پیش از ظهور پزشکی مدرن با مطب‌ها و بیمارستان‌های لوکس و درمان‌های پیشرفته با دستگاه‌های تشخیصی چند میلیون دلاری طبیبان ایران با تکیه بر اصول طب ایرانی شامل چهار اصل تغذیه سالم، ورزش و تحرک، خواب کافی و طبیعت‌گردی برای پیشگیری از بیماری‌ها و حفظ تندرستی انسان‌ها اقدام می‌کردند اما دنیای امروز با زندگی ماشینی، آپارتمان نشینی، غذاهای آماده و پر از نمک و چربی‌های مضر، استرس زندگی در شهرهای شلوغ پر از دود و ترافیک، سبک زندگی را عوض کرده است، حالا نه تغذیه سالم اولویت است نه ورزش و تحرک در هوای سالم، اگر هوای سالمی باشد.
در این میان فعالیت بدنی و تحرک یکی از اصول اساسی زندگی سالم بود، امری که با کوچک شدن خانه‌ها در آپارتمان‌های بلندمرتبه و کمبود وقت در زندگی شهری رو به فراموشی است. حتی اگر وقت و اراده کافی برای ورزش باشد باز هم موانع کم نیست، دسترسی به فضای ورزشی مناسب، مربی و امکانات ورزشی و البته تامین هزینه‌های آن برای بسیاری از خانواده‌های شهری به خصوص زنان امکانپذیر نیست.
مسئولان و کارشناسان سلامت درباره میزان کم تحرکی و فقر ورزشی در ایران عددهای مختلفی می‌گویند اما هر چه هست، بیش از نیمی از جمعیت شهرهای ایران دچار کم تحرکی و فقر ورزشی هستند.
«حسین فرشیدی» معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: بر اساس آمار سال۱۴۰۰-۱۳۹۹ بیش از ۵۱ درصد افراد ۱۸ سال و بالاتر در ایران دچار کم تحرکی هستند. «علی خلیلی» رئیس فدراسیون ورزش همگانی نیز گفته است: طبق آخرین مطالعات پژوهشی کم تحرکی، مهمترین تهدید برای جامعه ایرانی است. ۸۰درصد شهروندان ایران کمتر از حد لازم تحرک بدنی دارند.
این آمار البته در بین زنان بیش از مردان است، «حسین اوجاقی» رئیس سازمان ورزش شهرداری تهران به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: بر اساس مطالعات دانشگاه‌های علوم پزشکی در شهر تهران در مجموع ۵۶ درصد مردم فقر حرکتی دارند و کم تحرک هستند. مطالعات وزارت بهداشت نشان می‌دهد که حدود ۶۸ درصد زنان و حدود ۴۵ درصد مردان در تهران فقر حرکتی دارند.
کمبود امکانات ورزشی و مهمتر از آن هزینه‌های قابل توجه باشگاه‌ها و مراکز ورزشی آبی و غیر آبی باعث شده، بسیاری از شهروندان با وجود تمایل و نیاز به ورزش عملا از دسترسی به اماکن ورزشی محروم بمانند. این مساله آینده سلامت مردم ایران را به شدت تهدید می‌کند، امری که ورزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت و بیمه‌ها به عنوان متولی اقتصاد سلامت، کمترین نقش را در آن دارند و عملا نه تنها اقدامات اجرایی بلکه سیاستگذاری در این زمینه از سوی مسئولان نظام سلامت به فراموشی سپرده شده است.
ورزش بانوان، افسردگی و چاقی را از زنان دور می‌کند
در سال‌های اخیر برخی شهرداری‌ها برای ایجاد مراکز ورزشی ارزان قیمت و در دسترس برای شهروندان به خصوص زنان اقداماتی انجام داده‌اند. اگرچه میزان این مراکز در مقابل نیاز واقعی مردم کافی نیست اما گامی به جلو محسوب می‌شود.
شهرداری تهران در سال‌های اخیر با ایجاد مراکز ورزشی «الزهرا»(س) در مناطق مختلف تهران گامی به جلو برای ورزش بانوان برداشته کرده است. هزینه‌های مناسب این مراکز با استقبال زنان پایتخت مواجه شد و تا حدی کمبود سرانه ورزشی و کم تحرکی زنان را کاهش داد.
کم تحرکی مهمترین عامل تهدیدکننده سلامت شهرنشینان است که موجب افزایش بیماری های اسکلتی، پوکی استخوان، چاقی، فشار خون، بیماری‌های قلبی، دیابت، کبد چرب، افسردگی و بیماری‌های روانپزشکی می‌شود
«زهرا محمدی» شهروند ساکن غرب تهران می‌گوید: من یک زن خانه دار هستم و اصلا ورزش نمی کردم، کم تحرکی باعث شده بود که به شدت دچار افسردگی بشوم، وزنم خیلی بالا رفته بود و هر روز چاق‌تر و افسرده‌تر می‌شدم اما بعد از اینکه با مجموعه الزهرا (س) آشنا شدم در این مرکز ثبت نام کردم و واقعا یک تحول در زندگی من بود حالا مشکلات جسمی، درد بدن، کمردرد و چاقی کمتر شده و از نظر روانی هم واقعا بهتر شده‌ام. دیگر افکار ناراحت کننده و افسردگی و اضطراب ندارم و روحیه‌ام خیلی کمتر شده است.
او می‌افزاید: اما خیلی نگرانم چند هفته است که شایع شده مراکز الزهرا (س) قرار است تعطیل شود و شهرداری تصمیم گرفته این مراکز را به مدیریت بحران بدهد. چون مراکز الزهرا در سوله‌های بحران ایجاد شده‌اند. اما این تصمیم ضربه بزرگی به زندگی ما می‌زند، مراکز ورزشی خصوصی گران هستند و واقعا توان رفتن به این مراکز را نداریم. امیدواریم این موضوع صحت نداشته باشد و مسئولان شهرداری این مراکز ورزشی را تقویت کنند.
«حسین اوجاقی» رئیس سازمان ورزش شهرداری تهران می‌گوید: سلامت شهروندان از جمله دغدغه‌های شهرداری تهران است. به همین علت ۲۱۳ مرکز ورزشی در تهران داریم که با هزینه مناسب امکانات ورزشی مناسبی را در اختیار شهروندان قرار می‌دهند. ۵۲ مرکز از این مجموعه مراکز ورزشی الزهرا (س) هستند که مخصوص زنان است. البته به تازگی مدیریت این مراکز به سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران واگذار شده است ولی خدمات ورزشی به بانوان در این مراکز ادامه پیدا می‌کند. به هیچوجه قرار نیست خدمات ورزشی به بانوان متوقف شود و هیچ خللی در ورزش بانوان رخ نمی‌دهد.
وی می‌افزاید: سازمان مدیریت بحران توافق کرده که خدمات ورزشی به بانوان شهر تهران در سوله‌های بحران ادامه پیدا کند. طبق توافق سازمان ورزش شهرداری تهران کار سیاستگذاری، تامین مربی و نظارت بر رعایت استانداردهای ورزشی را انجام می‌دهد اما مدیریت خدمات این مراکز ورزشی به سازمان مدیریت بحران شهر تهران واگذار شده است و درآمدزایی این مراکز برای سازمان مدیریت بحران شهر تهران خواهد بود.
به گفته اوجاقی؛ خدمات مراکز ورزشی الزهرا برای بانوان شهر تهران هیچ تغییری نمی‌کند و فقط مدیریت این مراکز از سازمان ورزش شهرداری تهران به سازمان مدیریت بحران شهر تهران منتقل می شود. سازمان مدیریت بحران متعهد شده ارائه این خدمات ورزشی را به بانوان ادامه دهد.
۳۰ هزار زن در تهران زیر پوشش خدمات مراکز الزهرا(س)
اوجاقی می‌گوید: مراکز الزهرا فضای مناسبی برای ورزش بانوان به وجود آورده و توانسته سرانه ورزشی بانوان را در تهران بالا ببرد. در هر یک از این مراکز به طور متوسط ۶۰۰ نفر ثبت نام کرده‌اند و اکنون حدود ۳۰ هزار نفر از زنان شهر تهران از خدمات ورزشی مراکز الزهرا با قیمت مناسب استفاده می‌کنند.
وی می‌افزاید: علت این جابجایی این بوده که سازمان مدیریت بحران بتواند از برخی فضاهای غیر ورزشی سوله‌ها برای امور دیگری مثل آموزش مدیریت بحران از جمله زلزله به شهروندان پایتخت استفاده کند. این یک تصمیم مدیریتی در سطح شهرداری تهران است اما خللی در ورزش بانوان ایجاد نمی‌کند.
او تاکید می‌کند: خدمات ورزشی مراکز الزهرا چه از نظر تعداد مراکز، چه رشته‌های ورزشی و چه هزینه‌ها برای مردم فرقی نخواهد کرد و چه در اختیار سازمان ورزش شهرداری چه سازمان مدیریت بحران باشد، باید تعرفه‌های مصوب شورای شهر را رعایت کنند. غیر از مراکز ورزشی الزهرا حدود ۱۶۰ سالن و مجموعه ورزشی دیگر آبی و غیر آبی نیز تحت پوشش سازمان ورزش شهر تهران هست که آقایان و خانم‌ها در ساعات متفاوت از آنها استفاده می‌کنند. فعالیت این مراکز به صورت زوج و فرد یا صبح برای خانم‌ها و بعد از ظهر برای آقایان خواهد بود.
مراکز ورزشی الزهرا برای بانوان به سازمان مدیریت بحران واگذار شده است اما نه تنها تعطیل نمی‌شوند بلکه از ۵۲ به ۷۰ مرکز افزایش می‌یابدمدیریت مراکز الزهرا(س) از سازمان ورزش شهرداری به سازمان مدیریت بحران واگذار شد. این مراکز برای ورزش بانوان در سوله‌های مدیریت بحران ایجاد شده است اما نه تنها با انتقال مدیریت آنها، این مراکز جمع‌آوری نمی‌شود و تعداد آنها کاهش پیدا نمی‌کند بلکه تا اول آبان ۱۸ مرکز دیگر به آنها اضافه می‌شود و تعداد آنها از ۵۲ مرکز به ۷۰ مرکز افزایش پیدا می‌کند
اوجاقی می‌گوید: در مجموع ۲۱۳ مرکز ورزشی آبی و غبر آبی در شهر تهران زیر نظر شهرداری به شهروندان تهران خدمات رسانی می‌کنند. این مراکز آقایان و خانم‌ها را در همه سنین پوشش می‌دهد. حدود ۴۰ تا ۵۰ رشته ورزشی در این مراکز وجود دارد. هزینه استفاده از این مراکز حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از مراکز دولتی نیز پایین‌تر است.
وی می‌افزاید: البته سرانه ورزش برای شهروندان تهران همچنان بسیار پایین است و کمبودهای زیادی داریم. سرانه ورزشی برای شهروندان در دنیا به ازای هر شهروند ۲.۵ مترمربع است اما در تهران این میزان حدود ۵۸ سانتی متر مربع فضای بسته است و اگر فضاهای روباز را هم حساب کنیم حداکثر به ۹۸ سانتی متر مربع می‌رسد.
افزایش مراکز الزهرا (س) برای بانوان پایتخت
رئیس سازمان ورزش شهرداری تهران می‌افزاید: علاوه بر این مراکز ورزشی، مسابقات و رویدادهای ورزشی مختلفی نیز در شهر تهران برگزار می‌شود که مردم می‌توانند به صورت رایگان در این رویدادها شرکت کنند. همه شهروندان اعم از زن و مرد، دانش آموزان، دانشجویان و همه افراد در گروه‌های سنی مختلف می‌توانند در این رویدادها مشارکت کنند. ۶۳۷ ایستگاه ورزشی صبحگانی بانوان و ۴۰۰ ایستگاه ورزشی صبحگانی نیز برای آقایان داریم. استقبال بانوان از مراکز ورزشی بیشتر از آقایان است به همین علت امکانات بیشتری برای بانوان قرار داده‌ایم.
«علی نصیری» رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران نیز به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: مدیریت مراکز الزهرا (س) از سازمان ورزش شهرداری به سازمان مدیریت بحران واگذار شد. این مراکز برای ورزش بانوان در سوله‌های مدیریت بحران ایجاد شده است اما نه تنها با انتقال مدیریت آنها، این مراکز جمع‌آوری نمی‌شود و تعداد آنها کاهش پیدا نمی‌کند بلکه تا اول آبان ۱۸ مرکز دیگر به آنها اضافه می‌شود و تعداد آنها از ۵۲ مرکز به ۷۰ مرکز افزایش پیدا می‌کند.
وی می‌افزاید: صیانت از ورزش بانوان برای شهرداری تهران مهم است و هیچ وقت قرار نبوده که این مراکز تعطیل شوند. فقط طبقات بالاهای سوله‌های بحران که از اول هم قرار نبوده برای ورزش بانوان باشد به امور مدیریت بحران و آموزش‌های مرتبط به آن اختصاص پیدا می‌کند و طبقات پایین آن همچنان در اختیار ورزش بانوان خواهد ماند. هیچ تغییری در خدمات مراکز الزهرا(س) چه از نظر خدمات ورزشی و چه هزینه‌ها اتفاق نخواهد افتاد و اگر هم تغییری باشد با افزایش تعداد این مراکز و در جهت توسعه ورزش بانوان در شهر تهران خواهد بود.
همکاری سازمان مدیریت بحران شهر تهران باعث شد وضعیت خدمات ورزش بانوان در پایتخت از آنچه هست بدتر نشود اما کمبود مراکز ورزشی برای بانوان مختص تهران نیست. کمبود این مراکز در اقصی نقاط کشور در شهرهای کوچک و بزرگ یک مساله اساسی است که بی‌توجهی به آن آینده سلامت مردم ایران و خانواده‌ها را تهدید می کند. زنان و مادران این سرزمین محور سلامت خانواده هستند و اگر بیمار و رنجور باشند، مردان و فرزندان آنها نیز سالم نخواهند بود، موضوعی است که به واقع نیازمند مدیریت بحران در سراسر کشور است.