به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، معاونت اداری، مالی و برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وظایف متعددی برعهده دارد که برنامه ریزی، نظارت و اتخاذ تدابیر لازم برای بهبود و توسعه و به کارگیری صحیح منابع انسانی، مالی، اطلاعاتی و فیزیکی، نظارت بر امور مربوط به تهیه و تنظیم بودجه جاری این وزارتخانه، سیاست گذاری در امور مربوط به امور اداری، استخدامی، بودجه و تشکیلات دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری وابسته از جمله برنامه های آن است.
نظارت بر امور مربوط به تهیه و تنظیم موافقت‌نامه‌های لازم پس از تصویب و ابلاغ بودجه کل کشور براساس فعالیت‌ها و برنامه‌ها و نظارت بر مصرف صحیح اعتبارات در قالب برنامه‌ها و فعالیت‌های مصوب و قوانین و مقررات مربوط و نظارت بر انجام امور مربوط به تنظیم پیشنهاد اصلاح بودجه وزارت علوم از دیگر برنامه های معاونت اداری، مالی و منابع وزارت علوم است.
ناگفته پیداست وزارتخانه گسترده‌ای مانند وزارت علوم با مجموعه‌ای متنوع از برنامه‌ها از جهت موضوعات مالی و اداری با چه چالش‌های بزرگی روبروست. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان نهاد اصلی متولی آموزش عالی، امر تحقیقات و پیشبرد فناوری و نوآوری، با دارا بودن نزدیک به ۲ میلیون نفر دانشجو در مجموع دانشگاه‌های جامع و تخصصی، دانشگاه‌های با ماموریت خاص و دانشگاه‌های پیام نور، جامع علمی کاربردی، فنی‌حرفه‌ای و موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی و همچنین وجود ۵۰ هزار و ۷۹۷ نفر عضو هیات‌علمی نیازمند بودجه‌ای مناسب برای تامین هزینه‌های مختلف مراکز آموزش عالی شامل دانشگاهها، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری، موسسات پژوهشی و مطالعاتی است.
این وزارتخانه کار خود را در دولت سیزدهم در حالی آغاز کرد که دانشگاهها به دلیل همه‌گیری کرونا، ۲ سال آموزش مجازی را پشت سر گذاشته بودند و با وجود کاهش هزینه‌ها با تنگناهای بودجه‌ای زیادی روبرو بودند. در همین وضعیت بود که معاون اداری، مالی و منابع انسانی وزارت علوم در نشست روسای دانشگاهها به تخصیص بیش از ۱۰۰ درصدی اعتبارات آموزش عالی در آخرین روزهای اسفند ۱۴۰۰ اشاره کرد و گفت: ما جبران معوقات بر جای مانده از سال‌های گذشته در زمینه حق التدریس و مانند آن را وظیفه خود می‌دانیم و برای تحقق آن همه مسوولان وزارتخانه به جد پیگیری و تلاش کردند و در نهایت موفق شدیم بیش از ۱۰۰ درصد اعتبارات آموزش عالی را از سازمان برنامه و بودجه تخصیص بگیریم.
دولت سیزدهم با اذعان به اهمیت فعالیت‌های وزارت علوم و توجه شخص رییس‌جمهوری به آن همچنین در سایه تاکیدات رهبر معظم انقلاب از ابتدای کار، قرار را بر حل این مشکلات گذاشت و با افزایش قابل توجه بودجه وزارتخانه در قوانین بودجه هر سال، همچنین تخصیص مبالغی بابت نوسازی تجهیزات از صندوق توسعه ملی به وزارت علوم و تخصیص بودجه‌ای برای اعطای پژوهانه به استادان جوان سعی در حل مشکلات و تقویت روحیه و انگیزه دانشمندان و استادان دانشگاه برای انجام امور تحقیقاتی خود داشته است.
پرداخت معوقات استادان حق‌التدریسی
علی خطیبی معاون اداری، مالی و منابع وزارت علوم با یادآوری رشد اعتبارات دانشگاهها در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ گفت: دانشگاهها امسال مشکلات مالی کمتری خواهند داشت و افق روشنی نسبت به سال گذشته دارند.
وزارت علوم به روند حمایت مالی از دانشگاهها ادامه داد و در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل اعتبارات مربوط به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و واحدهای ستادی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نسبت به سال ۱۴۰۰، حدود ۳۱ درصد رشد داشت. همچنین ۸۲ درصد از اعتبارات از محل منابع بودجه عمومی (۷۳ درصد هزینه‌ای و ۹ درصد تملک دارایی‌های سرمایه‌ای) تأمین می‌شد. مشارکت دانشگاهها و واحدهای ستادی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (سهم درآمدهای اختصاصی) در تأمین هزینه‌های مورد نیاز در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰، حدود ۱.۷ درصد افزایش داشته است.
وی به کاهش مشکلات مالی دانشگاه ها در پایان سال ۱۴۰۰ و سال گذشته اشاره کرد و اظهار داشت: با آغاز فعالیت مسوولان وزارت علوم در دولت سیزدهم متعهد بودیم که کسری بودجه دانشگاه ها را جبران کنیم.
خطیبی در گفت‌وگو با ایرنا به افزایش اعتبارات دانشگاه ها در سال جاری اشاره و تاکید کرد: در بودجه سال گذشته اتفاقات خوبی در مجلس شورای اسلامی و دولت برای دانشگاه ها رخ داد. رشدی که برای بودجه دانشگاه ها در قانون بودجه امسال اختصاص یافت متوسط بین ۳۰ تا ۳۵ درصد و بودجه پژوهشگاه ها تا ۱۵ درصد افزایش یافت.
وی درباره پرداخت نشدن حقوق استادان حق التدریسی هم گفت: حق التدریس استادان در پنج تا ۶ نیم سال، پرداخت نشده بود و وزارت علوم هم با توجه به دستور رییس جمهوری، قول پرداخت این تعهدات را داد. در هفته پایانی سال گذشته، حدود ۲ هزار میلیارد تومان به دانشگاه ها پرداخت شد و تخصیص همه دانشگاه ها ۱۰۰ درصد کامل شد.
این تخصیص‌ها در سال های گذشته تا ۸۵ درصد بود اما در سال گذشته تخصیص ها ۱۰۰ درصد اعمال شد البته تخصیص برخی دانشگاه ها که شرایط خاص و بدهی زیاد داشتند به بیش از ۱۰۰ درصد هم افزایش یافت. قسمت بیشتر مطالبات اعضای هیأت علمی پرداخت شد. با این حال، هنوز برخی دانشگاه ها مشکل و مطالبات معوقه دارند که در تلاش برای تأمین اعتبارات هستیم.
به گفته معاون اداری، مالی و منابع وزارت علوم، علاوه بر حق التدریسی ها، پرداخت حق التحقیق و پژوهانه (گرنت) استادان را هم از ابتدای سال ۱۴۰۱ به روز و مطالبات و معوقات در بسیاری دانشگاه ها با مبلغ ۲ هزار میلیارد تومان جبران شد.
رشد ۳۳ درصدی بودجه وزارت علوم در بودجه ۱۴۰۲
روند افزایش بودجه وزارت علوم در سال ۱۴۰۲ در سایه تلاش‌ها و چانه‌زنی‌های معاون اداری ادامه یافت و معاون مالی، اداری و منابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از رشد حدود ۳۳ درصدی بودجه این وزارتخانه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور خبر داد و گفت: این افزایش بودجه نشان از نگاه حمایتی دولت نسبت به وزارت علوم دارد.
خطیبی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درمورد مجموع بودجه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ اظهار داشت: مجموع بودجه این وزارتخانه شامل بودجه دانشگاهها، پژوهشگاه‌ها، موسسات پژوهشی و آموزشی در لایحه بودجه سال آینده بیش از ۵۲ هزار میلیارد تومان (همت) است.
وی ادامه داد: این بودجه به تفکیک شامل اعتبارات هزینه‌ای، فعالیت‌های عمرانی و درامدهای اختصاصی است. اعتبارات هزینه‌ای دانشگاهها و پارک‌های علم و فناوری، پژوهشگاه‌ها و موسسات پژوهشی با رشد ۳۴ درصدی به رقم نزدیک ۳۸ هزار میلیارد تومان (۳۸ همت) رسیده است. این بودجه برای تامین حقوق و دستمزد، فعالیت‌های نیروهای شرکتی، تغذیه و به طور کلی فعالیت‌های جاری است. بر همین اساس بودجه دانشگاهها ۳۳ درصد، بودجه پارک‌های علم و فناوری ۲۳ درصد و پژوهشگاه‌ها و بودجه موسسات پژوهشی ۲۸ درصد افزایش یافته است.
معاون مالی، اداری و منابع وزارت علوم خاطرنشان کرد: بودجه فعالیت‌های عمرانی دانشگاه ها و پارک‌ها با رشد ۱۸ درصدی به رقم چهار هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان (بیش از ۴ همت) رسیده است که با مجموع حدود ۳۸ هزار میلیارد تومان بودجه هزینه‌ای در مجموع به ۴۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد و مابقی ۱۰ هزار میلیارد تومان از محل درآمدهای اختصاصی دانشگاهها و پژوهشگاه‌ها باید تامین شود.
اعطای ۲۰۲ میلیارد تومان پژوهانه به استادان جوان و دانشمندان پُراستناد
یکی دیگر از اقدامات این معاونت تخصیص مبلغ ۵۲ میلیارد تومان برای تامین هزینه تحقیقات اعضای هیات علمی جوان مبلغ ۱۵۰ میلیارد تومان و دانشمندان پُراستناد یک‌دهم درصد، یک‌درصد و دو درصد به دانشگاهها ابتدای سال جاری بود.
خطیبی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا درمورد اقدام جدید وزارت علوم برای تامین بهتر هزینه تحقیقات در دانشگاهها اظهار داشت: در سال ۱۴۰۲ برای بهبود رشد علمی کشور اقدام جدیدی را انجام دادیم. به این صورت که به دستور وزیر علوم تمام اعضای هیات علمی جدید که از سال ۱۳۹۷ به بعد جذب شده‌اند، از دریافت پژوهانه یا کمک‌هزینه تحقیق برخوردار شوند.
وی توضیح داد: روند اعطای پژوهانه در دانشگاهها روند پیچیده‌ای است و استادان جوان معمولا برای دریافت پژوهانه با سختی روبرو هستند. استادان باید با اعتبار شخصی مواد لازم را بخرند و آزمایش‌ها را انجام دهند و بعد از چاپ مقاله بتوانند برای پژوهانه درخواست بدهند. پژوهانه معمولا به استادانی داده می‌شد که دستاورد علمی داشته باشند و آن را با چاپ مقاله یا کتاب یا ثبت اختراع ثابت کنند تا شامل دریافت پژوهانه شوند.
معاون وزیر علوم ادامه داد: هر دانشگاهی برای هر کدام از این دستاوردها امتیازی قائل است و بر اساس میزان اعتبار خود و امتیازی که استاد کسب می‌کند، به استاد پژوهانه می‌دهد که باید صرف تحقیقات شود. استادان باسابقه معمولا مشکلی ندارند؛ زیرا بعد از سال‌ها کار و دستاورد می‌توانند با امتیازهای کسب شده، از پژوهانه دانشگاه برخوردار شوند. ولی استادان جوان معمولا مشکل داشتند. به همین منظور برای استادان تازه استخدام که از ۱۳۹۷ به بعد استخدام شده‌اند، پژوهانه در نظر گرفته شد.
در مورد جزئیات این پژوهانه اینجا بیشتر بخوانید.
تخصیص مبلغی با دستور رهبری برای نوسازی تجهیزات آزمایشگاهی
سخنگوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز اواخر سال گذشته ۱۴۰۱ از تخصیص بودجه خوبی برای نوسازی تجهیزات آزمایشگاهی با درخواست وزیر علوم از رهبر معظم انقلاب و محل صندوق توسعه ملی به نوسازی تجهیزات آزمایشگاهی خبر داد.
علی شمسی‌پور در این مورد گفت: با مجوز ایشان رقم خوبی بابت نوسازی تجهیزات از صندوق توسعه ملی به وزارت علوم تزریق می شود تا به دانشگاه های مختلف داده شود. تجهیزات آزمایشگاهی به‌تدریج نوسازی می شود و اگر این روند ادامه یابد، می توان پیش بینی کرد در سال های آینده نتایج آن در تولیدات علمی مشخص می شود.
وی اقدام دیگر را افزایش کمک هزینه پژوهشی استادان جوان دانشگاه دانست و ادامه داد: درصد زیادی از تولیدات علمی توسط بخش کوچکی از اعضای هیات علمی انجام می شود؛ برای رفع این مساله در حال اصلاح آیین نامه ها هستیم تا همه اساتید بتوانند در این زمینه فعال باشند و مشوق ها و حمایت های زیادی از استادان جوان می شود.
سخنگوی وزارت علوم تاکید کرد: وزیر علوم اصرار دارد استادان جوان تا پنج سال اول تدریس، گرنت (کمک‌هزینه پژوهشی یا پژوهانه) خوبی برای پژوهش دریافت کنند تا این استادان هم در تولید علمی نقش داشته باشند.
تاکید بر تخصیص ۳ درصد بودجه فرهنگی از بودجه کل دانشگاهها
معاون اداری وزارت علوم نیز مانند وزیر علوم بر تخصیص سه درصد از کل بودجه دانشگاهها به فعالیت‌های فرهنگی در موقعیت‌های مختلف تاکید کرد.
خطیبی در پنجاه و هشتمین اجلاس معاونان فرهنگی و اجتماعی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور دی ماه گذشته اظهار داشت: از ابتدا، تکلیف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع این بوده که به بخش فرهنگی توجه ویژه شود و این تأکید به حدی بود که حتی مقرر شد تا سه درصد بودجه دانشگاهها متمرکز بر برنامه‌های فرهنگی باشد.
وی افزود: دلیل این دستور، این بود که اگر شما بر سرفصل‌های فرهنگی هزینه نکنید، مجبور می‌شوید بسیار زود برای سرفصل‌های دیگری چندین برابر بیشتر هزینه کنید. نمونه این ماجرا را در مساله اغتشاشات اخیر مشاهده کردیم؛ همین‌که تعطیلی بیش از دوساله دانشگاهها به خاطر کرونا، شرایطی را رقم زد که پس از تحمیل هزینه‌های سنگین به مراکز آموزش عالی، زمینه برای بروز اغتشاشات و ناآرامی‌هایی فراهم شد که بدون شک اگر در آن مدت بر روی مسائل فرهنگی هزینه می‌شد، ابعاد و تبعات غیرقابل پیش‌بینی آن برای دانشگاهها به‌مراتب کمتر بود.
پرداخت۳۵۰ میلیارد تومان اعتبار تعمیر و تجهیز به دانشگاهها
معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین ابتدای شهریور گذشته در اجلاس روسای دانشگاهها از پرداخت مبلغ ۳۵۰ میلیارد تومان بودجه تعمیر و تجهیز به دانشگاهها خبر داد و گفت: این مبلغ حدود ۵۰ درصد از کل بودجه تعمیر و تجهیز دانشگاهها و مراکز آموزش عالی است.
خطیبی افزود: اواخر مرداد نیز ۱۷۰ میلیارد تومان بودجه تعمیر و تجهیز به حساب دانشگاهها واریز شد و باقیمانده این ردیف بودجه نیز در ماه‌های آتی جذب خواهد شد.
احداث ۲۰۰ هزار واحد خوابگاه‌های متاهلی/ تحویل ۳۰۰ واحد خوابگاه متاهلی
وی همچنین اخیرا از تحویل ۳۰۰ واحد خوابگاهی متاهلی حداقل ۴۵ متری تا پایان سال جاری خبر که از این تعداد ۱۵۰ واحد در هفته دولت (دوم تا هشتم شهریور) خبر داد و گفت: این خوابگاه‌ها بیشتر در استان اصفهان، استان سیستان و بلوچستان، اردبیل قرار دارند.
افزون بر این خطیبی اخیرا از اختصاص هزار هکتار از اراضی مازاد دانشگاهها به طرح تامین مسکن دانشگاهیان خبر داد و گفت: در راستای سیاست های دولت سیزدهم و دستورات ریاست محترم جمهوری مبنی بر اجرای طرح نهضت ملی مسکن، که دستگاه های اجرایی مکلف به مشارکت شده اند، آموزش عالی و دانشگاه های زیر مجموعه وزارت علوم، بالغ بر هزار هکتار از اراضی دانشگاهها که در طرح تفصیلی دارای برنامه ریزی نبوده‌اند را به طرح تامین مسکن دانشگاهیان اختصاص دادند.
وی افزود: هدف طرح تامین مسکن دانشگاهیان، کمک به مسکن‌دار شدن اعضای هیئت علمی، کارکنان دانشگاهها و نخبگان علمی کشور در استان‌های مختلف است.
معاون وزیر علوم در خصوص تامین مالی این طرح گفت: طی پیگیری‌ها صورت گرفته با بانک مرکزی، تمام تسهیلات طرح نهضت ملی مسکن و وام بانک‌ها و همچنین وام اعضای هیئت علمی در حوزه خرید مسکن برای طرح تامین مالی مسکن دانشگاهیان قابل استفاده است.
خطیبی در خصوص ساخت خوابگاه‌های متاهلی هم اظهار داشت: با توجه به دستورات رییس جمهوری، اسناد بالادستی و قانون جوانی جمعیت، تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت راه و شهرسازی منعقد شد که طی آن ۲۰۰ هزار واحد خوابگاه متاهلی برای دانشجویان متاهل تمام مقاطع تحصیلی در اراضی دانشگاهها احداث می شود.
واکاوی ارائه راهکاری برای اداره مالی دانشگاهها
البته موضوع مدیریت مالی دانشگاهها و حکمرانی نوین در مراکز آموزش عالی همواره مطرح بوده است و معاون اداری، مالی و منابع وزارت علوم نیز در موقعیت‌های مختلف به لزوم چاره‌اندیشی برای این امر اشاره کرده است.
خطیبی در اجلاس روسای دانشگاهها به تاریخ ۱۶ و ۱۷ دی ۱۴۰۱ گفت: تعداد دانشجویان شهریه پرداز کاهش یافته و به ۲۰ درصد رسیده است و تعداد دانشجویان تحصیل رایگان به نسبت کل دانشجویان نیز ۸۰ درصد است.
وی افزود: شهریه‌ای که از دانشجوی شهریه پرداز می‌گیریم به اندازه سرانه هزینه آن دانشجو نیست و این نشان می دهد مباحث اقتصاد آموزش عالی نیازمند بررسی و موشکافی است. راهی جز این نداریم که برخی هزینه‌ها را به قیمت تمام شده حساب کنیم، اعتبارات دولتی ما باید برای ارتقای فعالیت پژوهشی و فرهنگی دانشگاهها استفاده شود نه هزینه‌های جاری.
در حال حاضر حدود ۹۴ درصد از بودجه دانشگاهها خرج حقوق و دستمزد و هزینه‌های پرسنلی می‌شود. اعتباری که خرج پژوهش می‌شود سه درصد از کل بودجه دانشگاه است و دو درصد از بودجه دانشگاه نیز هزینه‌های دانشجویی است.