عقل به معنای نفس حاکم بر اعمال و رفتار انسان است. این عقل، مراتبی دارد. هر یک از مراتب نفس انسانی، مراتب عقل هم هست. به عبارت دیگر یکی از اقسام عقل، انسان را به مقام قرب الهی و به مقام توحید می رساند و یکی دیگر از اقسام عقل، انسان را به سبک زندگی اسلامی می رساند. یک سطح پایین تر عقل نیز ارتباطات مادی زندگی دنیا را تنظیم می کند و یکی از اقسام عقل هم، عقل عملی است.
عقل عملی به تناسب نوع عملکرد خود، عقل حسابگر هم نامیده می شود. بسیاری از واقعیت های بنیادین اسلامی، با عقل حسابگر، قابل تحلیل و تبیین نیست. عقل حسابگر، ارتباطات مادی زندگی انسان را تنظیم می کند. این عقل توان شناخت خداوند را ندارد. عقل حسابگر، محدود است و نمی تواند نامحدود را بشناسد. در برخی از حوزه های عقاید و احکام نیز عقل حسابگر قادر به درک آن ها نیست. در اینجا وحی به کمک عقل می آید. در برخی موارد نیز عشق کارساز است.
عشق یکی از صفات و حالات درونی انسان، و احساسی باطنی است که به قلب نسبت داده می شود. خدای حکیم، عشق و عقل را آفرید تا وجود انسان در حیرت میان آن دو معنا شود. گاه عشق و عقل در جنگ با همند. در عرصه جنگ و جهاد، عقل فرمان به ماندن در کنار همسر و فرزند می دهد و عشق به عاشق شهادت فرمان هجرت و رفتن می دهد. عقل می گوید بمان و عشق می گوید برو!
در این نبرد سخت و بزرگ، عشق بر عقل فائق می شود و از درون عشق، هجرت و جهاد و شهادت تراوش می نماید. شهادت، معشوق عاشق است و انسان های متمایز باید در آغوش شهادت آرام بگیرند. مسلخ عشق، تنها جای سبقت اولیای الهی است که در وصفشان جز محبوب نمی تواند سخن براند. من و ما عاجزیم که از عشق حسینیان و عاشورائیان بگوییم. من چه می دانم که در میان خون غلطیدن و سخن از زیبا بودن شهادت گفتن؛ یعنی چه!!
عشق را تنها عاشق تبیین می کند که خود درد عشق دارد و برای به آغوش کشیدن مرگ سرخ لحظه شماری می کند. میان عاشق و معشوق، رمزی است که جز مردان عشق، کسی توان تحلیل و تبیین آن را ندارد. باید زبان بست و قلم شکست و میدان را به عشاقی سپرد که لحظه لحظه قنوت معرفت شهدای مدافع حرم را به تماشا گرفته اند.
آنان می دانند که حجت حججی و صدرزاده برای جلب رضایت آخرین حجت الهی چیست؛ همان حجتی که محسن و مصطفی مدافع حرم را ترغیب کرد که از هستی بگذرند و در خون سرخ، غسل عشق کنند، و حجتی برای من و ما شوند تا آیه و منهم من ینتظر را در اتاق انتظار شهادت تفسیر کنیم و در حوض خون شنا نماییم.