به گزارش خبرنگار ایرنا، آسمان ایران قرار بود مهرماه سال ۱۳۹۹، اتفاقی بی‌نظیر و پدیده کم‌سابقه‌ای را تجربه کند؛ قرار بود ایرتاکسی‌ها یا همان تاکسی‌های هوایی بر فراز آسمان به حرکت درآیند و بار بخشی از حمل‌ونقل عمومی کشور را به‌دوش بکشند.
اما رؤیای راه‌اندازی ایرتاکسی‌ها در آن مقطع زمانی آن طور که باید محقق نشد و هنوز هم این نوع هوانوردی که جزو هوانوردی عمومی تلقی می‌شود، نتوانسته در ایران به جایگاه مطلوبی دست یابد.
رونق صنعت هوانوردی عمومی در جهان
این در حالیست که صنعت هوانوردی عمومی در جهان از رونق بسیار گسترده‌ای برخوردار است و حتی بیشترین ترافیک هوایی دنیا را در شرایط کنونی به خود اختصاص داده است.
بسیاری از متخصصان در این زمینه ضعف نظارت و نبودن قوانین و مقررات مشخص و عدم استفاده صحیح از زیرساخت‌ها را بخشی از حلقه‌های مفقوده توسعه هوانوردی عمومی در کشور می‌دانند و معتقدند تا زمانی که این مشکلات حل نشود، امکان توسعه در این بخش وجود ندارد.
آنها بر این باور هستند که توسعه هوانوردی عمومی در کشور نیازمند وجود زیرساخت‌هایی از جمله فرودگاه، قوانین و مقررات و توانمندی‌های لازم است.
اگر چه کشور ایران از قابلیت‌های بسیار خوبی در این زمینه بهره می‌برد.
در استان فارس نیز توانمندی توسعه هوانوردی عمومی وجود دارد و زیرساخت‌ها نیز به صورت نسبی فراهم است، اما بعضا مشکلاتی در این عرصه وجود دارد که مانع از توسعه این بخش شده است.
برای توسعه هوانوردی عمومی چه پرسش‌هایی مطرح است؟
در حال حاضر این پرسش‌ها مطرح است که بر اساس آیین‌نامه توسعه حمل و نقل هواپیماهای کوچک چه هواپیماهایی می‌توانند در بخش هوانوردی عمومی ایران و استان فارس استفاده شوند؟
آیا مطالعه ای در خصوص اینکه هر استان کشور چه پتانسیلی برای توسعه هوانوردی عمومی دارد صورت گرفته است؟
آیا هوانوردی عمومی رقیبی برای هوانوردی تجاری یا ایرلاین‌ها است، حوزه‌های کسب و کار هوانوردی عمومی شامل چه حوزه‌هایی می‌شود و این صنعت چه تأثیری بر اشتغالزایی و توسعه اقتصادی کشور دارد؟
یک کارشناس هوانوردی معتقد است هوانوردی عمومی یکی از حوزه‌های پُربازده و رو به رُشد در صنعت هوانوردی است که امروزه سهم قابل توجهی در تأمین نیازهای مربوط به حمل و نقل افراد و بعضا کالا در کشورهای پیشرفته به ویژه در کشورهای در حال توسعه را به خود اختصاص می‌دهد و نقش مهمی در رونق اقتصادی کشور دارد.
بخش‌های مختلف صنعت هوانوردی
محمد شفیع‌خانی که نقش صنعت هوانوردی را در رُشد اقتصاد حائر اهمیت می‌داند در گفت‌وگو با ایرنا افزود: صنعت هوانوردی در یک تقسیم‌بندی کلی به سه حوزه هوانوردی نظامی، خطوط هواپیمایی دارای برنامه پروازی برنامه‌ریزی شده که از آن به عنوان هوانوردی تجاری یا بازرگانی یاد می کنیم و هوانوردی عمومی قابل طبقه‌بندی است.
این مدرس هوانوردی ادامه داد: هوانوردی نظامی بیانگر هواپیماهای جنگنده و زیر نظر ارتش کشورهاست و هوانوردی تجاری یا بازرگانی شامل پروازهای برنامه‌ریزی شده است که توسط شرکت‌های هواپیمایی بزرگ صورت می‌گیرد.
شفیع‌خانی اضافه کرد: می‌توان گفت هوانوردی تجاری همان فعالیت ایرلاین‌ها است که در کشور ما و دیگر کشورهای جهان انجام می‌شود اما هوانوردی عمومی که ما از آن به عنوان حمل و نقل هواپیماهای کوچک یاد می‌کنیم در اصل شامل پروازهای برنامه‌ریزی نشده است.
وی در رابطه با هوانوردی عمومی گفت: بر اساس آخرین تعریف سازمان بین المللی هوانوردی غیر نظامی(ایکائو) هر فعالیت هوانوردی به غیر از فعالیت ایرلاین‌ها را هوانوردی عمومی گویند؛ در حقیقت هوانوردی عمومی از نظر تعداد هواپیما در ناوگان هوایی، بیشترین تعداد هواپیما را به خود اختصاص داده و شامل تمامی فعالیت‌های مرتبط با طراحی، ساخت، پرواز، تعمیرات و نگهداری همچنین فعالیت‌های صنعتی، آموزشی و پژوهشی مرتبط با وسایل پرنده‌ای است که در خارج از حوزه هوانوردی نظامی و نیز خطوط هوایی دارای پروازهای برنامه‌ریزی شده، صورت می‌گیرد.
هوانوردی عمومی راهی برای تأمین نیازهای مربوط به حمل و نقل افراد و کالا
این کارشناس هوانوردی یادآور شد: یکی از حوزه‌های پُربازده و رو به رُشد در صنعت هوانوردی، بخش هوانوردی عمومی است که امروزه سهم قابل توجهی در تأمین نیازهای مربوط به حمل و نقل افراد و بعضا کالا در کشورهای پیشرفته به ویژه در کشورهای در حال توسعه به خود اختصاص می‌دهد.
وی افزود: با توجه به پراکندگی و وسعت جغرافیایی برخی کشورها و محدودیت‌های موجود در بستر حمل و نقل زمینی، هوانوردی عمومی توانسته است از آغاز فعالیت‌های خود، فرصت مناسبی برای توسعه این حوزه در دنیا فراهم آورد.
او در پاسخ به این پرسش که آیا کشور ایران از هوانوردی عمومی بهره می‌برد، گفت: برای پاسخ دادن به این پرسش باید به گذشته برگردیم، هوانوردی عمومی در ایران با تأسیس چهار شرکت هواپیمای کوچک در سال‌های ۱۳۳۷، ۱۳۴۵ ،۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ شروع به کار کرد، این شرکت‌ها در آن زمان عمدتا پروازهای غیر برنامه‌ریزی دربستی برای سازمان‌ها و ارگان‌ها تا سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب انجام می‌دادند تا اینکه کار این شرکت‌ها در سال ۵۹ متوقف شد.
احیای هوانوردی عمومی در ایران
شفیع‌خانی اضافه کرد: از آنجا که هوانوردی عمومی ۱۶برابر ناوگان ایرلان‌های دنیاست و خود مولد کسب و کارهای کوچک در صنعت هوانوردی و رونق بخش اقتصادی آن است مدیران وقت صنعت هوانوردی در سال ۹۸ تصمیم گرفتند تا هوانوردی عمومی را در کشور احیا کنند، از این رو اقدام به نگارش آیین‌نامه حمل و نقل هواپیماهای کوچک کردند تا از هواپیماهایی که می‌توانند در بخش هوانوردی عمومی ایران فعال شوند استفاده کرد و حوزه‌های کسب و کاری این بخش نظام‌مند شوند.
مهندس تعمیر و نگهداری هواپیما افزود: اکنون این آیین‌نامه به تصویب شورای عالی هواپیمایی کشوری رسیده و ریل‌گذاری‌ها برای سرمایه گذاران صورت گرفته است.
وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه بر اساس آیین‌نامه توسعه حمل و نقل هواپیماهای کوچک چه هواپیماهایی می‌توانند در بخش هوانوردی عمومی ایران استفاده شوند، گفت: بر اساس قانون، هواپیماهایی که در این بخش می‌توانند مورد بهره‌برداری قرار گیرند باید دو ویژگی داشته باشند، در واقع تعداد صندلی آنها باید بین ۴ تا ۱۹ صندلی باشد و حداکثر وزن هواپیماها هنگام برخاستن از زمین هشت هزار و ۶۱۸ کیلوگرم یا به صورت تقریبی حداکثر ۹تُن باشد.
شفیع‌خانی در رابطه با اینکه آیا هوانوردی عمومی رقیبی برای هوانوردی تجاری است، افزود: هوانوردی عمومی نه تنها رقیبی برای ایرلاین‌ها از جهت درآمدزایی نیست بلکه می‌تواند به ایرلاین‌های کشور با هدف افزایش مسافر و ایجاد افزایش فرکانس پروازی در کشور کمک شایانی کند.
اقتصاد فرودگاهی کشور تحت تأثیر فقدان هوانوردی عمومی
وی با اعتقاد به اینکه اقتصاد فرودگاهی کشور به شدت تحت تأثیر فقدان هوانوردی عمومی است، گفت: امروزه بیش از ۹۰درصد پروازها فقط در ۱۰درصد فرودگاه‌های کشور صورت می‌گیرد و این به دلیل کمبود شدید هواپیماهای زیر ۱۰۰ صندلی ایرلاین های داخلی است که موجب می‌شود فرکانس پروازی بین نقاط جغرافیایی نزدیک به هم کمترین میزان خود باشد، از طرفی برای ایجاد اشتغال در صنعت هوانوردی بهترین راه توسعه حمل و نقل هواپیماهای کوچک است.
این مدرس هوانوردی اضافه کرد: براساس مرکز آمار ایران، جمعیت شهرنشین ایران در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۴۸ میلیون نفر اعلام کرده که با احتساب۶/۱ درصد افزایش جمعیت این رقم در سال ۱۴۰۴ به عددی بین ۶۰ تا ۶۵ میلیون نفر خواهد رسید؛ لذا در سال ۱۴۰۴ ما در کشور تقریبا به هشت هزار و ۱۰۰ خلبان در هوانوردی عمومی و ۲هزار هواپیمای فوق سبک نیازمند خواهیم بود تا بتوانیم به اهداف خود در صنعت هوانوردی به واسطه هوانوردی عمومی یعنی رونق بخش اقتصادی و ایجاد اشتغال در صنعت هوایی برسیم.
وی اضافه کرد: هوانوردی عمومی تنها راه توسعه ناوگان هوایی کشور در سایز ها و مدل‌های دیگر است که در شرایط کنونی تأمین آن از ناوگان هوانوردی تجاری ساده‌تر، به صرفه‌تر و دردسترس‌تر خواهد بود.
پتانسیل استان‌های مختلف کشور برای توسعه هوانوردی عمومی
شفیع‌خانی در پاسخ به این پرسش که آیا مطالعه‌ای در خصوص اینکه هر استان کشور چه پتانسیلی برای توسعه هوانوردی عمومی دارد صورت گرفته است، گفت: بر اساس میانگین جهانی در کشورهای پیشرفته به ازای هر هواپیمای تجاری باید۱۶ تا ۲۰ فروند هواپیما در هوانوردی عمومی وجود داشته باشد که متأسفانه این نسبت در کشورهایی همچون ایران هفت دهم است.
وی یادآوری کرد: تاکسی هوایی که یکی از ارکان مهم در هوانوردی عمومی به شمار می‌رود جزو خطوط هواپیمایی منطقه‌ای (درون استانی) قرار می گیرد، اصولاً برای پروازهای منطقه‌ای به علت مسافت کم، هواپیماهای ۴تا حداکثر ۱۹ نفره مورد استفاده قرار می‌گیرد و با مطالعات انجام گرفته در خصوص فرودگاه‌های داخل استانی و شرایط صنعتی _ گردشگری هر استان در کشورمان ،تعداد هواپیماهای مورد نیاز برای ایجاد خطوط هوایی منطقه‌ای تخمین زده شده است.
شفیع‌خانی با بیان اینکه تعداد هر هواپیما برای هر استان به ازای هواپیمای ۱۹ نفره محاسبه شده است، گفت: برای آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل ۲ هواپیما، اصفهان، یزد، ایلام، چهارمحال بختیاری و بوشهر یک هواپیما، تهران، کرج، قم، قزوین،زنجان، مرکزی و سمنان چهار هواپیما، خراسان رضوی، شمالی ، جنوبی و گرگان سه هواپیما، خوزستان ۲ هواپیما، سیستان و بلوچستان، کرمان، مازندران و گیلان یک هواپیما، فارس، کرمانشاه ، کردستان، همدان و هرمزگان هر کدام ۲ هواپیما تخمین زده شده است.
مهندس اویونیک هواپیما افزود: تمام استان‌های کشور به ویژه استان‌هایی مانند فارس، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، خوزستان و آذربایجان شرقی و غربی دارای پتانسیل و استعداد بالقوه جهت تأسیس تاکسی هوایی هستند.
حوزه‌های کسب و کار هوانوردی عمومی
وی در خصوص حوزه‌های کسب و کار هوانوردی عمومی گفت: در تمام کشورهای جهان بخش خصوصی متصدی اصلی هوانوردی عمومی است، در ایران نیز ۶حوزه کسب و کار هوانوردی عمومی از جمله ایرتاکسی، ایرتور، ایرسرویس، ایرچارتر، ایر کوریر و ایرکامیوتر جهت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تعریف شده است.
ایرتاکسی با هدف سفرهای درون استانی
شفیع‌خانی در رابطه با ایرتاکسی گفت: ایرتاکسی یا همان تاکسی هوایی همان حمل و نقل هوایی در یک محدوده جغرافیایی کوچک مانند درون یک استان است؛ این حوزه کسب و کار هوایی می‌تواند هم به صورت پروازهای برنامه‌ریزی شده و هم غیر برنامه‌ریزی شده انجام شود و معمولا از هواپیماهای دارای موتور پیستونی به جای موتور جت در این حوزه استفاده می‌شود.
ایرتور گزینه‌ای برای گردشگران
وی ایرتور را رو به رشدترین حوزه کسب و کار هوانوردی عمومی در ایران و سر تا سر دنیا علی الخصوص کشورهایی که دارای جاذبه‌های زیاد طبیعی و گردشگری هستند دانست و گفت: ایرتور همان تورهای هوایی به شکل گروهی است که در آن مسافران به جای اینکه از اماکن تاریخی و جاذبه‌های طبیعی کشورمان ایران به صورت زمینی بازدید کنند به صورت هوایی بازدید خواهند کرد که افزون بر صرفه جویی در وقت برای بازدیدکنندگان دارای جاذبه های بصری بیشتری برای توریست های خارجی خواهد بود و درآمد ارزی قابل توجهی برای کشور خواهد داشت.
ایرسرویس راهکاری جهت راه‌اندازی آمبولانس هوایی
شفیع‌خانی با بیان اینکه ایر سرویس یا خدمات هوایی یکی دیگر از حوزه‌های کسب و کار هوانوردی است که در جهان دارای تنوع گوناگونی از خدمات است، گفت: خدمت هوایی که در کشورمان در این بخش موردتوجه مسئولین و مدیران صنعت هوایی است و نیاز جدی کشور است بخش آمبولانس هوایی است؛ متأسفانه در کشور شرکت‌های تخصصی خصوصی در بخش خدمات بهداشتی و درمانی به صورت هوایی نداریم و این یک خلا جدی در بخش هوایی ماست.
ایرچارترها با شعار در هر زمان و در هر مکان
وی با اعتقاد به اینکه ایرچارترها در واقع همان ایرتاکسی‌ها هستند که در محدوده‌های جغرافیایی وسیع‌تر و برای مسافت‌های طولانی‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند، افزود: پروازهای ایرچارتر همانند پروازهای تاکسی هوایی بر اساس تقاضا شکل می‌گیرد؛ پروازهایی که شعار آن پرواز در هر زمان و هر مکان بر اساس تقاضا است، در این حوزه کسب و کاری بیشتر از هواپیماهای دارای موتور تربو پراپ و موتور جت‌های ارزان قیمت استفاده می‌شود.
ایر کوریر برای حمل و نقل بار و محموله‌ها
این مدرس هوانوردی ایر کوریر را از دیگر حوزه‌های مهم کسب و کاری در هوانوردی عمومی در سرتاسر دنیا قلمداد کرد و گفت: رسالت این بخش جابه‌جایی و حمل و نقل مسافران و انسان‌ها نیست بلکه حمل و نقل بار و محموله‌ها است؛ نکته حائز اهمیت در رابطه با ایر کوریرها این است که صاحبین مشاغل برای جابه جایی کالاهایی باید از ایرکوریر استفاده کنند که زمان در کیفیت و قیمت آن کالاها تأثیرگذار باشد.
ایرکامیوترها هواپیماهایی با ۱۹صندلی
وی با بیان اینکه ایرکامیوترها هواپیماهای ۱۹صندلی هستند که به صورت برنامه ریزی شده پرواز می‌کنند، گفت: این حوزه کسب وکاری هوانوردی عمومی سبب اصلاح شبکه پروازی هر کشور از جمله ایران می شود؛ متصدیان و مدیران هوانوردی هر کشور با ایر کامیوترها می‌توانند یک شبکه عظیم مویرگی حمل و نقل هوایی را ایجاد کنند و پروازهای نقطه به نقطه ایرلاین ها را به حداقل برسانند و از هدر رفت سرمایه مادی و معنوی ایرلاین ها جلوگیری کنند.
چه مشکلاتی سد راه هوانوردی عمومی در استان فارس شده است؟
با افزایش تقاضا برای حمل‌ونقل هوایی و بهبود وضعیت تکنولوژی در سال‌های اخیر، شرکت‌های زیادی با هدف ساخت و ارائه تاکسی‌های هوایی به این صنعت روی آورده‌اند اما به گفته برخی صاحب‌نظران مانع اصلی عدم توسعه هوانوردی عمومی قوانین و دستورالعمل‌هایی است که در این زمینه تنظیم شده یا وجود ندارد.
مدیرکل فرودگاه‌های فارس که معتقد است استان فارس از ظرفیت بی‌نظیری در هوانوردی عمومی بهره می‌برد گفت: فرودگاه‌های شهرستان‌های فسا، جهرم، داراب و زرقان از ظرفیت خوبی در هوانوردی عمومی برخوردار هستند؛ در حال حاضر آنچه که در بحث هوانوردی عمومی محل ابهام است، سیاست‌های بالادستی است.
فخرالدین کشاورز در گفت‌وگو با ایرنا افزود: در حال حاضر استان فارس از هواپیما و مدهای کوچک‌تری برای جابه‌جایی بار و مسافر نیز برخوردار است و بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران علاقمند به سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند.
سیاست‌های بالادستی و چالش‌های حوزه‌های امنیتی
کشاورز با اعتقاد به اینکه یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه حوزه‌های امنیتی است؛ گفت: هرچند هواپیمایی که می‌خواهد در این حوزه فعالیت کند تابع یک سری قوانین و مقررات سختگیرانه استاندارد نمی‌شود اما در هنگام پرواز باید از مناطقی عبور کند که ممکن است این مناطق تعاریف خاصی از لحاظ بحث مراکز حیاتی، حساس و مهم داشته باشند؛ در واقع این امکان وجود دارد که هواپیما برای پرواز در این مناطق با نقطه‌نظرات خاص ارگان‌های امنیتی مواجه شود.
به گفته مدیرکل فرودگاه‌های فارس اگر این چالش‌ها برطرف نشود فعالیت در این زمینه محدود به بحث تفریحی و آموزشی می‌شود و این در حالیست که هوانوردی عمومی می‌تواند نقش بسزایی در حمل و نقل، اشتغالزایی، ایجاد گردش پول و شکل‌گرفتن چرخه اقتصادی داشته باشد.
هوانوردی عمومی بخش مهمی از اقتصاد فارس
بدون شک هوانوردی عمومی بخش مهمی از اقتصاد استان فارس را تشکیل می دهد، در حال حاضر به موضوع هوانوردی عمومی آن طور که باید توجه نشده، این در حالیست که شرکت‌های خصوصی از جمله مراکز آموزش خلبانی، مراکز تعمیر و نگهداری، خدمات پس از فروش و تولیدکنندگان نقش مهمی در توسعه هوانوردی عمومی دارند و می‌توان از ظرفیت آنها در توسعه این بخش بهره گرفت.
هوانوردی عمومی می‌تواند اقتصاد استان را رونق بخشد چرا که به عنوان یک منبع و چرخه و زنجیره‌ای مناسب برای اشتغالزایی عمومی_تخصصی و ایجاد و توسعه بنگاه داری، کسب وکار و پکیج‌های مولد سرمایه و درآمد در بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی محسوب می‌شود.
این روزها بحث هوانوردی عمومی و تاکسی هوایی به یکی از اخبار مهم صنعت هوانوردی تبدیل شده؛ حمل‌ونقل پیشرفته براین باور است که هوانوردی عمومی اساس و پایه توسعه هوانوردی و یکی از مهم‌ترین نیازهای صنعت هوایی در استان فارس است، اما اقدامات صورت‌گرفته تاکنون در این زمینه کافی نبوده است؛ حالا این پرسش هنوز هم مطرح است که آیا می‌توان به ورود تاکسی‌های هوایی و فعالیت آنها در ناوگان حمل‌ونقل امیدوار بود؟