به گزارش خبرنگار ایرنا، قزوین از دیر باز خاستگاه بزرگان تعزیه این هنر آئینی کهن در کشور بوده و مردم این خطه سال‌هاست با استفاده از این هنر عشق و ارادت خود را به حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران وفاداش نشان می دهند.
با وجود شناخته شدن تعزیه در بین مردم اما هنوز این هنر آئینی در میان هنرهای نمایشی جایگاه اصلی خود را به دست نیاورده و باید اذعان کرد این هنر در عرصه ملی و بین المللی مظلوم واقع شده است، یکی از آسیب های هنر تعزیه به ویژه در قزوین کنار گذاشتن متون قدیمی و افزودنی های غیرمجاز و اجراهای کوچه و بازاری است که این هنر اصیل آئینی را در معرض خطر قرار داده است.
با این حال به دلیل عشق و ارادت ایرانیان از جمله قزوینی ها به سیدالشهدا(ع) چراغ تعزیه همیشه روشن و پرفروغ بوده است، اما باید با تلاش دست اندرکاران عرصه فرهنگ این هنر آئینی را به شیوه سنتی خود حفظ کرد تا اصالتش پابرجا باقی بماند.
هر ساله در ماه‌های محرم و صفر، جای جای قزوین میزبان گروه های هنری متعدد تعزیه گردان و شبیه خوان است که این فرهنگ شفاهی را به رسم دیرین، سینه به سینه تا به امروز منتقل کرده اند.
تعزیه، هنری ماندگار که نیازمند توجه جدی و بیشتر مسوولان
رییس انجمن تعزیه استان قزوین با اشاره به جایگاه تعزیه در فرهنگ مردم گفت: شبیه‌خوانی که به‌عنوان یک هنر اصیل آئینی مطرح است باید مورد توجه و حمایت مسوولان فرهنگی قرار بگیرد.
حشمت الله اسلامی افزود: قزوین از دیرباز خاستگاه هنر تعزیه خوانی بوده و مردم استان هر ساله در مناسبت‌های مختلف به ویژه در ماه‌های محرم و صفر با برگزاری مراسم تعزیه عشق و ارادت خود را به خاندان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) نشان می‌دهند.
وی اظهار کرد: تعزیه هنری است که در دل خود موسیقی اصیل ایرانی را حفظ کرده و تحت تاثیر فرهنگ ایرانی و اسلامی قرار دارد.
اسلامی تصریح کرد: سابقه تعزیه در قزوین به دوران صفوی بازمی گردد و این هنر در دوران قاجار با وجود اساتیدی مانند میرزا عبدالکریم قزوینی و حاج آقا قزوینی که در اماکن دولتی اجرا می شد به دوران اوج خود رسید.
اسلامی تاکیدکرد: قدیمی‌ترین نسخه تعزیه استان قزوین مربوط به دوران قاجار بوده و تقریبا ۱۲۸ سال پیش این نسخ نوشته شده است و آهنگ و مذمون تعزیه استان قزوین آن را از سایر سبک‌های تعزیه خوانی کشور متمایز ساخته است.
این تعزیه خوان قزوینی تعزیه را هنر و آیینی برای سوگواری اهل‌بیت (س) خواند و اضافه کرد: شاه‌بیت این هنر، نمایش صحنه‌های مصائب کربلا است.
وی تاکید کرد: یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های هنر تعزیه وجود سندیت برای این نمایش است که باعث شده پیوندی دیرینه و عمیق بین مردم و این هنر اصیل ایجاد شود.
این مسوول، مهمترین اقدامات در جهت حفظ و ماندگاری این هنر ارزشمند و دیرینه را راه اندازی یک مرجع برای اشاعه و حفظ آن دانست و گفت: این مرجع می تواند زمینه آموزش و پژوهش و نمونه سازی و نوآوری در این هنر را فراهم کند.
وی با اشاره نبود مکان مناسب برای اجرای تعزیه در شهر قزوین، افزود: یکی دیگر از مشکلات، نبود محل مناسب برای اجرای تعزیه است البته در برخی روستاها از جمله حصار خروان و ارداق از سالیان گذشته = تعزیه در یک مکان بزرگ و مناسب برگزار می شده که مورد استقبال مردم قرار گرفته است.
اسلامی اضافه کرد: از جمله تیم‌های تعزیه خوانی برجسته استان قزوین باید به تیم های مستقر در روستای بکندی، حصار خروان، رزجرد و شینقر اشاره کرد و در شهر قزوین هم مراسم تعزیه خوانی همه ساله در برخی مکان ها از جمله منزل شهید عباس بابایی با حضور عاشقان و شیفتگان مکتب اباعبدالله الحسین (ع) برگزار می‌شود.
رییس انجمن تعزیه قزوین با اشاره به قدمت و سابقه هنر آئینی تعزیه در این سرزمین، از این استان به عنوان قطب تعزیه کشور یاد کرد و افزود: در این ایام شاهد برگزاری تعزیه در دورترین روستاهای استان هستیم.
وی به فعالیت و سابقه انجمن تعزیه استان قزوین نیز اشاره کرد و گفت: این انجمن سال ۹۴ تشکیل شد و خوشبختانه با پیگیری‌های انجام شده، تعزیه سرای دائمی استان قزوین در زمینی به متراژ پنج هزار متر واقع در منطقه گردشگری پارک فدک، جنب مزار شهدای گمنام اختصاص داده شده که برای تکمیل نیازمند حمایت است.
بی مهری مسوولان نسبت به تعزیه قزوین
رئیس انجمن تعزیه استان قزوین گفت: قزوین در حالی قطب تعزیه است که اکنون این هنر چندان مورد حمایت قرار نمی گیرد و به دلیل عدم نظارت و کنترل صحیح بر روی آن شاهد افزودنی های غیرمجازی در محتوای آن هستیم که تعزیه را از قالب سنتی خود خارج کرده است.
وی ادامه داد: هم اکنون ۶۲۰ نفر در انجمن تعزیه شهر قزوین عضویت دارند و در مجموع بیش از ۲ هزار تعزیه خوان در سطح استان قزوین فعالیت دارند.
اسلامی گفت: تعزیه جزو معدود گونه‌های شناخته شده نمایشی جهان است که از گروه‌های سنی مختلف از کودک تا کهنسال در آن ایفای نقش می‌کنند و در تعزیه تا کسی طفل خوانی نکند به جوان خوانی نمی‌رسد و تا کسی جوان خوانی نکند امام خوان نمی‌شود و تا کسی امام خوان نباشد تعزیه گردان و مرشد نمی‌شود.
رییس انجمن تعزیه قزوین اضافه کرد: یکی از مسائلی که در تعزیه اهمیت زیادی دارد تربیت شبیه خوان است که مورد غفلت قرار گرفته است.
وی ادامه داد: امروزه برای حفظ هنر تعزیه، آموزش تعزیه خوانان ضروری است به هر حال نسل قدیمی این حوزه که برای زنده نگهداشتن این آیین مذهبی بسیار تلاش کردند در سال‌های گذشته بدون اینکه دانش و تجربه خود را به صورت آکادمیک به نسل جوان آموزش دهند از میان ما رفته است.
اسلامی با اشاره به منحصر به فرد بودن فرم تعزیه قزوین، افزود: همچنین موضوعات متنوعی نظیر لباس، دیالوگ و موسیقی در تعزیه قزوین منحصر بفرد است و گویش های موجود در تعزیه قزوین مختص این استان است، حتی وجود گویش ترکی و لهجه قزوینی در تعزیه باعث شده تا خصوصیات خاصی به زمینه تعزیه قزوین بخشیده شود.
آسیب کارهای کوچه بازاریبه هنر تعزیه سنتی قزوین
یکی دیگر از تعزیه گردانان قزوینی با بیان اینکه کارهای کوچه بازاری به هنر تعزیه آسیب وارد کرده است،در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: تعزیه به عنوان یک هنر آئینی نیازمند حمایت، آموزش و توجیه است که به دلیل نادیده گرفتن این مسائل، تعزیه روز به روز رو به انحطاط می‌رود.
علی رضا موسوی افزود: در نسخ فعلی تعزیه اشکال و ایراد زیاد و متعدد وجود دارد که نیازمند اصلاح است تا تعزیه بهتر حفظ و به نسل‌های آینده انتقال پیدا کند.
وی اظهار کرد: فعالان این هنر باید با تکیه بر نسخ تاریخی و واقعیات، این هنر را پویاتر از گذشته ادامه دهند و در راستای آسیب‌شناسی قدم بردارند.
موسوی ادامه داد: تعزیه در بین هنرهای سنتی چه از نظر ادبی، چه تاریخی و چه مذهبی کامل ترین است و حتی بسیاری از کارگردانان بزرگ، گره کور داستان های خود را از نسخه های تعزیه می گیرند.
عضو انجمن تعزیه استان قزوین اضافه کرد: قزوین از دوره صفویه از قطب ها و مراکز مهم تعزیه خوانی بوده و امروزه هم در بسیاری از مناطق آن از جمله شینقر، زیاران، حصار خروان، آبیک، تاکستان و قزوین این هنر سنتی اجرا می شود.
این تعزیه خوان افزود : به دلیل جایگاه برجسته قزوین در هنر تعزیه خوانی از دیرباز هنرمندان آن علاوه بر اجرای داخل استانی، برای اجرا به شهرها و استان های دیگر از جمله تهران، اراک، اصفهان و الیگودرز دعوت می شدند که امروز هم خصوصا در ایام دهه اول محرم بسیاری از این افراد به استان های دیگر می روند.
وی با بیان اینکه تعزیه در دوران امروز رو به فراموشی گذاشته است، خاطرنشان کرد: نسل امروز در کل علاقه کمتری به تعزیه نشان می دهد در حالی که تعزیه یک داستان است که باید از ابتدا تا انتها تماشا و محتواهای هنری، ادبی و معنوی آن در ذهن مخاطب بنشیند.
این تعزیه خوان قزوینی اظهار کرد: فراگیر شدن فضای مجازی هم در افول تعزیه موثر بوده و موجب شده تا هر فردی برای دیده شدن با پوشیدن لباس تعزیه خوانی خود را در قامت یک تعزیه خوان حرفه ای ببیند.
قزوین خاستگاه تعزیه خوانی در ایران
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین پیرامون فرهنگ عزاداری قزوینی ها در ماه محرم گفت: یکی از آئین های مربوط به عزاداری ماه محرم در قزوین که در ماه محرم و صفر نیز اجرا می شود، تعزیه خوانی است.
مجتبی عباسی افزود: تعزیه خوانی از آئین های ویژه عزاداری عاشورایی در قزوین است که ریشه آن به دوران صفویه بازمی گردد و هنوز نیز در ایام محرم و صفر در بعضی مناطق قزوین و روستاهای اطراف برگزار می شود.
وی افزود: تعزیه نوعی نمایش مذهبی به شمار می رود که شخصیت‌های آن واقعه کربلا روایت کرده و به ایفای نقش شخصیت های آن می پردازند.
عباسی ادامه داد: به دلیل قدمت بالای قزوین در تعزیه، هنر زره بافی روستای حصار خروان نیز به ثبت ملی رسیده و تعزیه های دهه اول محرم این روستا در سطح کشور کم نظیر و زبان زد است و بسیاری از افراد از راه های دور و نزدیک به خود می کشاند.
شکوه تعزیه در روستای حصار خروان قزوین
این کارشناس میراث فرهنگی گفت: تعزیه روستای حصار قزوین میراثی ارزشمند از هنر آئینی ایران است که پس از قرن‌ها توانسته با اتکا به اصالت خود فارغ از هر گونه تغییری این هنر آئینی را حفظ کند.
عباسی ادامه داد: تعزیه روستای حصار خروان قزوین در میان تمام اجراهای تعزیه در مهد این هنر آئینی و مذهبی، موقعیت منحصر به فردی دارد تا جایی که این روستا در روزهای دهه اول محرم میزبان جمع کثیری از علاقه‌مندان این هنر آئینی و عزاداران حسینی است که از شهرها و استان‌های دور و نزدیک خود را به روستای حصار می‌رساندند.
وی تاکید کرد: پیشینه هنر تعزیه در حصار خروان به حداقل پنج قرن می‌رسد، در این میان نوع ساخت حسینیه‌ای که محل اجرای این تعزیه است مشابهت زیادی به تکیه دولت تهران در زمان قاجار دارد چنانکه می‌توان با تعبیه میدان گاه، سکوهای حضار، ساخت طبقه بالای سراسری که مخصوص بانوان بوده و سایر المان‌هایی از این دست این حسینیه را با تشابه خیره کننده به تکیه دولت نوعی مکان تخصصی اجرای تعزیه در کشور قلمداد کرد.
این قزوین پژوه اضافه کرد: روستای حصار علاوه بر برپایی یکی از باشکوه‌ترین مجالس تعزیه، با تربیت تعزیه خوان‌های مسلط بر آواز، نسخه و اجرا یکی از مراکز صدور فرهنگ تعزیه به اقصی نقاط ایران بوده به گونه‌ای که بسیاری از تعزیه خوان‌های حصاری بعدها خود بانیان تعزیه در دیگر نقاط کشور به‌ویژه قزوین، تهران، کرج و اراک شدند.
کلام اخر:
استان قزوین به عنوان خواستگاه هنر تعزیه شاهد حضور هنرمندان متعددی از نظر کیفی و کمی است و در اقصی نقاط شهری و روستاهای دور افتاده استان این نمایش دینی در ایام محرم و صفر اجرا و با استقبال روبه رو می‌شود.
دستگاه‌های فرهنگی وظیفه دارند تا در راستای حفظ و احیای این هنر آئینی اصیل و ترویج فرهنگ عاشورایی حمایت های بیشتری را از هنرمندان این عرصه به عمل بیاورند.