به گزارش ایرنا، بر اساس آخرین سرشماری ، استان مازندران سه هزار و ۶۷۱ روستا دارد که حدود ۴۷ درصد از جمعیت سه میلیون و ۴۰۰ هزار نفری استان در این مناطق روستایی سکونت دارند.
بر اساس آمار موجود روزانه به طور متوسط در شرایط عادی افزون بر چهار هزار تن زباله در مازندران تولید می شود که در فصول ورود مسافران و گردشگران ، این میزان تولید به ۲ تا سه برابر افزایش می یابد.
در زمان حاضر به خاطر نبود کارخانه های مدرن زباله سوز و زیرساخت های نوین مربوط، زباله های تولیدی مناطق روستایی و شهری بدون تفکیک و جداسازی در محیط زیست مازندران به‌ویژه در مناطق جنگلی و حوضه های آبریز استان دفع می شود.
به گفته کارشناسان از این زباله ها گازهای مختلف تخریب کننده محیط زیست متصاعد و شیرابه سمی تولید می شود که این مساله از عوامل خسارت باری است که می تواند شمال کشور را از جنگل تهی کند.
نکته مهم دیگر این که در مازندران به دلیل حاصلخیزی زمین برای کشاورزی و نیز بالابودن سطح آب زیر زمینی وجود دارد، زمین کافی برای دفن زباله موجود نیست که با این توصیف نیز مراکز دفن زباله های شهری استان در مناطق جنگلی، زراعی و حاشیه رودخانه ها قرار داشته که ظرفیت آن ها برای دفن زباله اشباع شده است.
مازندران از جمله استان های گردشگرپذیر کشور است که هر ساله به خاطر جاذبه های کم نظیر طبیعی و تاریخی میزبان میلیون ها مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است و سال به سال برای جمعیت مسافران این خطه افزوده می شود و مهمتر این که در یک دهه اخیر بسیاری از این مسافران که از اغلبشان اهالی پایتخت هستند در این خطه سرسبز سکونت دایمی یافتند و از خدمات و امکانات بومی هر منطقه بهره مند می شوند.
بنا به گفته مسوولان امر بیشتر جمعیت مسافران و گردشگران مازندران به شهرستان های غرب مازندران که اطلس تمام نمای گردشگری است سفر می کنند که پیامدهای از جمله زیست محیطی حضور آنان نمود بیشتری دارد.
سوالی که مطرح است این که نقش مدیریت نهادهای مربوط برای برنامه ریزی حل چنین مشکلاتی نظیر دفع علمی زباله کجاست؟ چرا تاکنون برای حل مشکل زباله روستاها تدابیر علمی اندیشیده نشد؟ در دنیایی که زباله را طلای کثیف تعبیر می‌کنند این که ما آن را تهدید بدانیم، پذیرفتنی است؟ چرا تاکنون نتوانستیم نقشه راه ساماندهی زباله را با همه مباحث فراروی آن تهیه کرد؟ آیا نمی شود در مورد دفع زباله از کشورهای پیشرفته الگو گرفت و آن در کشورمان بومی سازی کنیم؟ و دهها سووال مربوط دیگر که ضروری است برنامه ریزان امر با توجه با حساسیت محیط زیست روستاها بدان پاسخ دهند.
به گفته کارشناسان امروزه دیگر تولید زباله نه تنها برای شهرهای توسعه یافته دنیا تهدید نبوده بلکه برخی آن را فرصتی برای تولید، اشتغال و درآمدزایی برای شهرداری ها می دانند.
برابر اسناد موجود، برای تولید یک تن کاغذ باید ۱۷ درخت تناور قطع شود در حالی که در روستاهای مثل مازندران می توان از بازیافت زباله های خشک روزانه هزاران تن کاغذ به دست آورد و از قطع افزون بر هزاران درخت در روز جلوگیری و اشتغالزایی کرد.
زباله همچنان دغدغه روستاهاست
دهیار روستای پیشنبور بزرگترین روستای کلاردشت ، زباله را از جمله مشکلات روستاهای این شهرستان برشمرد و گفت : مشکل زباله روستایی و شهری به ویژه در شهرهای بالای ۲۰۰ هزار خانوار طبق برنامه های اعلام شده باید تاکنون برطرف می شد اما همچنان این دغدغه وجود دارد.
مجید سنایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : زباله کلاردشت هم مثل خیلی از شهرهای دیگر استان در محل دپو می شود که متاسفانه شرایط بهداشتی لازم را ندارد.
وی ادامه داد : علاوه بر این مشکل ، نخاله های ساختمانی نیز دیگر دغدغه فراروی روستاها است که تاکنون محلی برای جمع آوری آن شکل نگرفته است.
این دهیار روستای پیشنبور کلاردشت خاطرنشان کرد : سال ۹۸ روستای ما به عنوان آزمایشی انتخاب شد که با هدف تهیه کود کمپوست بحث تفکیک زباله از مبدا را انجام دهیم و پیگیری کردیم و مشاور آوردیم و قرارداد بستیم اما زمین برای زباله فراهم نشده و بلاتکلیف مانده است.
سنایی اضافه کرد : دهیاری پیشنبور حتی زباله روستاهای همجوار را جمع آوری می کند ، اکنون مردم و مسوولان پای کار هستند اگر یک مقدار در بحث فرهنگ سازی تفکیک زباله از مبدا اهتمام بشود می توان نتیجه کار بهتری را رقم زد.
دهیار روستای پیشنبور کلاردشت یادآور شد : ما همه موارد را در انجام این راهبرد لحاظ کردیم یعنی قرار شد سطل زباله خریداری کنیم و بسته های تشویقی را برای مردم در نظر بگیریم که مردم در کنار این اقدامی که صورت می گیرد همراهی کنند که در واقع بستر فراهم نشده است.
سنایی اضافه کرد : هم اکنون هر دو هفته زباله این روستا و روستاهای همجوار جمع آوری می شود اما این مشکل باید هدفمند و اصولی برطرف شود یعنی بازیافت پسماند در اولویت امور قرار گیرد.
وی گفت : اکنون برای جمع آوری زباله در روساپتاها اعتباری اختصاص نمی یابد و حتی مشارکت مردمی را هم نداریم این در حالی است که همه هزینه های بر دوش دهیاری ها است و رقم اختصاصی ماهانه به دهیاری ها نیز پاسخگوی نیازها نمی باشد.
وی افزود : حتی برای جمع آوری زباله بحث مشارکت روستاییان را مطرح کردیم که با استقبال مواجه نشده اما ضروری برای این مهم نیز مشارکت مردمی را داشته باشیم و برای تحقق آن به فرهنگ سازی و آموزش نیاز است.
وی ادامه داد : این دهیاری یک خودرو دارد که علاوه بر صرف هزینه نگهداری ماهانه برای جمع آوری زباله پاسخگو نیست.
وی جمعیت ثابت روستای پیشنبور کلاردشت را بیش از ۲ هزار نفر اعلام و اضافه کرد : زباله های تولیدی این روستا در ایام تعطیلات به دو تا سه برابر افزایش می یابد.
استاد رشته گردشگری دانشگاه های غرب مازندران و شرق گیلان گفت : اگرچه زباله یک تهدید زیست محیطی است ولی سووال اینجاست که آیا در دنیا این چالش را تبدیل به فرصت نکردند؟.
محمدرضا اورمزدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : سازمان مدیریت پسماند زباله در شهرداری ها باید مدیریت هوشمندانه و به روز و برای این امر مهم پیش بینی هایی داشته باشد به طور مثال در شهرهای غرب مازندران در ایام خاصی از سال به ویژه تعطیلات نوروزی و ماه پایانی فصل تابستان اوج ورود گردشگران را داریم، بنابراین این سازمان می تواند حجم مسافران را رصد و برنامه ریزی و تدابیری برای حل زباله اتخاذ کند.
وی خاطرنشان کرد : از زباله ها می شود فرآورده های تولیدی خوبی داشته باشیم و در اقتصاد، معیشت اهالی، توسعه کارآفرینی و حتی مشکلات زیست محیطی منطقه بسیار کمک کند.
این استاد دانشگاه یادآور شد : چرا شهرداری ها و دهیاری ها و نهادهای دخیل در امر زباله تدابیری نیندیشیدند و یا اگر تدبیری داشتند خروجی آن چه بوده است؟
اورمزدی تصریح کرد : در بحث زباله، تفکیک از مبدا، جمع آوری و حمل آن مطرح است و بردن آن به سایت پسماند و تبدیل آن به کودها و فرآورده های مختلف، حال نهادهای مربوط چقدر درست عمل کرده اند و چقدر برنامه ریزی داشتند تا جامعه از آن اطلاع یابد.
وی به عنوان مثال با اشاره به مشخص بودن جمعیت ثابت و شناور در هفت شهرستان غرب مازندران بیان کرد : آیا مسوولان امر پیش بینی جمعیت شناور را در برنامه ریزی ها لحاظ می کنند؟ هنگامی که آماری درست نداشته باشیم نمی شود به حل مشکلات مربوط امید داشت.
وی ادامه داد : در بحث زباله به طور مشخص ابتدا باید تحلیل جمعیتی درست از سال های گذشته، سال فعلی و پیش بینی سال های آینده داشته باشیم و باید بهره وری های حوزه مدیریت پسماند را افزایش داد و نهادهای تصمیم ساز نظیر وزارت کشور، سازمان شهرداری ها و دهیاری ها و سازمان محیط زیست باید در شهرهای گردشگرپذیر پیش یابی داشته باشند.
بر اساس آمار موجود به نقل منابع رسمی هم اکنون ۴۳درصد زباله های تولیدی مازندران مربوط به روستاییان است که این مساله به گفته مسوولان امر با توجه به حساسیت محیط روستا نگران کننده است.
شماری از دهیاران روستاهای غرب مازندران می گویند به دلیل عدم تفکیک مناسب حجم تولید زباله در این مناطق رو به افزایش است.
بر اساس پیش‌بینی کارشناسان میزان تولید زباله در استان مازندران تا سال ۱۴۰۴ چشم انداز ۲۰ ساله کشور به حدود ۶ هزار تن خواهد رسید که نسبت به وضعیت فعلی رشد ۱۰۰ درصدی را خواهد داشت.
با این توصیف، اگر طرح تفکیک زباله در استان به نتیجه نرسد، زباله همچنان به عنوان چالش در این استان وجود خواهد داشت و طرح‌های فرآوری در دست اجرا نیز پاسخ حجم نیاز را نخواهد داد.
اگرچه مساله تفکیک زباله به عنوان یک اولویت برای مدیریت پسماند استان مازندران مطرح است اما برآیندها مبین آنست که طرح های تفکیک زباله در شهرها و روستاهای این استان تاکنون نتیجه مثبتی بر کاهش میزان زباله نداشته است.
اورمزدی استاد دانشگاه راهکار اصلی غلبه بر چالش زباله مازندران را علاوه بر استفاده از فناوری روز ، نهادینه شدن فرهنگ تفکیک از مبدا برشمرد و گفت : با این طرح بخشی از حجم زباله ها کاسته می شود.
بنا به گزارش مهر ماه سال گذشته اداره کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری مازندران طرح تفکیک زباله در روستاهای استان آغاز شده بود که در مرحله اول اجرای آن ۱۱۰ روستای مازندران را شامل شده است.
قبل از اجرای این طرح ، مردم روستاهای مورد هدف از سوی کارشناسان در خصوص چگونگی تفکیک زباله به آنها آموزش داده شدند.
نکته مهم این که در راستای اجرای این طرح دهیاران موظف به تهیه و استقرار سطل های جداسازی زباله تر و خشک شدند تا روستاییان پس از جداسازی زباله در منازل این زباله های تفکیکی را در سطل های مورد نظر قرار دهند، سووال اینجاست آیا امروز این راهبرد دقیق اجرا می شود.
پیش از اجرای این طرح به صورت آزمایشی در روستای شوستا در شهرستان رامسر و دارابکلا از توابع شهرستان میاندورود اجرا شده بود که نتیجه کار این شد که زباله در این مناطق روند کاهشی گزارش شده بود.
کارشناسان امرم معتقدند با توجه به ۲ هزار و ۵۰۰ تن زباله در روستاهای مازندران و قرار داشتن روستاها در مناطق جنگلی و عرصه های طبیعی سرریز زباله ها در این مناطق آسیب های زیست محیطی جبران ناپذیری می تواند برای این مناطق ایجاد کند.
ضرورت تشکیل سازمان مدیریت پسماند
سرپرست معاونت عمرانی استانداری مازندران با بیان اینکه ۷۱۴ میلیارد تومان برای ساماندهی زباله استان تاکنون هزینه شده است، گفت: باوجود هزینه بالا برای رفع معضل زباله، تاکنون کار پایان نپذیرفته است و این عملیات همچنان باقی است.
احمد توکلی پایان دادن به معضل زباله در استان را نیازمند تشکیل سازمان مدیریت پسماند دانست و افزود: سازمان مدیریت پسماند مازندران برای برون رفت از معضل زباله در استان تشکیل میشود تا با فعالیت این سازمان اقدام یکپارچه در استان برای رفع معضل زباله انجام شود
سرپرست معاونت عمرانی استانداری مازندران با بیان اینکه برای ساماندهی زباله، در سناریوی اول استان به هشت پهنه تقسیم شده است، ادامه داد: پنج پهنه کمپوست بهشهر، قائم‌شهر، بابل، نور و تنکابن، یک پهنه خط پردازش آمل و دو پهنه نیز زباله سوز ساری و نوشهر هستند.
توکلی خاطرنشان کرد: سه واحد بیوگاز آمل، چالوس و رامسر نیز در پهنه بندی ساماندهی پسماند استان پیش بینی شده است.
توکلی با بیان اینکه حوزه پسماند با وجود کارهای انجام شده هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است، ادامه داد: با راه اندازی زباله سوز نوشهر و کمپوست تنکابن فقط پسماندهای روزمره مدیریت میشود و کوه زباله سابق همچنان پا برجا و شیرابه روان است که نشان می‌دهد عملیاتی شدن تک طرح‌ها در پهنه‌های استان به تنهایی قابلیت رفع معضل پسماند استان را ندارند.
تلاش دولت برای حل مشکل زباله در مازندران
سرپرست معاونت عمرانی استانداری مازندران گفت: دولت سیزدهم در تلاش است تا زباله سوز ساری هرچه زودتر راه اندازی بشود و اقداماتی خوبی نیز برای اتمام طرح انجام گرفته است
وی اضافه کرد : سرانه تولید زباله در مازندران به دلیل تنوع مواد غذایی بیشتر از میانگین کشور است و به همین دلیل هزینه مدیریت پسماند در استان بدلیل عدم همراهی شهروندان در طرح تفکیک پسماندها از مبدا بالا است.
توکلی یکی از راهکار کاهش معضل پسماند در مازندران را تولید کود از کمپوست پسماندتر دانست و افزود: برای ساماندهی شیرابه در محل دفن زباله، لندفیلدهای قدیمی ساماندهی و احیا شوند و با اقدام خوبی که در بعضی سایت‌ها انجام شد، هم اکنون با ساماندهی شیرابه، دهها متر مکعب آب تصفیه شده در روز وارد چرخه میشود.
به اعتقاد کارشناسان و صاحب نظران، در خطه شمال کشور، تنها شیوه ای که به حفظ محیط زیست در روش های مدیریت پسماند کمک می کند استفاده از تکنولوژی زباله سوز است چرا که این مناطق به خاطر اقلیم حساس، تراکم بالای جمعیت، کمبود زمین و ارزش بالای آن، محدودیت های فضا، بالا بودن سطح آب های زیرزمینی، حجم بالای مسافران و وجود جنگل های انبوه و شیب تند دامنه شمالی البرز همواره در دفع زباله ها دچار مشکلات عدیده ای است.
همچنین تمامی زباله های تولید شده مازندران در ۲۷ نقطه از مناطق جنگلی، ساحلی و حاشیه رودخانه ها دفن می شود و این وضعیت عامل تهدید کننده بهداشت عمومی، سلامت مردم و خسارت های جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کند به گونه ای که این وضعیت نگرانی خیلی از حامیان محیط زیست این خطه شمالی را برانگیخته است.
حدود ۷۵ درصد زباله های تولیدی در شمال کشور بویژه خطه مازندران تر و بقیه خشک است و در این میان حدود ۱۷ تا ۲۰ درصد آن غیرارزشمند و یا به عبارتی پسماند است و تنها نقش کلیدی نیروگاه زباله سوز امحای این زباله های آسیب‌رسان است.
هم اکنون سرانه تولید زباله استاندارد مقدار ۳۵۰ گرم است و این میزان در مازندران حدود ۸۰۰ گرم است.