میزان بارندگی خراسان‌شمالی در سال آبی جاری (ابتدای مهرماه ۱۴۰۱) تاکنون به ۱۴۰.۶ میلیمتر رسید که نسبت به دوره بلندمدت کاهش ۳۱ درصدی را نشان می‌دهد و بر اساس نظر دست اندرکاران این حوزه ۹۸ درصد از پهنه این خطه کشاورزخیز درگیر خشکسالی است و چاره ای جز رفتن به سمت مدیریت بهینه مصرف آب نیست و گلخانه از جمله طرح هایی است که می تواند جایگزین مناسبی برای کشاورزی سنتی باشد.
بر پایه آمارهای سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی؛ بلایای طبیعی نظیر سیل، تگرگ و سرمازدگی در سال گذشته ۱۱ هزار و ۷۲۰ میلیارد ریال به کشاورزان این استان خسارت زد که از این میزان ۲ هزار و ۵۷۰ میلیارد ریال مربوط به سرمازدگی بوده و کشاورزان برای کاهش این خسارت ها چاره‌ای جز توسعه کشت گلخانه‌ای ندارند.
کاهش هزینه های تولید، ایجاد اشتغال، کاهش مصرف آب، کنترل محصول از نظر آفات و بیماری ها، افزایش بهره‌وری منابع و عوامل تولید کشاورزی، افزایش کمی و کیفی تولیدات، افزایش صادرات محصولات گلخانه‌ای از دیگر اهداف گسترش این صنعت مدرن است.
در دولت سیزدهم گام‌های بلندی برای ایجاد گلخانه های کوچک مقیاس، ایجاد شهرک‌های گلخانه‌ای و بردن گیاهان به فضاهای بسته در خراسان شمالی انجام شده است که در این بازه زمانی ۷۵ واحد گلخانه وارد مرحله تولید شد و اینک تعداد زیادی واحد نیز در دست بهره‌برداری و تکمیل زیر ساخت‌ها است که با وارد شدن به مرحله تولید، جهشی در حوزه تولید محصولات گلخانه‌ای در این خطه کم آب را خواهیم داشت.
گذشته از این موراد؛ اینک سطح گلخانه‌های خراسان شمالی با تدبیر لازم و ارائه تسهیلات بانکی به ۲ برابر افزایش یافته است ضمن اینکه توسعه شهرک‌های گلخانه‌ای و رفتن به سمت تولیدات نوآور با بازده اقتصادی مناسب را در دستور کار قرار داده‌اند.
افزایش ۲ برابری سطح گلخانه
مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی در این خصوص گفت: این استان تا قبل از دولت سیزدهم دارای ۲۳۰ واحد گلخانه ای بود که در دولت سیزدهم با حمایت ها و بسته های تسهیلاتی و تشویقی به ۳۰۵ واحد افزایش یافت و توانست اشتغالزایی مناسبی در این استان محروم انجام شود.
صفدر صفدری اظهار کرد: اینک مساحت گلخانه های این استان ۸۳.۳ هکتار است که در قبل از دولت سیزدهم ۴۸.۸ هکتار بوده و این بیانگر رشد ۲ برابری سطح گلخانه در استان است و این روند همچنان ادامه دارد.
وی تصریح کرد: امسال توسعه ۲۵ هکتار گلخانه در خراسان شمالی هدفگذاری شد که تاکنون ۲۱ هکتار معادل ۶۰ درصد آن محقق شده است و تسهیلات تبصره ۱۸ از مهمترین منابع اعتباری برای توسعه گلخانه محسوب می شود و بانک ها نیز در این زمینه همکاری خوبی دارند.
مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه ۳۰۵ واحد گلخانه در استان فعال است تصریح کرد: اینک حدود ۲۵ هکتار از اراضی کشاورزی استان برای ساخت گلخانه آماده است که نیازمند دریافت تسهیلات تبصره ۱۸ هستند.
به گزارش ایرنا، تبصره ۱۸ قانون بودجه کشور با هدف اجرای برنامه اشتغال گسترده به دولت اجازه می دهد ۱۰۰ درصد منابع حاصله از مابه التفاوت قیمت حامل‌های انرژی را به حساب خاصی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز و در جهت حمایت از طرح‌های تولید، اشتغال و آموزش پرداخت کند.
وی با بیان اینکه برای ایجاد هر یکهزار متر گلخانه ۲.۵ تا سه میلیارد تومان هزینه نیاز است افزود: تعدادی از کشاورزان استان متقاضی ایجاد گلخانه‌های ۱۶ و ۲۰ هکتاری هستند که نیاز به حمایت دارند ضمن اینکه اداره کل اوقاف و امور خیریه استان نیز زمینه ساخت ۲ گلخانه ۵۰ هکتاری را فراهم کرده است و نیاز به سرمایه گذار و استفاده از تسهیلات تبصره ۱۸ دارد.
صفدری افزود: این استان در سال ۱۴۰۰ رتبه ۲۲ توسعه سطح گلخانه کشور را داشت که در سال زراعی جاری با پنج رتبه ارتقا و به ۱۷ رسید.
وی در خصوص طرح های گلخانه ای کوچک مقیاس نیز گفت: در طرح هادی روستایی ایجاد گلخانه های کوچک در محوطه های خانه های روستایی تعریف خواهد شد که نیاز به مجوزهای خاصی ندارند و از آب و برق واحدهای مسکونی تامین انرژی می شود که علاوه بر افزایش تولید به اشتغال در روستاها نیز کمک خوبی کرده است.
مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی گفت: سالانه از سطح گلخانه‌های این استان ۲۳ هزار تُن انواع محصولات کشاورزی در فصل و خارج از فصل تولید و روانه بازار مصرف می‌شود.
وی با بیان اینکه کشت گلخانه ای بهترین جایگزین کشت در فضاهای باز محسوب می شود افزود: برای رهایی از مشکلات خشکسالی، کم آبی، فرار از سرما و افزایش تولید باید به سمت ایجاد گلخانه ها رفت که این روند در سال های اخیر مناسب بوده است.
نوآوری گلخانه داران و خیز به سمت برداشت میوه
گلخانه داران خراسان شمالی علم و تلاش در کشاورزی را به خوبی با یکدیگر تلفیق کرده‌اند و برای نخستین بار در کشور دست به کار بزرگی زده‌اند و میوه‌های گرمسیری را نیز در گلخانه‌های خود تولید می‌کنند، این گلخانه داران که هلو و شلیل را تولید کرده اند به تازگی توانسته‌اند پاپایا را نیز که از میوه های گرمسیری و اقتصادی محسوب می شود را تولید کنند.
این نوآوری خود تولید را به سمت کشاورزی مدرن می برد و پنجره های دیگری از توسعه را در این بخش و در سایه خشکسالی باز خواهد کرد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در این خصوص گفت: میوه‌های نوبرانه برای نخستین بار در سطح یک هکتار و ۳۰۰ متر مربع از سطح گلخانه‌های این استان به بار نشست و این سطح از گلخانه‌های استان به کشت انواع درختان نوبرانه از جمله بادام، هلو، شلیل، گیلاس، گوجه سبز و انگور اختصاص یافته است که امسال برای نخستین بار محصول برداشت شد.
وی تصریح کرد: تولید میوه های نوبرانه در فضای بسته و گلخانه ای به صورت آزمونه در شهرستان مانه و سملقان اجرایی شده است.
مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی گفت: استقبال خوبی از میوه های نوبرانه در فصل بهار می شود ولی کشت این محصولات که با مشکل سرما همراه بود با ورود گلخانه ها تا حد زیادی این دغدغه کشاورزان برطرف شد.
عفتی اظهار کرد: گلخانه یکی از راه حل های مدرن برای مبارزه با سرما، گرما و کم آبی است و در بسیاری از کشور ها که دارای آب و هوای سرد یا گرم و یا با مشکل کم آبی رو به رو هستند، ساخت گلخانه بهترین گزینه برای تولید میوه و سبزیجات در این مناطق باشد.
وی گفت: تعداد روزهای سرد در این استان زیاد است که ایجاد گلخانه ها و بردن بیشتر محصولات به این فضاهای بسته به افزایش تولیدات و درآمد کشاورزان کمک می کند.
عفتی خاطرنشان کرد: از مجموع گلخانه های این استان سالانه ۱۷ تا ۲۰ هزار تن انواع محصول در فصل و خارج از فصل تولید می شود و سالانه در این استان بیش از ۱۶۴ هزار تن انواع انگور از سطح ۱۶ هزار و ۵۰۰ هکتار تاکستان برداشت می شود که در برخی از سال های با سرمازدگی و آفات خسارت زیادی به کشاورزان وارد شده است.
احداث سه شهرک گلخانه‌ای
مسوولان دولت سیزدهم در توسعه گلخانه تنها به ارائه تسهیلات بسنده نکردند و علاوه بر نوآوری در این بخش به سمت توسعه شهرک گلخانه‌ای رفته‌اند.
اگرچه تولید کننده در واحدهای انفرادی توان برنامه‌ریزی برای صادرات را ندارد زیرا خریداران بین المللی محصولات گلخانه ای نیازمند حجم زیادی از محصولات با استانداردهای مختلف و بسته بندی مناسب هستند و امکان تحقق این مهم در واحدهای انفرادی گلخانه ای وجود ندارد و باید در بستر شهرک‌های گلخانه ای شکل گیرد.
ایجاد شبکه واحد تامین نهاده‌های مورد نیاز گلخانه‌ها از دیگر مزایای احداث شهرک‌ها محسوب می شود زیرا در این شبکه بسیاری از نهاده‌های مورد نیاز گلخانه‌ها همچون کود، سم و نیروی کارشناسی با قیمت کمتری و برای حجم بیشتری از زمین در نظر گرفته می شود.
مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی خراسان شمالی در ادامه عنوان کرد: اینک در استان سه شهرک گلخانه‌ای امام رضا(ع) در مانه و سملقان، شهرک ساریگل در اسفراین و شهرک دوین شیروان وجود دارد که تنها واحدهای گلخانه‌ای امام رضا(ع) فعال است و برنامه ریزی برای دیگر واحدها در دستور کار قرار دارد.
حیدر نامور افزود: شهرک گلخانه امام رضا (ع) ۱۱۵ هکتار مساحت دارد که در این فضا ۶۰ واحد طراحی شده که اینک ۳۲ قطعه آماده واگذار است که از این تعداد ۱۲ واحد به بخش خصوصی واگذار و مابقی نیز در دست اقدام است.
مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی خراسان شمالی در خصوص شهرک دوین شیروان نیز خاطرنشان کرد: این شهرک در زمینی به مساحت ۱۰۰ هکتار برای ایجاد زیر ساخت‌ها به موسسه ملل واگذار شده است که هم اکنون در دست اقدام و از این مساحت ۷۰ هکتار برای ایجاد سازه های گلخانه ای در نظر گرفته شده است.
وی در مجموع تولید ۶۷ هزار تن انواع محصولات گلخانه‌ای در سه شهرک را پیش بینی کرد و افزود: ظرفیت تولیدی گلخانه امام رضا (ع) تولید سالانه ۲۵ هزار تن انواع محصولات کشاورزی، ظرفیت دوین شیروان ۲۴ هزار تن و ظرفیت شهرک ساریگل اسفراین نیز تولید سالانه ۱۸ هزار تن انواع محصول است.
بلایای طبیعی نظیر سیل، تگرگ و سرمازدگی در سال گذشته ۱۱ هزار و ۷۲۰ میلیارد ریال به کشاورزان این استان خسارت زد که از این میزان ۲ هزار و ۵۷۰ میلیارد ریال مربوط به سرمازدگی بوده است.
سرمازدگی ۲۲ درصد خسارت ها را شامل شده است که معمولا هر ساله در اسفند و فروردین ماه حاصل می شود و بیشترین خسارت نیز مربوط به میوه های هسته دار از جمله زردآلو، بادام، هلو است.
سالانه بیش از ۳۰۰ هزار تن ۲۶ گونه محصول باغی در گستره ۴۸ هزار و ۴۹۳ هکتار برداشت می شود.
پارسال ۴۶ هزار و ۳۹۰ تن انواع میوه هسته دار از سطح باغ‌های این استان برداشت شد که نسبت به سال گذشته ۴۱ درصد افزایش یافت که گیلاس، آلو، زردآلو، گوجه سبز، هلو و شلیل از عمده ترین میوه های هسته دار است که ۶ هزار و ۶۴ هکتار از سطح باغ های خراسان شمالی را به خود اختصاص داده است.
۴۴ درصد جمعیت یک میلیون نفری این استان در نواحی روستایی سکونت دارند.