به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، بر اساس ماده ۲ قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات مصوب ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی، شرکت هایی که در زمینه گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده بالا فعالیت می کنند، شرکت دانش بنیان محسوب می شوند.
یک شرکت دانش بنیان در راستای تجاری سازی ایده ها و اختراعات نخبگان علمی و پژوهشگران از جمله اعضای هیات علمی دانشگاه راه اندازی می شود و در واقع آن چه در یک شرکت دانش بنیان رخ می دهد خلق ایده یا بومی سازی فناوری ها و البته کارآفرینی بر پایه علم و دانش بوده که از ارزش افزوده بالایی نیز برخوردار است.
دانش بنیان ها با جذب متخصصان رشته های مختلف دانشگاهی تحقیق و پژوهش را در راستای تجاری سازی دانش در دستور کار دارند و در واقع با پیشرفت اقتصادی بر پایه علم، ایجاد شغل و تولید ثروت می کنند.
انواع شرکت‌های دانش بنیان کدامند؟
شرکت های دانش بنیان به دو نوع دولتی و تجاری طبقه بندی شده اند به طوری که اگر دانشگاه مالک شرکت باشد و سهم آن بیش از ۵۰ درصد باشد به این نوع از شرکت های دانش بنیان دولتی گفته می شود.
اما در شرایطی که تنها اعضای هیات علمی دانشگاه در شرکت عضو باشند و سهام آن ها کمتر از ۵۰ درصد باشد، شرکت دانش بنیان تجاری نامیده می شود.
البته شرکت های دانش بنیان در یک دسته بندی دیگری به شرکت های نوپا، شرکت های تولیدکننده و شرکت های صنعتی تقسیم می شوند و اگر از زمان تاسیس شرکت کمتر از سه سال گذشته باشد شرکت های دانش بنیان در دسته نوپا قرار می گیرند.
چگونگی ثبت شرکت دانش بنیان
مرحله اول برای ثبت شرکت دانش بنیان مراجعه به اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری برای ثبت یک شرکت و موسسه است و در ادامه می توان این شرکت را با طی مراحلی به دانش بنیان تبدیل کرد و از جمله شرکت هایی که می توان برای این کار انتخاب کرد شرکت با مسئولیت محدود است.
البته محدودیتی در این انتخاب وجود ندارد و می توان بسته به نیاز خود شرکت سهامی خاص و یا موسسه غیر تجاری را انتخاب کرد ضمن اینکه در موضوع فعالیت شرکتی که ثبت می شود باید عنوان تولید و مهندسی حتما قید شود.
ایده پردازی و نوآوری گام بعدی در دانش بنیان شدن
اما در گام بعدی پس از ثبت شرکت دانش بنیان نیاز به ایده و نوآوری با ارزش افزوده است و در حقیقت اساس و پایه یک شرکت دانش بنیان تلفیق علم و دانش با اقتصاد است. لذا در گام بعد باید با ایده پردازی و ابداعات و نوآوری شاخص های کارگروه ارزیابی دانش بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری را بدست آورد.
قانون حمایت از موسسات و شرکت های دانش بنیان و تجاری سازی ابداعات و اختراعات تنها محصولات و خدماتی را تحت پوشش خود قرار می دهد که با ارزش افزوده بالا باشد.
تجاری سازی ایده و اختراع گام سوم دانش بنیان شدن
بر اساس این گزارش، یکی از مهمترین اقدامات در راستای دانش بنیان شدن شرکت، موضوع تجاری سازی محصول است و در واقع گام مهم یک شرکت برای دانش بنیان شدن هم افزایی و تلفیق علم و ثروت بایکدیگر است.
بعبارتی یک ایده حتی ناب و بسیار عالی در صورت عدم بازاریابی صحیح و موفق محکوم به شکست خواهد بود. لذا در این مرحله از ثبت شرکت دانش بنیان نیاز به تهیه طرح امکان سنجی تبدیل ایده و اختراع به یک محصول تجاری است و در این راستا باید مجوزهای لازم از دستگاه ها و سازمان های ذیربط دریافت شود.
فناوران و ایده پردازان پس از طی کردن این مراحل و با ثبت شرکت دانش بنیان و دریافت مجوز دانش بنیانی می توانند از مزایای بسیاری همچون تسهیلات و معافیت های مالیاتی بهره مند شوند.
مجوز دانش بنیانی مادام العمر نیست
اما نکته قابل توجه اینجاست عنوان دانش بنیانی در ارتباط با فعالیت شرکت یا محصول به صورت مادام العمر صدق نمی کند و باید این شرکت ها همواره محصولات و خدمات خود را بر اساس فناوری و نوآوری های موجود به روز کنند.
برهمین اساس، کارگروه ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان با توجه به آیین‌نامه های مصوب خود در کنار سایر شرایط برای دانش بنیان شدن، همواره ارزیابی شرکت های دانش بنیان را در بازه های زمانی مختلف در برنامه خود داشته است.
به طوری که در ۱۰ سال گذشته به گفته رضا اسدی فرد رییس شرکت ها و موسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از ابتدای تشکیل شرکت های دانش بنیان تا کنون حدود ۱۳۰۰ تا ۱۵۰۰ شرکت، دانش بنیانی خود را از دست داده اند.
دغدغه رهبری در توجه بیشتر به دانش بنیان ها و عملکرد دولت سیزدهم
مهرماه ۱۳۹۸ بود که رهبر معظم انقلاب در دو برنامه مهم بازدید از نمایشگاه فناوری‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین در ملاقات ۳ هزارنفری نخبگان و پژوهشگران جوان کشورمان پس از شنیدن دغدغه های جامعه نخبه کشور بر لزوم افزایش شرکت های دانش بنیان در کشور تاکید کردند.
با وجود آنکه نخبگان و فناوران بسیاری در مراکز علمی و دانشگاهی کشور به ایده پردازی و نوآوری مشغول هستند اما در طول ۱۰ سال گذشته تنها ۶ هزار و ۵۰۰ شرکت دانش بنیان موفق به دریافت تاییدیه دانش بنیانی از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری شده اند.
این درحالی است که با روی کارآمدن دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۰ تعداد ۵۰۰ شرکت و در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۴۰۰ شرکت تاییدیه دانش بنیانی دریافت کردند و درحال حاضر تعداد شرکت های دانش بنیان به ۸ هزار و ۵۰۰ شرکت افزایش یافته است.
عزم معاونت علمی برای افزایش دانش بنیان ها با ایجاد نظام ارزشیابی جدید
۱۶ اردیبهشت ماه امسال بود که معاون علمی، فناوری واقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در یک نشست خبری با اشاره به افزایش تعداد شرکت‌های دانش بنیان در دولت سیزدهم گفت: پیش نویس طرح دانش بنیان‌ها در راستای ایجاد نظام جدید ارزشیابی شرکت‌های دانش بنیان نگاشته شده است.
روح الله دهقانی فیروزآبادی با تاکید براینکه از ابتدای فعالیت این دوره مأموریت جدی به معاونت علمی ابلاغ شده که آن هم اقتصاد دانش بنیان است، اظهارامیدواری کرد که نسل چهارم معاونت علمی که با سیاست‌های جدیدی طراحی، پیاده سازی و اجرایی می شود در رشد اقتصاد دانش بنیان موثر باشد.
وی این را هم گفت که برای اینکه کشور به درصد مهمی از تولید ناخالص ملی برسد و اشتغال در دانش بنیان‌ها اجرایی شود، برنامه ریزی شده تا افق ۱۴۰۴ تعداد ۸۵۰۰ شرکت فعلی دانش بنیان به ۲۰ هزار شرکت افزایش یابد.
سیستم گذشته ارزیابی دانش بنیان‌ها نیازمند تغییر و بروزرسانی است
رییس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی در خصوص مساله اصلاح نظام ارزیابی و مجوزدهی اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان معتقد است: باید ورود به اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان راحت باشد و مجوزهای مبادی محور با حمایت‌های محدود بهترین راهکار جایگزین فعلی است.
محمدصالح جوکار در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا با اشاره به نیاز به فناوری در صنایع و تحولات اقتصاد دانش بنیان، ساختارهای اقتصاد دانش بنیان را نیازمند به تغییر دانست و گفت: روند فعلی در بخش تولیدات داخلی قابل قبول نیست، خصوصا دربخش مواد معدنی خلاقیت ها در استخراج و فروش منابع خام خلاصه شده است.
وی افزود: برای مثال فولاد خام را استخراج و به فروش می‌رسانیم اما قطعات ساخته شده از فولاد که مورد نیاز کشور است را وارد می‌کنیم. ضمن اینکه شرکت های فناور توانایی تبدیل به محصول نهایی را دارند و نیروی انسانی متخصص نیز برای تحقق این اهداف وجود دارد.
جوکار، نظام ارزیابی تهیه شده در سال ۱۳۸۹، که هنوز پابرجاست را برای شرایط فعلی اقتصاد دانش بنیان ناکارآمد دانست و ادامه داد: درحالی که جوامع بشری در حال پیشرفت هستند، ثبات و یکسان بودن شاخص های ارزیابی منطقی نیست.
وی با اشاره به تغییر ساختار معاونت علمی در جهت تحولات اکوسیستم اقتصاد دانش بنیان افزود: اما می توان گفت مهمترین بخش برای تطبیق با تحولات اکوسیستم اقتصاد دانش بنیان و پاسخگویی به نیازهای فناورانه صنعت کشور، تغییر در ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان است که تاکنون با فضای قدیم و اکوسیستم قبلی اقتصاد دانش بنیان، شرکت های دانش بنیان ارزیابی می شدند و باچالش هایی رو به رو هستند.
نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه، هم اکنون راهی جز تحول و به‌روز شدن نداریم و دلیلی وجود ندارد که مسیر توسعه کشور را به تعویق بیاندازیم، گفت: تمرکز اصلی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری باید بر شرکت‌های متوسط و بزرگ اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان باشد تا سازوکار ورود فناوری به صنایع و همچنین دانش‌بنیان شدن اقتصاد ملی توسط این شرکت‌ها شکل گیرد و صنایع به سمت فناوری و نوآوری حرکت کنند.
وی، تسهیل مسیر شرکت‌های دانش بنیان را در شرایط فعلی یک ضرورت دانست و افزود: چراکه دانش بنیان ها نقش بسیار مفیدی در افزایش تولید ملی ایفا می‌کنند و با ارتقاء بهره وری و ایجاد ارزش افزوده اقتصادی، منجر به ارز آوری برای کشور شده و به مرور وابستگی به واردات را به حداقل می‌رسانند.
به گفته جوکار، امروز بزرگترین مشکلی که حرکت شرکت‌های فناور و دانش بنیان را کُند می‌کند، نبود سرمایه اولیه است که فناوران و ایده پردازان به کمک آن ایده‌های خود را تجاری سازی کرده و نیازهای اساسی کشور را تامین کنند.
لزوم استفاده از بازیگران زیست بوم نوآوری کشور در ارزیابی دانش بنیان ها
رییس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی در ادامه با انتقاد از عدم به کارگیری بازیگران زیست بوم در ارزیابی و بررسی شرکت‌های دانش بنیان، افزود: درست است که ما در ابتدای مسیر هستیم و هنوز به نقطه قابل قبول نرسیده‌ایم که ارزیابی های سخت را به دوش شرکت‌ها بیاندازیم و برخی شرکت‌ها درعمل موفق نبوده‌اند، اما این موضوع برای تمام شرکت‌ها صدق نمی‌کند.
جوکار گفت: در شرایط فعلی سخت‌گیری به نخبگان و ایده پردازان جوان کشور جایز نیست و ما فرصت آزمون و خطا را نداریم، این سخت‌گیری ها ممکن است موجب دلزدگی نیروهای نخبه و صاحبان ایده شود.
وی تاکید کرد: لازم است معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری مسیر ورود فناوران به زیست بوم نوآوری و فناوری کشور را آسان کند و این فرصت را به شرکت‌ها بدهد که ابتدا خودشان را نشان دهند و پس از آن ارزیابی های لازم صورت گیرد.
این نماینده مجلس ادامه داد: با این اقدامات و تقویت شرکت‌های فناور، قطعا مسیر اقتصاد دانش بنیان هموار و عملیاتی خواهد شد. اقتصاد دانش بنیان با شعار عملی نخواهد شد، لازم است اقداماتی جاری در این راستا انجام شود و مهمترین آنها حمایت هرچه بیشتر از نخبگان و ایده پردازان است.
جوکار معتقد است: یکی از راه های رهایی از اقتصاد نفتی یا خام فروشی در ایران، تمرکز بر اقتصاد دانش بنیان و تقویت شرکت های دانش بنیان است. تغییرات گسترده صنعتی کشور و تحولات اکوسیستم اقتصاد دانش بنیان موجب شد که تغییرات متنوعی در بخش‌های مختلف اکوسیستم حکمرانی اقتصاد دانش بنیان ایجاد شود.