قانون به همراه تغییر سبک زندگی و نگرش و باورها مهم ترین راه های تقویت فرزندآوری در جامعه به شمار می روند که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
مدیرکل بانوان و خانواده استانداری قزوین گفت: فعالیت های فرهنگی در حوزه ترغیب جوانان به فرزندآوری باید در کنار پیشبرد برنامه های اقتصادی مانند تامین مسکن و شغل مورد توجه جدی قرار بگیرد چرا که در حال حاضر بسیاری از خانواده های با سطح مالی نسبتا خوب تنها به داشتن یک فرزند بسنده کرده اند.
این مسوول با اشاره به افزایش سن ازدواج در دهه های اخیر و تاثیر آن در کاهش نرخ فرزندآوری و جمعیت،گفت: در کنار سایر عوامل مانع فرزندآوری از جمله مسایل اقتصادی باید به یک موضوع مغفول نیز اشاره داشت که آن هم ازدواج ساده و آسان برای جوانان است، در حال حاضر به دلیل رسم و رسومات نامناسب هزینه های برگزاری مراسم عروسی و تشکیل زندگی برای جوانان افزایش پیدا کرده است در حالی که جامعه ما باید با تاسی از آموزه های دینی ترتیبات ازدواج آسان برای جوانان را فراهم کنند.
شناسایی ۲۱ چالش پیش روی فرزندآوری
برای رشد فرزندآوری در کشور طبیعتا باید موانع آنرا شناخت و مرتفع کرد، موضوعی که در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مورد توجه قرار گرفته است.
با وجود شناسایی و ارایه راهکار قانونی برای این حل موانع، هنوز برخی دستگاه ها، نهادها و بانک ها در اجرای دستورالعمل های قانون جوانی جمعیت همکاری لازم را ندارند.
فاطمه محمدبیگی، نماینده قزوین،آبیک و البرز و رئیس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی در این ارتباط گفت: حوزه فرزندآوری ۲۱ چالش شناسایی شده که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که براساس سیاست های کلی نظام ترسیم و تهیه شده، به مقابله با آنها برپاخواسته است، این چالش ها دربرگرفته مسایل فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی هستند که باید به شکل توامان مورد توجه قرار بگیرند.
وی با بیان اینکه در حوزه فرزندآوری نیازمند تغییر نگرش هستیم و باید داشتن فرزند از نگاه هزینه ای به سرمایه ای بدل شود،افزود: قانون جوانی جمعیت ۲۳۰ حکم و دستورالعمل دارد که اجرای کامل آن می تواند در حوزه رفع موانع فرزندآوری راهگشا باشد.
رئیس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: با وجود گذشت ۱.۵ سال از ابلاغ و اجرای قانون جوانی جمعیت حدود ۳۰ درصد این قانون عملیاتی شده است، البته کمیسیون های بهداشت و اجتماعی مجلس به عنوان ناظران اجرای این قانون در کنار فراکسیون جمعیت تلاش هستند تا وضعیت اجرای این قانون جامع بهبود پیدا کند.
محمدبیگی از جوانی جمعیت به عنوان قانونی نوپا که هنوز خیلی ها حتی مسوولان شناخت کافی از آن ندارند نام برد و گفت: تقاضای ما از رسانه ها این است که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را به جامعه بشناسانند تا مردم در این حوزه مطالبه بیشتری از مسوولان داشته باشند.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: از دولت نیز انتظار می رود بودجه لازم و کافی را برای اجرای قانون جوانی جمعیت تامین کند چرا که اعتبارات پیش بینی شده برای اجرای این قانون در سال قبل و امسال تخصیص پیدا نکرده است.
کوتاهی برخی دستگاه ها و نهادها و بانک ها در اجرای قانون جوانی جمعیت
رئیس فراکسیون خانواده و جوانی جمعیت مجلس شورای اسلامی گفت: متاسفانه برخی دستگاه ها، نهادها و بانک ها در اجرای قانون جوانی جمعیت همکاری و مشارکت لازم را ندارند و کوتاهی می کنند در حالی که شرعا و قانون باید در این رابطه پاسخگو باشند.
وی با اشاره به برخی مشوق های پیش بینی شده در قانون برای فرزندآوری از جمله امکان دریافت خودرو بدون قرعه کشی و یا مسکن برای فرزندان سوم،گفت: در زمینه مسکن ۸۷ هزار متقاضی سه فرزندی شناسایی شده که درصد بسیار کمی از آنها موفق به دریافت زمین شده اند و در خیلی از شهرها زمین و مسکن برای این افراد وجود ندارد و باید در این رابطه تهمیدات لازم از سوی دستگاه های مسوول اندیشده شود.
محمدبیگی همچنین گفت: در زمینه واگذاری و فروش خودرو نیز قانون جوانی جمعیت قید کرده که خودرو بدون قرعه کشی و به ترتیب نوبت ثبت نامی باید در اختیار متقاضیان واجد شرایط قرار بگیرد و در این رابطه ۱۹۳ هزار متقاضی واجد شرایط در کشور وجود داشته که تاکنون درصد کمی از آنان موفق به خریداری خودرو براساس شرایط قید شده در قانون را داشته اند در حالی که خودروسازان موظف هستند به ازای تولد فرزند دوم خودرو را بدون قرعه کشی و دریافت ۱۰۰ میلیون تومان وجه پیش خرید در اختیار متقاضیان قرار دهند.
پیش بینی ابزارهای نظارتی برای اجرای قانون جوانی جمعیت
نماینده مردم قزوین،آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت باید به تخلفات خودروسازان در این زمینه رسیدگی کند،البته ابزارهای نظارتی و قانونی در این رابطه پیش بینی شده و مجازات هایی برای استتکاف از اجرای قانون جمعیت پیش بینی شده و افراد می توانند برای رسیدگی به تخلفات در این حوزه شکایات خود را در مراجع قضایی ثبت کنند.
وی با بیان اینکه اجرای قانون جوانی جمعیت و مشوق های پیش بینی شده موجب رشد ۲.۵ درصدی تولد فرزندان سوم شده است،افزود: امیدواریم با اجرای کامل قانون و اعطای مشوق ها جوانان بیشتر به فرزندآوری ترغیب شوند.
رئیس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس در ادامه به رشد وام فرزندآوری از ۲۰ میلیون تومان به ۳۰ میلیون تومان به ازای تولد هر فرزند تا فرزند پنجم،گفت: ۷۳۰ هزار نفر تاکنون موفق به دریافت این وام های فرزندآوری شده اند و امیدواریم سیستم بانکی با توجه به تکالیف قانونی خود همراهی و همکاری خود را در ارایه این وام ها بیشتر کند.
محمدبیگی ادامه داد: در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت همچنین پیش بینی شده تا علاوه بر پوشش هزینه های پزشکی و آزمایشات فرزندآوری در مراکز درمانی دولتی، همچنین هزینه های تغذیه نوزادان از بدو تولد تا پنج سالگی در قالب بسته کمکی تامین شود که امیدواریم با حمایت دولت و تخصیص منابع لازم در این رابطه شاهد تحقق این بخش از مشوق ها نیز در جهت فرزندآوری باشیم.
وی با بیان اینکه پنجره جمعیتی کشور به سرعت در حال بسته شدن است بدان معنا که بیش از ۶ سال برای بهره مندی از نرخ رشد جمعیت قابل قبول فرصت نداریم،افزود: اگر خانواده های جوان ما یک فرزند به جمع خود اضافه کنند از ورود کشور به سیاهچاله جمعیتی جلوگیری می شود بنابراین امیدواریم با اجرای مناسب قانون جوانی جمعیت و همچنین فعالیت بیشتر و بهتر دستگاه های مسوول در زمینه های اقتصادی و فرهنگی شاهد تحقق این موضوع باشیم.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه کشورهای همسایه ما نرخ رشد جمعیت خوبی دارند و در آینده نه چندان دور از جمعیت ۱۰۰ میلیونی عبور می کنند و باید خودمان را به سطح آنها برسانیم تا با چالش های جمعیتی در دهه های آینده روبرو نشویم،گفت: با برخورداری از خاک پهناور و منابع غنی و سرشار نباید نگران آینده و فرزندانی که بدنیا می آیند باشیم، البته نیاز به مدیریت بهتر در استفاده از منابع داریم و امیدواریم دولت سیزدهم در این زمینه گام های بلندتری بردارد.
رهاورد:
بدون شک اجرای تمام و کمال قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و نظارت بر حسن اجرای این قانون می تواند گره از موانع فرزندآوری در کشور باز کند چرا که تمامی موانع پیش روی این حوزه و راه حل های آن همگی در این قانون کامل و جامع پیش بینی و قید شده است.
از آنجا که موانع فرزندآوری دلایل اقتصادی و فرهنگی دارند باید توجه به این موضوعات به شکل توامان دنبال و پیگیری شود و به هردوی آنها به میزان کافی توجه شود، چرا که توجه صرف و بیشتر و کمتر به این حوزه ها خود می تواند یه مانعی از رفع موانع فرزندآوری تبدیل شود که به عنوان نکته ظریف باید مورد توجه جدی دست اندرکاران حوزه جمعیت از جمله دستگاه های حوزه حوزه بهداشت و درمان، بودجه و نهادهای فرهنگی قرار بگیرد.