به گزارش خبرنگار ایرنا، شبکه‌های اجتماعی با همه ویژگی‌های خود مانند سرعت بسیار بالا، ابزارهای فرامتنی، تکثر و چند رسانه‌ای بودن از قید بسیاری از محدودیت‌های حرفه‌ای و اخلاق و سلامت رسانه‌ای نیز رها است و در چنین فضایی شمار بالایی از افراد در صفحه‌ها و گروه‌های خود نشر و بازنشر می‌کنند.
در این شرایط رسانه‌ها در تکاپو برای جذب و حفظ مردم به عنوان مخاطبان خود هستند تا با تکیه بر سلامت و اتقان محتوای تولید شده از تشویش در جامعه جلوگیری کنند و در جنگ روایت‌هایی که در دل "جنگ ترکیبی" در جریان است عملکردی موفق داشته باشند.
در این شرایط اما و اگرهایی وجود دارد که گاهی رسانه‌های مکتوب، برخط، دیداری و شنیداری را از دست‌یابی به این هدف بازداشته است.
در آستانه روز خبرنگار فرصتی شد تا با اهالی رسانه فارس در این باره به گفت‌وگو بنشینیم و هست‌ها، بایدها و ضرورت‌ها نقش‌آفرینی رسانه در این همجواری به شبکه‌های اجتماعی را بررسی و واکاوی کنیم.
بازگشت به تعریفی نوستالوژیک؛ رسانه باید آیینه افکار عمومی باشد
محتوای منتشر شده در رسانه‌ها یکی از مواردی است که نمی‌توان آن را در جذب و نگهداشت مخاطب ندیده گرفت. هر چند تولیدات رسانه‌ای در قالب‌های مختلف تولید و منتشر می‌شود اما پس از جذب مخاطب برای دیدن آن، درون‌مایه تولیدات مکتوب و چند رسانه‌ای است که سبب می‌شود خواننده و بیینده تا پایان همراه باشد و این همراهی با رسانه تداوم یابد.
سید غیاث‌الدین ملک‌حسینی رییس خانه مطبوعات فارس گفت: امروز دیگر مانند گذشته مخاطب برای دریافت اخبار از رسانه‌ها مشتاق نیست چرا که به صورت لحظه‌ای از فضای مجازی انبوه اخبار را دریافت می‌کند و این رسانه‌ها را با "بحران مخاطب" روبرو کرده است و همه گونه‌های رسانه نیز کم یا بیش با این موساله مواجهند.
او معتقد است که در برخورد با این مساله باید به تعریفی قدیمی برگردیم؛ "رسانه باید آیینه افکار عمومی باشد"، و اگر آیینه تمام نمای جامعه و افکار جاری در آن نیست دستکم تا اندازه‌ای آن را به نمایش بگذارد.
این در حالی است که به اعتقاد او امروز رسانه‌ها اگر هم آیینه افکار عمومی هستند، گرد و غبار خیلی چیزها روی آن نشسته و کمتر نشان دهنده آن است.
رییس خانه مطبوعات و خبرنگار روزنامه خبر جنوب ادامه داد: هنگامی که مخاطب احساس کند که رسانه زبان گویای او است به سمت آن جذب می‌شود این در حالی است که امروز جای مردم و نیازهای آنها در بیشتر تولیدات رسانه‌ای خالی است.
او گفت: اگر مردم به عنوان مخاطب را در خانه خود دعوت کنیم و به او بپردازیم، "مهمان همیشگی این خانه می‌شود".
ملک حسینی با بیان اینکه امروز مردم و نیازها آنها حتی در رسانه‌های تخصصی نیز مغفول مانده است، اضافه کرد: در خبرها و گزارش‌های حوزه کار و کارگری از رشد صنعت و تولید و یا مسایل سرمایه‌گذاران و تولید کنندگان بسیار منتشر می‌شود اما کمتر به جامعه کارگری به عنوان نقش آفرینان صنعت و تولید سخن گفته می‌شود، این در حالی است که جمعیت جامعه کارگری ایران به ۱۵ میلیون نفر می‌رسد که باید خانواده آنها را نیز به این دایره افزود.
رییس خانه مطبوعات فارس افزود: چنانکه وقتی نام خود را در میان گفت و گوهای متعدد یک فضای شلوغ می‌شنویم ناخودآگاه جذب و پیگیر می‌شویم، مردم نیز اگر صدایشان را از خروجی رسانه بشنوند به آن سر می‌زنند و مخاطب آن می‌شوند.
او با بیان اینکه شیوه‌ها، تکنیک‌ها و قالب‌های تولید محتوا بحث‌هایی تخصصی است، به صراحت گفت: "بحران مخاطب را می‌توان با توجه به خودِ مخاطب حل کرد" چرا که اگر او نیازهای خود را در را در رسانه ببیند به آن جذب می‌شود.
به گفته او امروز رسانه‌های فعال در ایران مسئول محور شده‌اند و کمتر به مردم می‌پردازند و آنقدر خبر از مسئولان منتشر می‌شود که آستانه خبری آنها هم پر شده و دیگر کمتر به اهمیت آن توجه می‌کنند، رسانه‌ها باید به مردم نزدیک شوند و نیازهای آنها را انعکاس دهند در این صورت مسئولان نیز برای شنیدن سخن جامعه خود راغب‌تر می‌شوند.
ملک حسینی ادامه داد: امروز رسانه‌ها نیازسنجی مخاطب را فراموش کرده‌اند و این سبب شده تا با بحران برای جذب او مواجه شوند.
او البته با وام گرفتن از تعریف هنری از مخاطب، این را هم یادآور شد که افراد وقتی نوشته‌ای را می‌خوانند و می‌بینند مخاطب به شمار نمی‌روند بلکه این امر زمانی محقق می‌شود که اثری در ذهن او بگذارد، در این صورت است که این ارتباط تداوم می‌یابد.
ایجاد فضای امن پاسخگویی
محمد عسلی مدیر مسئول روزنامه عصر مردم نیز در رابطه با پرداختن به نیاز مردم گفت: رسانه‌ها باید رفع کننده نیاز مردم باشند و به آن پاسخ دهند.
عسلی در این رابطه به یک نکته اشاره کرد که به واکنش درست، صحیح و سریع رسانه‌ها به محیط اطرافشان برمی‌گردد و بیان کرد: رسانه‌ها به برخی تشکیک‌های رسانه‌های خارجی پاسخی نمی‌دهند و رافع آن نیستند.
از نظر او رسانه‌های خارج نشین کار خود را می‌کنند و داخلی‌ها کار خود را، انگار اخباری جداگانه را پوشش می‌دهند در حالی که پرداختن به این مساله نیاز مردم است.
علی محمد پشوتن مسئول خبرگزاری ایسنا فارس هم درباره کارآمدی محتواهای تولید شده در رسانه ها گفت: مسئولان باید به خوبی درباره اهمیت رسانه آگاه شوند تا به نیازهای مردم پاسخگو باشند و بجای اینکه پرسش کننده را مسدود کنند، خود به دنبال جواب دادن باشند.
او افزود: بیان هر مطالبه‌ای از سوی رسانه نباید منجر به طرح شکایت شود چرا که ارتقای دانش رسانه‌ها سبب می‌شود تا اطلاعات کافی و درست در اختیار مردم قرار گیرد.
آیا زمان تغییر تکنیک‌ها و شیوه‌های رسانه‌ای فرا رسیده است؟
در زمان حاضر با نوعی ابر رسانه به اسم شبکه‌های اجتماعی و در اصطلاح فضای مجازی مواجه هستیم که ظرفیت آن را دارد تا همه قابلیت‌های رسانه‌ای را یکجا بکار گیرد و این سبب شده تا بسیاری از چالش‌های رسانه‌های پیشین را نداشته باشد.
به گفته احمد پهلوانیان مدیرکل صدا و سیمای مرکز فارس اگر رادیو برخط است اما مانا نیست و مطبوعات ماندگارند اما نمی‌توانند در لحظه عمل کنند، این درحالی است که فضای مجازی به آسانی قابل حمل است، سرعت و حوزه انتشار بالایی دارد و این سبب شده تا با استفاده از این جذابیت‌ها، بی‌شمار شهروند یا مردم خبرنگار ایجاد شود، مردم خودشان هم گیرنده و مخاطب باشند و هم تولیدکننده و فرستنده و این نوعی چالش برای رسانه‌های سنتی و خبرنگاران ایجاد کرده است.
به بیان او جامعه از سویی به فضای باز رسانه‌ای نیاز دارد و از سوی دیگر نیازمند فضای سالم اطلاعاتی است که از تشویش و توهین و ارایه اطلاعات کذب به دور باشد.
در چنین فضایی رسانه‌ها باید چگونه عمل کنند تا مخاطبان گذشته خود را حفظ کنند و در جذب مخاطب جوان و نوجوان نیز توفیق یابند؟
پاسخ این سوال علاوه بر محتوا و موضوع تولیدات رسانه‌ای که بی تردید نمی‌توان نقش آن را ندیده گرفت، به شیوه‌ها و قالب‌های ارایه برمی‌گردد که ذائقه امروز آن را می‌پسندد.
اهالی رسانه فارس به اتفاق قائل به روزآمدسازی رسانه‌های ایرانی هستند تا بتواند مردم امروز را جذب کند و به آنها خوراک خبری بدهد.
علی محمد پشوتن مسئول خبرگزاری ایسنا فارس معتقد است که چنانکه در بسیاری دیگر از حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور با آن روبرو هستیم در عرصه رسانه نیز "روزآمدسازی" نشده است.
از نظر او چنانکه یک کارخانه پس از سال‌ها فعالیت باید اورهال شود، وقت آن فرارسیده تا رسانه‌ها نیز به عنوان کارخانه‌های تولید محتوا نوعی اورهال را تجربه کنند، این در حالی است که رسانه‌ها در ایران از نیمه دوم دهه ۷۰ بیشتر تکثیر شده‌اند که آن هم کمتر چیز تازه‌ای برای ارایه داشته و نوعی کپی برداری از نمونه‌های پیشین خود محسوب می‌شود.
پشوتن معتقد است که دیگر تکثیر رسانه در کشور کافی است چرا که با مشکل برای جذب مخاطب مواجه هستند، بلکه باید به سوی روزآمدسازی و تغییر شیوه ارایه اخبار حرکت کنیم.
او اظهار کرد: شیوه کنونی ارایه مطالب "وحی منزل نیست" که نتوان آن را تغییر داد چنانکه یکبار نیز ایسنا در اواخر دهه ۷۰ این کار را تا اندازه‌ای کرد و با اقبال مواجه شد.
به اعتقاد این خبرنگار باسابقه استان فارس باید از شیوه تنظیم خبر به سبک سنتی به سبک داستانی و روایتگری اخبار رفت.
آنطور که پشوتن گفت: باید با روزآمدسازی دانش خبرنگار به این سو حرکت کرد تا متناسب با ذائقه مخاطب امروز در جذب او موفق شویم.
او با اشاره به موفقیت نسبی ژاپن در قبال همه گیری کرونا، یکی از چند عامل این موفقیت را در شیوه انعکاس اخبار از سوی رسانه‌های آن جست و جو کرد و افزود: رسانه‌های این کشور در برابر کرونا به جای استفاده از ایجاد ترس در بین مردم به سوی اقناع آنها حرکت کردند و موفقیت آمیز شد.
مسئول خبرگزاری ایسنا در فارس از این رهگذر بر اهمیت تلاش برای اقناع‌سازی مردم با تولیدات بروز رسانه‌ای تاکید کرد.
پایان دوره "وی گفت، وی افزود"
میلاد امیری‌نژاد مدیر خبرگزاری تسنیم مرکز فارس در این ارتباط گفت: رسانه‌ها اگر بخواهند کماکان دایره ارتباطات خود را با مردم حفظ کنند باید به روز باشند.
به اعتقاد او در فضایی که بسیاری افراد در حال تولید محتوا و جذب مخاطب هستند رسانه‌ها باید با اطلاعات درست و البته پیگیری موضوعاتی که برای مردم مهم است به جذب بپردازند.
به گفته امیری‌نژاد امروز رسانه‌های کشور تنها اطلاعاتی خام را دریافت و ارایه می‌کنند و آن را به گونه‌ای پردازش نمی‌کنند که مخاطب عامه آن را بپسندد.
او ادامه داد: دیگر سبک وی گفت، وی افزود مورد استقبال قرار نمی‌گیرد و باید به سویی رفت که مورد پسند عموم مردم به عنوان مخاطب رسانه‌ها باشد.
مدیر خبرگزاری تسنیم در استان فارس معتقد است که خبرنگار باید اطلاعاتی بیش از آنچه عموم مردم در فضای مجازی کسب و ارایه می‌کنند، داشته باشد، او باید با دانش و بینش و البته پشتکار به سمت لایه‌های زیرین موضوع برود، جایی که دسترسی به آن برای عموم دشوار است؛ در این صورت است که مورد استقبال قرار خواهد گرفت.
مدیرکل صدا و سیمای مرکز فارس نیز بر ابزارهای تولید محتوای به روز اشاره کرد و گفت: استفاده هوشمندانه و البته حرفه‌ای از ابزارهای دیداری و شنیداری در دنیای امروز مخاطبان کارآمد است.
پهلوانیان اضافه کرد: اکنون زبان جامعه متفاوت شده و رسانه‌ها نیز باید با این زبان آشنا باشند و با آن به تولید محتوا بپردازند.
تداوم آموزش، حلقه‌ای کمتر دیده شده رسانه‌های ایرانی
اما همه اینها نیازمند کسب دانش، مهارت و آگاهی است تا به بیراهه نرود و در مسیری حرفه‌ای و علمی روزآمد شود. نکته‌ای که تقریبا همه اهالی رسانه فارس به آن اذعان دارند.
مدیر خبرگزاری تسنیم فارس در این ارتباط گفت: جذب مخاطب در شرایط امروز ایران نیازمند دانش افزایی خبرنگاران است و در این مسیر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و برخی دیگر از دستگاه‌ها چنانکه باید عملکرد خوبی ندارند و انگار خبرنگاران به حال خود رها شده‌اند.
به اعتقاد امیری‌نژاد هیچ ابزاری مانند دانش رسانه و خبرنگار را به جلو نمی‌برد و این موضوع باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
مدیر خبرگزاری ایسنا مرکز فارس نیز در سخنان خود تاکید بسیاری براهمیت آموزش و مهارت افزایی خبرنگاران برای نقش آفرینی موثرتر در دنیای امروز دارد.
او معتقد است که رسانه های ایران با کمبود نیروی متخصص روبرو هستند، ممکن است آنها تحصیلات آکادمیک داشته باشند اما مهارت افزایی نشده‌اند و تنها دانش دارند، آن هم دانشی که ممکن است مربوط به گذشته باشد.
پشوتن بر ایجاد فضای آموزشی مستمر تاکید کرد و گفت: هم مردم و هم خبرنگاران باید از سواد رسانه‌ای برخوردار شوند.
نقش آفرینی اقتصاد رسانه در موفقیت و شکست‌ها
یکی دیگر از مواردی که خواه یا ناخواه اثر مستقیم و غیر مستقیم خود را بر موفقیت یا شکست رسانه‌ها می‌گذارد مساله اقتصاد رسانه است که اهالی رسانه فارس نیز به آن اشاره کرد.
عسلی مدیر مسئول روزنامه عصر مردم در این ارتباط گفت: مشکلات چاپ و دیگر هزینه‌های رسانه‌ها سبب شده تا بر معیشت خبرنگاران اثر بگذارد و بخشی از وقت خود را به تلاش برای کسب پورسانت جذب آگهی بگذرانند و این فرصت فعالیت حرفه ای را از آنها می‌گیرد.
به اعتقاد او این نقیصه بزرگی است و دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز چنانکه باید نتوانسته آن را چاره‌اندیشی کند و در حمایت مالی از رسانه‌ها و حمایت از مدیران مسئول به حل این دغدغه کمک کند.
مسئول خبرگزاری ایسنا در فارس نیز به این مساله اشاره و اظهار کرد: تکثر رسانه‌ها اقتصاد رسانه را در ایران تحت تاثیر قرار داده و تمرکز دستگاه‌های متولی را برای حمایت از آنها کاهش داده است.
چند مساله دیگر
علاوه بر اینها اهالی رسانه فارس به برخی دیگر از کمبودها نیز اشاره کردند که از این میان می‌توان به تنوع تولیدات رسانه ای مورد نیاز مخاطب، نبود جایی برای اظهار نظرهای هنری، فرهنگی و دانشگاهی و نیز اهمیت مدیریت فضای مجازی و نشر قوانین این حوزه اشاره کرد.