هر چیزی که رگهای خونی را سفت و سخت کند، مانند چربی‌ها، یا سبب کوچکتر شدن آنها شود مانند فشار مربوط به مواد شیمیایی و نیکوتین، یا باعث پر شدن آنها از مایعات زیاد شود همانند نمک، سبب افزایش فشار خون خواهد شد.
فشار خون به معنای فشاری است که خون به دیوارۀ رگها وارد می‌کند، که با گذشت زمان می‌تواند موجب آسیب‌های رگهای خونی شده و منجر به بروز بیماری‌های قلبی، کلیوی، سکتۀ مغزی و دیگر مشکلات جسمانی شود.
دلیل اطلاق عنوان «قاتل خاموش» به پرفشاری خون از آن جهت است که این بیماری هیچ نشانه‌ای ندارد و می تواند سال‌ها بدون توجه و درمان باقی بماند.
بسیاری از عوامل خطر برای فشار خون بالا از کنترل فرد خارج است که این عوامل شامل سن، سابقۀ خانوادگی، جنسیت و نژاد می‌شود، اما عوامل دیگری مانند ورزش و رژیم غذایی نیز وجود دارد که می‌توان با آنها فشار خون را مهار کرده و به کنترل درآورد.
فشار خون بالا بیشترین آسیب را به مغز می‌زند
عضو هیات علمی گروه قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: فشار خون طبیعی یک عملکرد حیاتی بدن است، اما اگر این فشار خون از حد معمول فراتر رفت می‌تواند به اعضای حیاتی بدن از جمله کلیه، قلب و مغز آسیب برساند.
دکتر مصطفی داستانی با بیان این که فشار خون بالا منجر به کوتاه شدن طول عمر و آسیب دیدن ارگان های حیاتی بدن می شود که برای مغز بیشترین آسیب دیدگی را به دنبال دارد و در نهایت منجر به خون ریزی و یا سکته مغزی می شود، افزود: علاوه بر این عوارض قلبی، کلیوی و عروق اندام از دیگر آسیب‌های بیماری فشارخون بالا است.
مهمترین عامل ابتلا به فشار خون بالا، سن و ژنتیک است
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه متاسفانه بیماری فشار خون علایم قابل اعتمادی ندارد، گفت: مهمترین عامل ابتلا به فشار خون بالا، سن و ژنتیک است، علاوه بر آن سبک زندگی و کاهش مصرف نمک در عدم ابتلا به بیماری فشار خون بالا موثر است.
دکتر داستانی با اشاره به اینکه کمتر از ۴۰ درصد افراد فشار خون کنترل شده دارند، افزود: هر فرد بالای ۱۸ سال باید فشار خون خود را بررسی کند.
وی با بیان اینکه نیم ساعت قبل از اندازه‌گیری فشار خون نباید چای، قهوه و سیگار مصرف شود، ادامه داد: بنابراین به فشار خون‌هایی که بعد از استرس، عصبانیت، تحرک بالا، مصرف غذاهای چرب و شور گرفته می‌شود نمی‌توان اطمینان کرد و بهترین راه سنجش فشار خون، اندازه گیری ۲۴ ساعته است.
فوت سالانه بیش از ۱۰ میلیون نفر بر اثر فشار خون
عضو هیات علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه، کمتر از ۵۰ درصد مردم به توصیه‌های پزشکان در خصوص کنترل فشار خون پایبند هستند، افزود: سالانه بیش از ۱۰ میلیون نفر در دنیا بر اثر فشار خون بالا جان خود را از دست می‌دهند.
سالانه بیش از ۱۰ میلیون نفر در دنیا در اثر فشار خون بالا جان خود را از دست می‌دهند.
دکتر زهرا عطایی افزود: اگر فشار خون بالاتر از ۱۳۰ تا ۱۳۹ باشد، مراجعه به پزشک و اصلاح سبک زندگی برای فرد لازم است.
وی ادامه داد: به طور معمول فشار خون بالا علائمی ندارد و گاهی اوقات افراد در مراجعه به پزشک از سنگینی سر، گرفتگی گوش و سرگیجه شکایت دارند که این علائم اثبات شده و علمی نیست و بهترین روش بررسی فشار خون در فواصل مختلف و کارآمدترین شیوه کنترل آن نیز اصلاح سبک زندگی و تحرک و ورزش کافی است.
فشار خون، عامل ۵۳ درصد سکته های قلبی و مغزی
رییس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: فشار خون بالا عامل چهار درصد مرگ‌ها در بیماران دیابتی و ۵۳ درصد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی و سکته‌های قلبی و مغزی است و شواهد نشان داده است که کاهش فشار خون ۳۵ تا ۴۰ درصد خطر سکته‌های مغزی و ۲۰ تا ۲۵ درصد خطر سکته‌های قلبی را کاهش می‌دهد.
کاهش فشار خون ۳۵ تا ۴۰ درصد خطر سکته‌های مغزی و ۲۰ تا ۲۵ درصد خطر سکته‌های قلبی را کاهش می‌دهد.
دکتر زهرا دستجردی افزود: یکی از موانع مهم در کنترل موثر فشار خون بالا، ناآگاهی مردم از بالا بودن میزان فشار خون خود است، در حالی که فشار خون می تواند به سادگی در منزل یا در مراکز خدمات جامع سلامت شناسایی شود.
وی ادامه داد: بنابراین کلیه افراد بالای ۳۰ سال باید دست کم سالی یک بار و افراد بالای سه سال نیز هر سه سال یک بار فشارخون خود را اندازه‌گیری کنند.
حدود ۴۰ درصد افراد از فشار خون خود بی‌خبرند
معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص شیوع فشار خون بالا در جامعه، گفت: براساس نتایج پیمایش ملی بیماری‌های غیرواگیر در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۲ درصد افراد بالای ۱۸ سال در کشور، ۶۱.۵ درصد آنان از بیماری خود اطلاع داشته و ۵۲ درصد برای کنترل بیماری خود دارو دریافت می‌کردند و ۴۲ درصد آنها هم فشارخون کنترل شده و مطلوب داشتند.
حدود ۳۲ درصد افراد ۱۸ سال به بالا در کشور مبتلا به فشار خون بالا هستند.
دکتر مجید جعفری‌نژاد افزود: بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹ فشارخون بالا حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر از افراد ۳۰ تا ۷۹ سال را در جهان تحت تاثیر قرار داده است. در حالی که حدود ۴۶ درصد بیماران از بیماری خود مطلع نیستند.
ابتلای ۲۹ درصد جمعیت خراسان رضوی به پرفشاری خون
مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های مرکز بهداشت خراسان رضوی در خصوص میزان شیوع فشارخون بالا در جمعیت این استان، گفت: بر اساس آمار مطالعه ملی سال ۱۴۰۰ در استان خراسان رضوی ۲۹ درصد افراد بالای ۱۸ سال مبتلا به فشارخون بالا هستند.
بر اساس آمار مطالعه ملی سال۱۴۰۰ در استان خراسان رضوی ۲۹ درصد افراد بالای ۱۸ سال مبتلا به فشارخون بالا هستند.
دکتر ناصر امینی افزود: بر اساس این مطالعه برآورد می‌شود هم اکنون حدود یک میلیون نفر از جمعیت بالای ۱۸ سال زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد به فشارخون بالا مبتلا باشند که از این تعداد ۲۶۵ هزار و ۶۶۲ نفر نیز در مراکز خدمات جامع سلامت پرونده دارند و بقیه افراد به بخش خصوصی مراجعه می‌کنند.
وی ادامه داد: از این تعداد مبتلایان به فشار خون بالا، حدود ۲۵ درصد از بیماری خود اطلاع ندارند.
فشار خون بالا در بالای ۳۰ ساله‌ها شیوع بیشتری دارد
مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های مرکز بهداشت خراسان رضوی، جنسیت، سن، ارث، چاقی و اضافه وزن، کم تحرکی و فعالیت کم بدنی، مصرف سیگار، الکل و دخانیات، مصرف زیاد نمک در رژیم غذایی و استرس را از جمله عوامل موثر در شیوع فشارخون بالا دانست و گفت: با افزایش سن درصد مبتلایان به این بیماری نیز افزایش می‌یابد.
دکتر امینی با بیان اینکه ابتلا به فشارخون بالا در افراد بالای ۳۰ سال شایع تر است، افزود: فشار خون بالا در مردان نسبت به زنان شایع تر است.
افراد بالای ۱۸ سال باید برای فشار خون غربالگری شوند
عضو هیات علمی گروه داخلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تمامی افراد بالای ۱۸ سال، حتی اگر تاکنون هیچ علامتی نداشته‌اند، باید از نظر ابتلا به فشار خون مورد بررسی قرار گیرند زیرا فشار خون بیماری خاموشی است و گاهی اوقات افراد از ابتلا به بیماری خود غافلند.
دکتر زهرا عطایی افزود: اگر فشار خون بعد از بررسی در افراد بالای ۱۸ سال طبیعی بود، حتی بدون داشتن هیچ عامل خطر دیگری مانند چاقی، دیابت و غیره، باید هر سال وضعیت فشار خون افراد را بررسی کرد.
وی توجه به فشار خون اطفال را نیز دارای اهمیت خواند و افزود: اگر پزشکان معالج تشخیص دهند که اطفال علامت دار هستند باید فشار آنان مورد سنجش و بررسی قرار گیرد.
ضرورت کنترل فشار خون مادر و جنین در دوران بارداری
رییس مرکز ناباروری میلاد از مراکز زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: فشار خون بالا یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی است که بسیاری از زنان باردار از آن رنج می‌برند؛ این مشکل به طور معمول در نخستین بارداری یا هنگام بارداری چندقلویی بیشتر دیده می‌شود.
فشار خون بالا یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی است که بسیاری از زنان باردار از آن رنج می‌برند.
دکتر نیره خادم افزود: "پره اکلامپسی" یا افزایش فشارخون در مادران باردار، که معمولاً در نیمه دوم بارداری و بعد از گذشت ۲۰ هفته از حاملگی یا پس از زایمان، در برخی از زنان باردار رخ می‌دهد، خطر بروز فشارخون بالا و دیابت نوع ۲ را در سالهای آتی برای مادر و فرزندش افزایش می‌دهد، از این رو هر نوع پیشگیری در این زمینه اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: پره‌اکلامپسی در مادران باردار می‌تواند با ایجاد اختلال در خون‌رسانی به جنین، منجر به کاهش رشد جنین شود که در صورت تشخیص به موقع و رسیدگی مناسب، نوزادانی با رشد مناسب به دنیا خواهند آمد.
دکتر خادم با بیان این که رژیم غذایی متعادل و سالم تنها راه مبارزه با این مشکل در مادران باردار است که به روند زایمان طبیعی نیز کمک خواهد کرد، گفت: رژیم غذایی دوران بارداری باید غنی از پتاسیم، منیزیم، کلسیم، فیبر و حاوی سدیم پایین باشد تا فشار خون مادر در دوران بارداری کنترل شود.
مهار و کاهش فشار خون بالا بدون دارو
مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های مرکز بهداشت خراسان رضوی گفت: کاهش وزن، محدودیت مصرف نمک، افزایش تحرک و فعالیت بدنی، استفاده از رژیم‌های غذایی سرشار از میوه و سبزی و محدودیت مصرف چربی‌ها، کاهش مصرف و یا ترک استعمال دخانیات و الکل و نیز کاهش استرس، از جمله عوامل مهم در پیشگیری و کنترل فشارخون بالا به شمار می‌روند.
دکتر امینی، میانگین کنونی مصرف نمک در استان خراسان رضوی را حدود ۱۰ گرم در روز عنوان و بیان کرد: این میزان باید به کمتر از پنچ گرم در روز کاهش یابد.
وی با تاکید بر افزایش تحرک و فعالیت بدنی به میزان دست کم ۱۵۰ دقیقه در هفته، ادامه داد: فعالیت بدنی با شدت متوسط سه تا پنج روز در هفته و دست کم ۳۰ دقیقه در روز برای کاهش فشار خون بالا توصیه می‌شود.
سبک زندگی سالم راهی موثر در کاهش فشار خون بالا
رییس گروه پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این که تغییر سبک زندگی، نقشی موثر در درمان فشارخون بالا دارد، گفت: با سبک زندگی سالم می‌توان فشار خون را کاهش داد و آن را در حد پایین نگه داشت.
با تغییر در سبک زندگی می‌توان فشار خون را کاهش داد و آن را در حد پایین نگه داشت.
دکتر بابک اقبالی با بیان اینکه فشارخون اغلب با افزایش وزن بالا می‌رود، افزود: کاهش وزن یکی از موثرترین تغییرات سبک زندگی برای کنترل فشارخون است و افرادی که اضافه وزن دارند، از دست دادن حتی مقادیر اندک از وزن می‌تواند در کاهش فشار خون آنان موثر باشد.
وی با بیان این که فعالیت بدنی منظم از جمله پیاده‌روی، دویدن آهسته، دوچرخه‌سواری، شنا و تمرینات قدرتی می‌تواند فشار خون را کاهش دهد، افزود: ادامه فعالیت بدنی برای جلوگیری از افزایش مجدد فشار خون اهمیت دارد.
این مسوول با بیان اینکه خوردن غذای غنی از حبوبات کامل، میوه و سبزی ها و لبنیات کم چرب و حاوی کلسترول و چربی اشباع شده پایین می‌تواند فشارخون را کاهش دهد، ادامه داد: پتاسیم در رژیم غذایی می‌تواند اثرات نمک (سدیم) را روی فشار خون کاهش دهد و بهترین منبع پتاسیم غذاهایی مانند میوه‌ها و سبزیجات هستند.
دکتر اقبالی با بیان اینکه داشتن خواب شبانه کافی و کاهش استرس در کاهش فشار خون موثر است، گفت: اندازی گیری منظم فشار خون افراد در منزل برای کنترل آن مورد تاکید است.