در دهه ۹۰ خورشیدی، تورم شاخصی بود که خود را بر اقتصاد ایران تحمیل کرد. این دهه در حالی پایان یافت که آمار رسمی در سال‌های میانی از تک‌رقمی‌شدن تورم سخن می‌گفت اما در نهایت با تورم سالانه بالای ۴۰ درصدی به آخر رسید. تورم در سال‌های اخیر نیز به طور جدی گریبانگیر اقتصاد کشور بوده است.
تورم‌های چندده درصدی و آثار آن بر اقتصاد کشور و معاش خانوارها باعث شد تا در کنار هدفگذاری سالیان گذشته برای «رشد تولید»، «مهار تورم» نیز به اولویتی اساسی در سیاستگذاری اقتصادی کشور تبدیل شود.
افزایش حجم نقدینگی و عدم هدایت آن به بخش تولید، کسری بودجه دولت، وابستگی شدید به نفت و کاهش ارزش پول از جمله عوامل تورم در اقتصاد است
دیدگاه‌های گوناگونی درباره نقطه شروع مهار موفق تورم وجود دارد. برخی می‌گویند باید در وهله نخست نقدینگی مهار شود. طیفی ترمیم ارزش پول ملی برابر ارزهای خارجی را گام نخست می‌خوانند و دسته‌ای تقویت جدی سمت عرضه در بازارهایی مانند مسکن، خودرو و ... و به طور کلی اقلام موجود در «سبد محاسبه نرخ تورم» را پیش‌نیاز مهار موفق می‌دانند.
علاوه بر دلایل و متغیرهای اقتصادی، کارشناسان با اشاره به مباحثی چون «انتظارات تورمی» به پیش‌نیازهایی در حوزه سیاسی، دیپلماسی و حتی اجتماعی-فرهنگی اشاره می‌کنند که باید در مسیر مهار تورم مورد توجه ویژه قرار گیرند.
اهمیت موضوع مهار تورم سبب شد تا اداره کل پژوهش ایرنا، پرونده‌ای را با عنوان «در جست‌وجوی راه‌های مهار تورم» بگشاید و در گفت‌وگو با فعالان، کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی نظراتشان را جویا شود.
در بخش نخست، پژوهشگر ایرنا به سراغ «بایزید مردوخی» اقتصاددان رفت که سال‌ها کارشناس و مشاور مدیران سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (برنامه و بودجه کنونی) بوده است.
در بخش دوم سخنان «تیمور رحمانی» اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در نشستی با عنوان «مهار تورم و رشد تولید» انعکاس یافت.
بخش سوم نیز به گفت‌وگو با «آلبرت بغزیان» استاد اقتصاد دانشگاه تهران اختصاص یافت و در بخش چهارم، اقدامات کشورهای درگیر با تورم برای مهار آن در گزارشی با عنوان «رمز و راز رهایی کشورها از چنگ تورم» مورد واکاوی قرار گرفت.
در بخش پنجم «هادی حق شناس» اقتصاددان و نماینده مجلس هفتم که سابقه استانداری استان گلستان را دارد پاسخگوی پرسش‌ها درباره دلایل بروز تورم و راه‌های مهار آن شد و در بخش ششم «صابر شیبانی» استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با ما تاثیر کارکردهای نظام بانکی و کسری بودجه در بروز تورم را مورد بررسی قرار داد.
در بخش‌های بعدی نیز «پیمان مولوی» کارشناس امور اقتصادی و «منوچهر توسطی» رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی پاسخگوی پرسش‌های پژوهشگران ایرنا درباره زمینه‌های تورم و راهکارهای مهار آن بودند.
در گزارشی که پیش رو است، متن مصاحبه با «شعبان فروتن» نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق آمده که سابقه ریاست اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایلام را هم در کارنامه دارد؛
تورم با دلایل نفتی و غیرنفتی
-تورم در اقتصاد ایران از کجا ریشه می‌گیرد؟ دلایل ساختاری تورم در اقتصاد ایران را تشریح کنید.
اقتصاد در حقیقت مادر سایر بخش‌ها بوده و نقش قلب را بازی می‌کند و خون را به سایر بخش‌ها پمپاژ می‌کند. حیات و پویایی جامعه و فرهنگ بسیار به اقتصاد وابسته است و امروز کشورهای پیشرفته امور اقتصادی را در اولویت قرار داده‌اند
افزایش حجم نقدینگی و عدم هدایت آن به بخش تولید، کسری بودجه دولت، وابستگی شدید به نفت و کاهش ارزش پول از جمله عوامل تورم در اقتصاد است.
با توجه به اینکه کشور ما تک‌محصولی بوده و وابستگی به نفت دارد بنابراین هرگونه تغییر در قیمت نفت باعث کسری بودجه شده و عامل مهمی در تورم است.
حمایت واقعی از تولید تورم را مهار می‌کرد
-در وضعیت کنونی و در سال‌های اخیر چه مولفه‌ها و تحولاتی به چالش تورم دامن زده و اکنون تورم‌زدایی را به اولویتی اساسی مبدل کرده است؟
عدم حمایت واقعی از تولید یکی از عوامل موثر بر تورم بوده است چرا که جهش و افزایش تولید به کاهش تورم منجر می‌شود و جهش تولید و مهار تورم رابطه معناداری دارند.
تولید باید از یارانه بهره‌مند شود
- تورم و گرانی در جامعه را چگونه می‌توان محاسبه کرد؟ برخی کارشناسان از لزوم تغییر متر و معیارهای سنجش تورم و «سبد تورم‌سنجی» در جامعه سخن می‌گویند و برخی می‌گویند آمار بانک مرکزی و مرکز آمار کافی و گویا است. نظر شما در این خصوص چیست؟
نگاهی به سبد و سرانه درآمدی جمعیت بهترین معیار برای تعیین تورم و گرانی بشمار می‌رود. جهش قیمت‌ها در تمامی کالاها و خدمات و محصولات بهترین معیار برای تعیین تورم است.
چاره این وضعیت همچنان که اشاره کردم حمایت واقعی از تولید است و در گام اول باید یارانه به تولید اختصاص داده شود. در این صورت جهت مهار تورم می‌توان افق‌های روشن‌تری را ترسیم کرد.
با مهار تورم باید از ریزش ارزش پول ملی جلوگیری کنیم
- پاپه‌پای تورم در سال‌های گذشته شاهد ریزش ارزش ریال بوده‌ایم. آیا این سیر تورم و ریزش ارزش پول ملی در انطباق کامل با هم بوده و این دو شاخص دارای یگانگی هستند؟
بدون‌تردید رشد تورم از مهم‌ترین عوامل کاهش ارزش پولی محسوب می‌شود و ما برای داشتن اقتصادی پویا و شکوفا باید با مهار تورم از ریزش ارزش پول جلوگیری کنیم.
تقویت بخش تولید به عنوان موتور محرکه اقتصاد می‌تواند در کنار ایجاد اشتغال پایدار، ارزآوری ناشی از صادرات را داشته باشد که این موضوع تاثیر بسزایی در کاهش تورم به سبب ارزآوری خواهد داشت
با جراحی بزرگ اقتصادی و یک بار برای همیشه باید مشکل تورم را به صورت ریشه‌ای حل کرد
- برخی رسانه‌ها، کارشناسان اقتصادی و مسئولان دولت‌های سابق سال‌ها است از بروز «ابرتورم» در اقتصاد ایران خبر می‌دهند. آیا چنین رخدادی به وقوع خواهد پیوست؟ اساسا تا چه حد بروز ابرتورم و سناریوهایی مانند ونزوئلایی شدن اقتصاد را محتمل می‌دانید؟
تورم امروزی ریشه در سیاست‌های چند ساله دارد و بهترین برنامه برای جلوگیری از این وضعیت باید به صورت دقیق و کارشناسانه بررسی شود و با جراحی بزرگ اقتصادی یک‌بار برای همیشه مشکل تورم به صورت ریشه‌ای حل شود.
عبور از وضعیت تک‌محصولی نفت و حمایت از سایر بخش‌های اقتصادی مسیری سخت‌گذر اما دست یافتنی است که باید محور اصلی سیاست‌گذاران قرار گیرد.
اقتصاد نقش قلب را برای دیگر حوزه‌ها دارد
- مهم‌ترین تبعات تورم در حوزه‌های همپیوند با اقتصاد اعم از سیاست، جامعه، فرهنگ و ... چیست؟
اقتصاد، سیاست، فرهنگ و جامعه به صورت زنجیره به یکدیگر وصلند و از هم جدا نیستند بنابراین تبعات تورم بر سایر بخش‌ها نیز تاثیرگذار است. به تعبیر دیگر اقتصاد در حقیقت مادر سایر بخش‌ها بوده و نقش قلب را بازی می‌کند و خون را به سایر بخش‌ها پمپاژ می‌کند. حیات و پویایی جامعه و فرهنگ بسیار به اقتصاد وابسته است و امروز کشورهای پیشرفته امور اقتصادی را در اولویت قرار داده‌اند.
حمایت از بخش خصوصی به مهار تورم ختم می‌شود
- با توجه به نامگذاری سال به «مهار تورم و رشد تولید» گام نخست تورم‌زدایی چیست؟
نگاهی به سبد و سرانه درآمدی جمعیت بهترین معیار برای تعیین تورم و گرانی بشمار می‌رود
گام مهم مهار تورم ریشه در تولید دارد. حمایت از بخش خصوصی با ایجاد بسته‌های حمایتی و تشویقی راهکار مهمی است که به مهار تورم ختم می‌شود.
اقتصاد پویا و شکوفا ریشه در رشد و جهش تولید دارد، به نحوی که هر چه تولید افزایش یابد به تناسب آن تورم کاهش خواهد یافت.
ارزآوری ناشی از صادرات، اشتغال و دیگر پیامدهای تقویت موتور محرکه اقتصاد
- چه پیش‌نیازهای اقتصادی یا غیراقتصادی برای تورم‌زدایی پیشنهاد می‌کنید؟
اعمال سیاست‌های حمایتی از تولید بهترین راهکار برای جلوگیری از تورم است. تقویت بخش تولید به عنوان موتور محرکه اقتصاد می‌تواند در کنار ایجاد اشتغال پایدار، ارزآوری ناشی از صادرات را داشته باشد که این موضوع تاثیر بسزایی در کاهش تورم به سبب ارزآوری خواهد داشت.