علی‌باقر طاهری‌نیا در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد برنامه‌های وزارت علوم در دو سال گذشته توضیح داد: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم در چارچوب اسناد بالادستی، رهنمودهای رهبر معظم انقلاب، نقشه جامع علمی کشور و سند تحول دولت، پنج اولویت را به عنوان اولویت‌های خود در این دوره تعیین و مجموع فعالیت های ستادی، سیاست گذاری و عملکرد دانشگاه ها را ذیل آنها راهبری کرده است.
وی ادامه داد: این اولویت‌ها شامل مرجعیت و دیپلماسی علمی، فناوری و نوآوری؛ آموزش، پژوهش و برونداد هدفمند؛ نوآوری فرهنگی و فرهنگ نوآوری؛ شاگرد، فناوری و نوآورپروری؛ تولید، خدمت، ثروت و سرمایه از دانش است.
نگهداشت نخبگان؛ محور اول برنامه‌های وزارت علوم
استاد دانشگاه تهران تاکید کرد: در چارچوب این مجموعه اسناد و محورهای اصلی، موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی به عنوان کانون تفکر آموزش عالی و متولی تدوین و انعکاس عملکرد وزارت علوم و ارائه آن به شورای اطلاع رسانی دولت گزارش های دوره‌ای را به صورت فصلی و اخیرا گزارش دوسالانه‌ای را در مورد روند اجرای سیاست‌ها به شورای اطلاع رسانی دولت ارائه داده است.
وی با اشاره به سه محور در برنامه‌های وزارت علوم تاکید کرد: وزارت علوم اولویت‌های خود را در چند محور عمده سیاست‌گذاری اجرا کرده است. محور اول؛ حفظ، نگهداشت و چرخش نخبگان است که این امر مبتنی بر نیاز و دغدغه جامعه و خانواده هاست. این اولویت در سطح سیاست گذاری، برنامه ها و اقدامات اجرایی شده است.
وی با اشاره به مصادیق اجرایی این محور گفت: نظام مدیریتی حاکی از جوانگرایی در وزارت علوم است تا از ظرفیت نخبگان استفاده و اهداف نگهداشت آنها محقق شود، البته تکریم پیشکسوتان هم فراموش نشده و دعوت از آنها در مناسبت های مختلف نشان دهنده این امر است. معمولا آیین تکریم و معارفه روسای دانشگاه‌ها با دعوت از روسای ادوار دانشگاه ها انجام می شود؛ بنابراین جوانگرایی مدیریتی و تکریم از پیشکسوتان سیاست اجراشده وزارت علوم بوده و ترکیب شورای معاونان وزیر علوم نیز گواه این امر است.
تلاش برای نگهداشت استادان جوان
معاون وزیر علوم دومین اقدام اجرای این اولویت را حمایت از استادان جوان دانشگاه دانست و افزود: استادان جوان، پژوهشگران و اعضای هیات علمی یکی از اقشار در معرض مهاجرت هستند و وزارت علوم برای نگهداشت آنها در حد توان از جهت مالی و مدیریتی تلاش کرده است. در همین زمینه اخیرا از ۶ هزار استاد تازه استخدام شده (طی ۵ سال اخیر) با اعطای پژوهانه ویژه حمایت شد که میزان این پژوهانه در برخی رشته ها تا ۱۰۰ میلیون تومان بود.
وی یکی دیگر از اقدامات را استقرار نظام سنجش و انگیزش اعضای هیات علمی برشمرد و افزود: این نظام برای تقویت انگیزه در اعضای هیات علمی در موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی تدوین شد. همچنین افزایش مجموعه پایه‌های تشویقی برای اعضای هیات علمی به ۶۰ پایه از دیگر اقدامات بود و به این معناست که هر چه عضو هیات علمی بیشتر تلاش کند، بیشتر از او حمایت می شود.
طاهری‌نیا تصریح کرد: پایه‌های تشویقی که جدیدا ابلاغ شده از جامعیت برخوردار است و تلاش‌های استادان رشته‌های مختلف در علوم انسانی، علوم پایه، کشاورزی و محیط زیست در زمینه فعالیت‌های مختلف شامل طرح پژوهشی، کرسی نظریه پردازی، مقاله، فعالیت های فرهنگی و غیره را دربرمی‌گیرد که این امر نشان‌دهنده توجه به انگیزه اعضای هیات علمی در برنامه‌ریزی‌هاست.
رییس مجمع پژوهشگاه های کشور، حمایت از نخبگان و رتبه های برتر کنکور را نیز در راستای حفظ و نگهداشت نخبگان برشمرد و افزود: در این زمینه وزارت علوم، از رتبه های زیر ۲۰۰ آزمون سراسری با اعطای بورس حمایت می کند تا هم رشته های خاص و رشته های علوم انسانی و علوم پایه تقویت شود و هم رتبه های برتر کنکور انگیزه ماندگاری در کشور داشته باشند.
محور دوم در مجموعه سیاست ها و اقدامات وزارت علوم اتخاد رویکرد فرهنگی و تربیتی در حوزه های مختلف است. وزارت علوم تلاش کرده در زمینه آموزش، پژوهش و اقدامات اجرایی وجه فرهنگی و تربیتی سیاست‌ها و عملکردها پررنگ باشد و ذیل مفهوم شاگردپروری بخشی از این سیاست‌ها را تعریف کند.
وی ادامه داد: همچنین در انتخاب مدیران، تاکید بر تخصیص پنج درصد بودجه دانشگاه‌ها به فعالیت‌های فرهنگی، استخدام اعضای هیات علمی جوان و جدید به حوزه موضوعات فرهنگی و تربیتی توجه شده و طرح منش استادی برای این استادان با همین هدف طراحی و اجرا شده است.
تدوین آیین‌نامه تالیف کتب درسی
طاهری‌نیا یکی دیگر از مصادیق توجه به موضوعات فرهنگی و تربیتی را در این دوره وزارت علوم تدوین آیین‌نامه تالیف کتاب های درسی برشمرد و تاکید کرد: کتاب درسی نماد محتوا و یکی از سه ضلع یاددهنده، یادگیرنده و محتواست. کتاب درسی کارکرد ویژه رسانه‌ای، آموزشی و تربیتی دارد و فراتر از انتقال دانش تخصصی، کارویژه آموزشی تخصصی و تربیتی برای آن وجود دارد؛ برای اینکه بتوانیم این کارویژه تخصصی را احیا کنیم، آیین‌نامه ای را برای تالیف کتب درسی تدوین کردیم که به‌زودی ابلاغ می‌شود.
وی افزود: در حالی که در شرایط موجود در برخی رشته‌ها با فقر کتاب درسی تالیفی روبرو هستیم و کتاب‌ها بیشتر ترجمه و ناقص هستند، استادانی که بر اساس این آیین نامه کتاب بنویسند، به شکل خاص حمایت می شوند.
استاد دانشگاه تهران توضیح داد: بر اساس این آیین‌نامه در هر رشته‌ای که کتاب تالیف می‌شود، استاد باید به مباحث هویتی و تمدنی هم توجه کرده و به پیشینه‌های تاریخی ایرانی آن هم اشاره کند تا به دانشجو انگیزه، امید و هویت بدهد.
توجه توأمان به مرجعیت علمی و علم نافع
رییس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، محور سوم را توجه توأمان وزارت علوم به مرجعیت علمی، توسعه علم نافع و حل مشکلات کشور از طریق روش‌های دانش بنیان دانست و گفت: وزارت علوم در این دوره هم به تولید علم نافع برای حل مشکلات کشور توجه دارد و هم به ضرورت کسب مرجعیت علمی، طوری که هیچ کدام نباید تحت شعاع دیگری قرار بگیرد.
طاهری‌نیا تاکید کرد: وزارت علوم برای تولید علم نافع مبحث بورس صنعت و آموزش هدفمند و مهارتی و سامانه نان را ایجاد کرده و توسعه داده است و به موازات آن به تولید علم در مرزهای دانش و حمایت از دانشمندان برتر و ۱ درصد و ۲ درصد با اعطای پژوهانه ویژه ای پرداخته است.
وی گفت: نتیجه تلاش برای کسب مرجعیت علمی نمایه سازی نشریات داخلی در نمایه های بین المللی مانند اسکوپوس و وب‌اوساینس است.
به گزارش ایرنا، موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، در راستای راه اندازی شبکه متخصصان آموزش عالی اولین گردهمایی آینده‌پژوهان آموزش عالی را آذر ماه ۱۴۰۱ برگزار کرد. در این گردهمایی مهمترین کلان‌روندها در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی که در آینده دانشگاه ها، نظام آموزش عالی و علم و فناوری ایران اثر گذارند و مهمترین مشخصه های دانشگاه ها و نظام آموزش عالی آینده در سیاست‌گذاری، مدیریت، برنامه ریزی، ارزیابی و اثربخشی اجتماعی با حضور صاحب‌نظران این عرصه بررسی شد.
موسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی به عنوان یک سازمان مستقل برای همکاری و همفکری با وزارت علوم و آموزش عالی در سال ۱۳۴۸ پس از طی مراحل قانونی تاسیس شد، اما پس از سال ها فعالیت در سال ۱۳۶۰ منحل شد. همزمان با طراحی برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و تدوین برنامه بخش آموزش عالی و تحقیقات، کمبود مطالعات و تحقیقات و اطلاعات مستند علمی و نیروی انسانی متخصص، باتجربه، کاردان و آشنا به امر برنامه ریزی توسعه در آموزش عالی محسوس بود، پس از بررسی های کارشناسی پیشنهاد شد موسسه ای با نام موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی تاسیس شود. اساسنامه موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۶۹ توسط شورای گسترش آموزش عالی به تصویب رسید.
این موسسه از سال ۱۳۷۰ با امکانات مرکز آمار و برنامه ریزی آموزشی شروع به کار کرد و با گذشت مدت زمانی در حدود ۲ سال، سرانجام تشکیلات و نمودار سازمانی آن در تاریخ ۱۲ مرداد ۱۳۷۲ به تصویب سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید و فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرد.
موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی اکنون هفت گروه پژوهشی به نام‌های اقتصاد آموزش عالی و بررسی نیروهای انسانی، برنامه ریزی آموزش عالی، پژوهش‌های آماری و فناوری اطلاعات، مطالعات تطبیقی و نوآوری در آموزش عالی، مطالعات مدیریت آموزش عالی، نوآوری آموزشی و درسی، آینده پژوهی و نظریه پردازی در آموزش عالی دارد.