اتحادیهٔ اقتصادی اوراسیا (EAEU) یک اتحادیهٔ اقتصادی میان‌دولتی شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است. اعضای ناظر این اتحادیه ازبکستان، مولداوی و کوبا هستند.
پیش‌نویس توافقنامه بین ایران و اوراسیا بر سر اخذ تعرفه‌های صادراتی ترجیحی در ۵ ژوئیه ۲۰۱۷ در ایروان امضا شد. در سال ۲۰۱۸ توافقنامه موقت (برای مدت سه سال) در خصوص مشارکت این کشور با اوراسیا منعقد شد و از نیمه دوم سال ۲۰۲۱ مذاکرات برای انعقاد یک توافق نامه تمام عیار بین ایران و اتحادیه اقتصائی اوراسیا در حال انجام است.
بنا بر برخی آمارها، تجارت بین اوراسیا و ایران در سال ۲۰۲۱میلادی ۷۳ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش یافت و از پنج میلیارد دلار گذشت.
گام عملی تهران
در آخرین تحول، تهران با تمدید قانون موافقنامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری ایران و اوراسیا راه را برای ایجاد این منطقه گشوده است.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اول خردادماه جاری در اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی، «قانون سند الحاقی(پروتکل) تمدید موافقتنامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و دولت‌های عضو» را که در جلسه علنی دوازدهم اردیبهشت ۱۴۰۲ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ به تایید شورای نگهبان رسیده بود، برای اجرا به وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ کرد.
توافق با ایران، زودتر از سایرین
آلکسی اورچوک معاون نخست وزیر روسیه ۲۹ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در حاشیه چهاردهمین مجمع اقتصادی بین المللی «روسیه - جهان اسلام: کازان فوروم» به منابع خبری روسیه گفت: اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) ممکن است زودتر از سایر کشورها به توافق بر سر منطقه آزاد تجاری با ایران دست یابد.
وی در پاسخ به این سوال که اتحادیه اوراسیا با کدام کشورها به توافق بر سر منطقه آزاد تجاری نزدیکتر است، گفت: ما با ایران نزدیکتریم.
نگاه اوراسیا به ایران: شریک بسیار جدی و کشور بزرگ
وزیر بازرگانی کمیسیون اقتصادی اوراسیا نیز پیش تر اعلام کرده بود که احتمال ایجاد منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU)و ایران تا پایان سال جاری میلادی بسیار زیاد است.
آندری اسلپنف تصریح کرد : ما یک بحث اساسی در مورد تمام مفاد توافق با ایران را تکمیل و اکنون در حال تنظیم دقیق هستیم و امیدواریم در ماه جاری آن را کامل کنیم. قصد داریم در ابتدا نتایج را به نخست وزیران اتحادیه در نشست سوچی گزارش کنیم. پس از آن مراحل رسمی انجام خواهد شد.
وی درباره آثار ایجاد منطقه آزاد تجاری با ایران خاطرنشان کرد: ایران یک شریک بسیار جدی، یک کشور بزرگ با ظرفیت های تجاری و اقتصادی قابل توجه است.
اسلپنف اظهار داشت: ما انتظار داریم که پس از امضای توافقنامه جدید، تجارت ما از ۶ میلیارد دلار فعلی در میان مدت پنج تا هفت ساله به ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
معافیت گمرکی در انتظار کالاهای ایران و کشورهای اوراسیا
معاون سابق وزیر صمت و رئیس سابق سازمان توسعه تجارت نیز ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در تدارک امضای مواففت نامه آزاد تجاری هستند که به ایجاد جذابیت و ارتقای مراودات تجاری دوجانبه منجر خواهد شد.
علیرضا پیمان پاک در نشست "گفت وگوی اقتصادی روسیه – ایران" که با حضور فعالان بخش های دولتی و خصوصی دو کشور در حاشیه چهاردهمین اجلاس اقتصادی روسیه – جهان اسلام در کازان برگزار شد، افزود: موافقت نامه های آزاد تجاری دو کشور در حال تدوین به منظور ارسال برای دولت ها است که انتظار می رود در چند ماه آینده نهایی، توسط دولت ها امضا و در مجالس دو کشور بررسی شوند.
وی در این باره توضیح داد: در چارچوب این موافقت نامه، زمینه بهره مندی حدود ۸۰ درصد از کالاهای تولید ایران و روسیه و همچنین دیگر کشورهای حوزه اوراسیا از معافیت های کامل مالیاتی و گمرکی فراهم خواهد شد.
نه به رقابت، آری به همکاری در اوراسیا
پیش از این نیز، معاون دبیرخانه معاون نخست وزیر فدراسیون روسیه در سخنانی بر تحکیم پیوندهای کشورهای اوراسیا و ایران تأکید کرده بود.
فئودور چرنیستین ۷ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در کنفرانس بین المللی "همکاری های روسیه – ایران در جهان در حال تغییر" با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه کشورهای مستقل و تمدن ساز هستند، گفت: دو کشور در طول قرن ها با یکدیگر در ارتباط بوده اند و البته از تاریخ گذشته، درس گرفته اند که رقابت کشورهای حوزه اوراسیا باعث تضعیف آنها و تقویت کشورهای خارج از این حوزه جغرافیایی می شود.
این مقام روس در ادامه گفت: روسیه باید حضور و سرمایه گذاری در مناطق ویژه اقتصادی ایران را گسترش دهد، نه بدین معنا که تنها کالای روس به بازار جهانی وارد شود، بلکه این مناطق ظرفیتی برای تأمین نیازمندی های روسیه نیز باشند.
بدین ترتیب،زمینه برای تقویت پیوندهای اقتصادی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بیش از هر زمان دیگری فراهم است،موضوعی که می تواند به نهایی شدن توافقات گذشته در زمینه ایجاد منطقه آزاد تجاری مشترک منجر شود.